Các nước đang phát triển đang làm gì để  đảm bảo an toàn internet cho trẻ em?

Mặc dù máy tính và các công cụ công nghệ thông tin mang lại nhiều tiềm năng để tác động đến việc học tập, giảng dạy và cung cấp dịch vụ giáo dục theo những cách có lợi, việc sử dụng các công nghệ như vậy cũng mang đến nhiều rủi ro – đặc biệt là cho trẻ em. Mặc dù hầu hết người dùng đều quen thuộc với các tiêu đề thu hút sự chú ý liên quan đến nội dung khiêu dâm, quấy rối tình dục, tải xuống bất hợp pháp và ‘không phù hợp’ hoặc phát ngôn chính trị, đây chỉ là một vài trong số các vấn đề liên quan đến việc giữ an toàn cho trẻ em trực tuyến. Ví dụ, ở một số nơi, đe doạ trực tuyến dường như là mối đe dọa hàng ngày phổ biến hơn đối với nhiều sinh viên, và người dùng cũng ngày càng hiểu được ‘mối đe dọa’ tiềm ẩn đối với trẻ em liên quan đến những thứ như quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu.

Cho đến nay, hầu hết các công việc so sánh quốc tế về các vấn đề liên quan đến an toàn kỹ thuật số trẻ em đã diễn ra ở các nước OECD ‘phát triển’, và tài liệu và phân tích về những rủi ro này tại quốc gia đang phát triển, và các phản ứng chính sách liên quan của họ, phần lớn chưa được nghiên cứu. Đây là ghi nhận trong một ấn phẩm gần đây từ Trung tâm Berkman tại Đại học Harvard và UNICEF,

“Một trong những bước tiếp theo sẽ xác định các vấn đề trẻ em ở các quốc gia đang phát triển đang phải đối mặt và lập bản đồ các vấn đề này trong bối cảnh công nghệ, xã hội và kinh tế tương ứng; từ đó, chúng ta sẽ được trang bị tốt hơn để phát triển các giải pháp và nguồn lực có thể tiếp cận, hữu hình.”

Không có các nghiên cứu (và như đã được thảo luận trên một bài đăng trên blog của EduTech trước đây về chủ đề này), có khả năng các chính sách và thực tiễn kỹ thuật số trẻ em dựa trên kinh nghiệm từ Châu Âu và Bắc Mỹ được coi là mô hình thực tế cho các trường hợp và hành động trong những nơi khác (điều này tất nhiên có thể không phải là một điều tốt).

Xây dựng trên công trình Berkman-UNICEF, Ngân hàng Thế giới và các tổ chức cùng chí hướng khác đã dự tính xây dựng một kho lưu trữ thông tin toàn cầu chi tiết các chính sách, sáng kiến và nhân tố chính trong lĩnh vực này như một phần của bối cảnh lớn hơn để giúp thông báo các cuộc đối thoại của chúng tôi với các chính phủ trên thế giới về chủ đề này. Và rồi Viện An toàn Trực tuyến Gia đình (FOSI – Family Online Safety Institute (FOSI) đã ra đời chỉ với một công cụ như vậy!

Thư mục tài nguyên và thông tin toàn cầu (GRID) “được thiết kế để tạo ra một nguồn duy nhất, thực tế và cập nhật cho các chính phủ, ngành công nghiệp, luật sư, học giả, nhà giáo dục và tất cả những ai tận tâm để biến Internet thành một nơi an toàn và tốt đẹp hơn” . Tôi đã dành vài giờ để đọc qua trang web FOSI-GRID và rất ấn tượng về quy mô của những gì họ đã đạt được trong lĩnh vực này. Thật là một nguồn lực lớn!

Một hồ sơ an toàn trực tuyến cho hầu hết các quốc gia có sẵn, được chia thành các phần chi tiết dữ liệu hồ sơ quốc gia cơ bản; tổng quan về an toàn trực tuyến trong nước; điểm chỉ đến nghiên cứu liên quan; hệ thống giáo dục (đây thực sự là một hồ sơ ngắn về sử dụng công nghệ thông tin trong giáo dục – rất hữu ích!); pháp luật; các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực này trong cả nước; và một danh sách các nguồn thông tin.

Mặc dù phạm vi của những gì FOSI-GRID nhắm đến là nhất thiết phải toàn diện, FOSI thừa nhận rằng tài nguyên chưa hoàn thành, đặc biệt là khi nói đến tài liệu về những gì đang xảy ra ở các nước đang phát triển.

Mặc dù có nhiều sáng kiến quy mô lớn (ví dụ) trang bị cho các trường học ở các nước đang phát triển có máy tính trở lại sau một thập kỷ (hoặc hơn), nhưng rõ ràng từ trang web FOSI-GRID rằng chúng ta vẫn còn ở những bước đầu để cho điểm các quốc gia trên thế giới khi nói đến các vấn đề liên quan đến an toàn kỹ thuật số cho trẻ em. Đọc qua hồ sơ quốc gia, người ta để lại ấn tượng rằng, ở nhiều quốc gia, cách tiếp cận cho đến nay là coi chủ đề này là vấn đề thực thi pháp luật (liên quan đến những thứ như nội dung khiêu dâm và buôn bán trẻ em). Trong các trường hợp khác, nơi luật pháp hoặc thực tiễn tồn tại, chúng dường như thường được thiết kế để lọc các loại thông tin trực tuyến khác nhau.

Một số khu vực trên thế giới dường như nằm xa hơn trong khu vực này; ví dụ, so với châu Á và châu Phi, các nước đang phát triển ở châu Mỹ Latinh xuất hiện một cách tập trung cho tiến bộ hơn trong việc xem xét và đối xử với chủ đề này. Dưới đây là bốn ngoại lệ nhìn vào các quốc gia mà tôi cho là ‘tiên tiến’ hơn trong khu vực trong việc xem xét sử dụng Công nghệ thông tin trong giáo dục:

Nhìn chung, có rất ít thông tin có sẵn, ngoại trừ trang Internet Sehat, liên quan đến bất kỳ điều gì khác ngoài những rủi ro đối với trẻ em liên quan đến nội dung khiêu dâm trực tuyến.

Thái Lan:

An toàn Internet dường như không được dạy như một phần của chương trình Công Nghệ Thông Tin, mặc dù một số thông tin cơ bản có sẵn cho sinh viên và giáo viên trên cổng thông tin Sema, một mạng nội bộ giáo dục cung cấp tài liệu học tập cho trẻ em.

Sri Lanka:

Không có thông tin có thể được tìm thấy về các sáng kiến an toàn trực tuyến do chính phủ điều hành ở Sri Lanka và chủ đề này hiện không phải là một phần của chương trình giảng dạy trong trường học. Trang web dành cho Đội phản ứng khẩn cấp máy tính (SLCERT) của quốc gia có chứa một bài viết với lời khuyên dành cho phụ huynh trong Cơ sở Kiến thức của mình, nhưng ngoài ra, lời khuyên đó có bản chất thực tế liên quan chủ yếu đến các lỗ hổng bảo mật và cách giữ cho thiết bị không bị nhiễm vi-rút.

Việt Nam:

Hiện tại không có thông tin liên quan đến các bài học an toàn trên Internet trong trường học.

Ngày nay, chắc chắn các vấn đề ngôn ngữ có thể làm phức tạp các nỗ lực quốc tế để ghi lại những gì đang xảy ra ở các quốc gia này. (FOSI nói rằng khoảng 25% thông tin trong tài nguyên này được cung cấp trước tiên  bằng tiếng Anh.) Điều đó nói rằng, ấn tượng mà tôi có được khi đọc qua hồ sơ FOSI GRID phản ànhi kinh nghiệm của chính tôi khi nói chuyện với nhiều nhân viên bộ giáo dục về chủ đề này trong khu vực. Và khi nói chuyện với các nhà nghiên cứu học thuật -> Trong nhiều trường hợp, phần ‘nghiên cứu’ trong hồ sơ quốc gia riêng lẻ chỉ chứa ghi chú sau: Thông tin hiện không có sẵn. Nếu bạn có nội dung mà bạn cảm thấy cần được thêm vào phần này, vui lòng nhấp vào biểu tượng email ở đầu trang để thông báo cho Nhóm biên tập của chúng tôi.

Vì vậy: Mặc dù FOSI-GRID chắc chắn hữu ích cho các nhà hoạch định chính sách quan tâm đến việc tìm hiểu thêm về cách các quốc gia khác nhau đối xử với các vấn đề an toàn kỹ thuật số trẻ em, nhưng nó cũng tạo ra những lỗ hổng lớn trong nền tảng kiến thức tập thể của chúng tôi trong lĩnh vực này.

Đánh giá bằng video này trên YouTube, có nhiều thông tin và công cụ hữu ích hơn trong các lần lặp lại của FOSI-GRID trong tương lai, bao gồm cả một ‘thang điểm chuẩn’ so sánh về tiến trình quốc gia cùng với nhiều chủ đề khác nhau. Đây cũng sẽ là một nguồn tài nguyên tuyệt vời, sẽ gây băn khoăn hiều cuộc thảo luận và tranh luận.

—

“Giữ trẻ em an toàn trực tuyến” không chỉ là cách bảo vệ trẻ em khỏi các mối đe dọa và truy tố mạnh mẽ những kẻ tìm cách làm hại trẻ em. Ví dụ, nhiều người cảm thấy rằng các trường học được đặc biệt chú trọng để giúp dạy trẻ em xác định và đánh giá tốt hơn các loại rủi ro khác nhau mà chúng có thể gặp phải khi lên mạng và cách đối phó với rủi rog. Điều này đặc biệt đúng ở nhiều nước đang phát triển, nơi máy tính không có sẵn trong nhà, nhưng ngày càng được tìm thấy trong các trường học, kết nối với Internet. Đồng thời, sự phát triển của điện thoại di động và quán cà phê Internet có nghĩa là giới trẻ ngày càng hoạt động trong hai thế giới kỹ thuật số riêng biệt – ví dụ như môi trường được kiểm soát của (ví dụ) một phòng thí nghiệm máy tính ở trường trung học mức độ cao hơn, nơi ‘biết đọc biết viết số’ thường có nghĩa là hướng dẫn trong các ứng dụng xử lý văn bản cơ bản và ‘mọi thứ diễn ra’ trong các ki-ốt Internet riêng và điện thoại di động cá nhân, nơi kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để điều hướng trong ‘thời đại số’ khó khăn hơn nhiề để đạt được u. Các hệ thống giáo dục có vai trò ở đây không? Các nhóm hoạt động về các chủ đề liên quan đến an toàn kỹ thuật số trẻ em ngày càng nói: Có.

Về phần chúng tôi tại Ngân hàng Thế giới, chúng tôi đang xem xét giúp tổ chức một cuộc họp ở khu vực châu Á về chủ đề này vào năm 2011 với một tổ chức đối tác đối tác để chia sẻ kinh nghiệm mới nổi giữa các nhà hoạch định chính sách của chính phủ và các nhóm nghiên cứu và vận động chính làm việc về chủ đề này. Bất kỳ chính phủ, tổ chức phi chính phủ nào hoặc các nhóm cổ đông quốc gia khác trong khu vực hoạt động trong lĩnh vực này đều được chào đón liên hệ với chúng tôi bằng cách sử dụng phần bình luận bên dưới hoặc biểu mẫu liên hệ cho blog này.

Thwo phát ngôn của FOSI ghi chú trong một bài báo gần đây trên tờ Guardian về FOSI-GRID,

“Suy nghĩ của chúng tôi là các tổ chức từ thiện có thể, theo cách này, hoạt động như một người triệu tập để tạo ra một nền tảng trung gian nơi mà ngành công nghiệp, chính phủ, thực thi pháp luật và các nhà nghiên cứu có thể, mà không cần chương trình nghị sự, đóng góp vào một môi trường thực tế.”

Nói rất hay. Chúng tôi mong muốn sử dụng quyền triệu tập của mình tại Ngân hàng Thế giới để giúp đóng góp, theo cách khiêm tốn của chúng tôi, cho công việc quan trọng đưa xuống các nhóm khác hoạt động trong lĩnh vực này.

Nguyễn Việt Hoàng dịch