Trở lại vùng sương lạnh Măng Đen

Ký sự 

Hoàng Thiên Nga

          Ngày đầu năm mới 2016, khi nửa triệu du khách náo nhiệt đổ về thành phố Nam Tây Nguyên xem lễ hội Hoa Đà Lạt, thì phía Bắc Tây Nguyên, Măng Đen vẫn lặng lẽ chìm trong sương mù buốt giá. Nhưng sau màn sương ấy hiện rõ dần dáng vóc một đô thị trẻ vừa tỉnh thức, hứa hẹn sẽ trở thành một điểm đến đầy hấp dẫn trong bản đồ du lịch quốc gia. 

Thôn 200 biệt thự

          Cách thành phố Kon Tum chỉ hơn 50 km theo quốc lộ 24 về phía Bắc, qua thị trấn Đak Rve và cung đèo mới khánh thành quanh co giữa đại ngàn hùng vĩ, đặt chân đến Măng Đen trên độ cao từ 1.200 – 1.800 mét, ai cũng có cảm giác như lạc vào nơi an dưỡng, yên tĩnh và thơ mộng.  

          Không thị tứ vùng cao nào trên cả nước sau năm 1975 được đón đầu quy hoạch theo hướng tân tiến, hiện đại như Măng Đen, với mạng lưới đường nhựa rộng rãi xuyên qua các dãy phố toàn biệt thự trang nhã, bốn mùa rợp bóng thông xanh!

Chị Y Thị – nữ trí thức Cadong xinh đẹp, phó Chủ tịch UBND huyện Kon Plông cho biết Măng Đen hiện có trên 200 biệt thự mới xây dựng trong gần 10 năm trở lại đây, có siêu thị, hệ thống công sở, và 2 làng định cư lâu đời của đồng bào Mơ Nâm. Tuy nhiên về đơn vị hành chính, Măng Đen vẫn chỉ là một thôn thuộc xã Đắk Long, trung tâm huyện Kon Plông !

Ông Nguyễn Đức Tuy phó Chủ tịch UBND tỉnh Kon Tum giải thích: Sau khi Chính phủ ra quyết định số 298 năm 2012 phê duyệt quy hoạch khu du lịch sinh thái Măng Đen và đô thị Kon Plông, Bộ Nội vụ đã trình đề án nhưng Quốc Hội đang tạm đình việc chia tách, nâng cấp các đơn vị hành chính. Ông Tuy từng công tác gần chục năm tại Kon Plông, nguyên Bí thư huyện ủy nhớ rõ thời doanh nhân từ TP Hồ Chí Minh thắng lớn khi thị trường chứng khoán mới mở, lũ lượt vác tiền lên Măng Đen xây biệt thự theo kêu gọi đổi đất lấy hạ tầng, quanh đây toàn rừng nên chỉ phải di dời có 3 hộ dân…

Để hiểu vì sao nơi hoang vắng này đã và đang thu hút mạnh mẽ hàng trăm nhà đầu tư nhiều quốc tịch, du khách đến theo tour du lịch đôi ba ngày sẽ không thể nào đủ thấm; Dù kịp ghé thăm vườn trăm tượng gỗ đầu chuỗi thác Pa Sỹ, Đăk Ke, Lô Ba; đạp vịt câu cá ở hồ Đắk Ke, tham quan điểm nuôi cá hồi cá tầm ở xã Măng Cành, mua sắm ở siêu thị Hoàng Vũ, uống rượu cần níu nhau xoang trong tiếng cồng chiêng quanh đống lửa hồng rực dưới bầu trời đầy sao…

Tôi tách khỏi đoàn quan khách ồn ào vội vã, ở lại Măng Đen, đêm lạnh quấn mình trong chăn ấm chìm vào giấc ngủ thật sâu. Sáng mai thức dậy bằng tiếng chim líu lo trong vắt, nhấp ngụm cà phê đậm vị bản xứ, tìm gặp những con người đang say mê cống hiến trên cao nguyên này.

 

Sim rừng với công nghệ Bordeaux

Năm 2015, trong 4 đặc sản và món ăn nổi tiếng của tỉnh Kon Tum được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam vinh danh, có 3 đặc sản thuộc về Măng Đen là vang sim, tiêu rừng và măng nứa khô.

Cả 3 mặt hàng này, vài năm trước tôi đã thưởng thức từ quầy hàng của Cty TNHH MTV Sim Thiên Sơn. Điều thú vị, hạt tiêu rừng vị rất lạ ở đây mọc quả từ thân cây, chứ không phải dây leo như tiêu nhà; Sim trên bình độ nghìn mét này không thấp thoáng trên đồi như trong thơ ca nhạc họa, mà mọc ken dày tự nhiên cả nghìn hecta dưới tán rừng thông; còn người đã kỳ công nghiên cứu ra công thức chế tạo vang sim Măng Đen và vì nó mà rời đồng bằng lên núi định cư, là một nữ trí thức quê Cần Thơ- chị Nguyễn Thị Nhiệm- Giám đốc Cty Sim Thiên Sơn.

Đón tôi tại xưởng sản xuất, Nhiệm vui vẻ cho biết lãnh đạo địa phương đã cấp cho Cty một hecta mặt bằng ở vị trí thuận lợi để xây nhà máy. Trong khi chờ hoàn tất  thủ tục đầu tư, mùa sim vừa rồi Cty đành giảm sản lượng sim thu mua từ 60-70 tấn quả tươi những vụ trước xuống còn 10 tấn, dù vang sim Măng Đen đã khẳng định được thương hiệu, được chọn đưa vào quầy hàng siêu thị Co.opmart và Vincom, tỉnh và huyện thường xuyên đặt hàng làm quà đãi khách, chỉ vì toàn bộ diện tích xưởng thuê tạm đã ken chật số bồn chứa dịch sim nguyên chất đang lên men. Lượng sim tươi tồn đọng đồng bào phải bán cho các nhà buôn đưa đi Phú Quốc, hẹn ưu tiên giành hàng cho cô Nhiệm khi nhà máy xây xong.

Nhiệm mở tủ lạnh, hàng tấn sim tím mọng đông đá tỏa mùi thơm dịu nhẹ. Một tủ lạnh nhỏ khác chứa đầy các tuýt đựng con men đặc chủng được chế tạo riêng cho vang sim, chị phải nhập từ nước ngoài, rất đắt. Quanh chiếc bàn làm việc của Nhiệm chất hàng chục loại máy chuyên dụng lớn nhỏ, nào máy lắc con men, máy nuôi men, cấy men, nồi tiệt trùng, kính hiển vi đo mật độ. Men đặc chủng cấy vào dịch sim nguyên chất, ủ kín 6 tháng sẽ sinh sôi, tạo thành vang sim.

Nhà máy vang sim Măng Đen khi chính thức vận hành không chỉ mang lại lợi nhuận cho công ty, mà ý nghĩa hơn, là xác lập cho tỉnh Kon Tum một thương hiệu mạnh về công nghệ thực phẩm, bảo đảm nguồn thu nhập đáng kể cho hàng nghìn hộ đồng bào nghèo ở các thôn làng Bắc Tây Nguyên. Vì điều đó, chị Nhiệm đành lòng xa chồng con mỗi năm đến bảy, tám tháng để bám trụ trên cao nguyên lạnh giá này, vừa sản xuất vang vừa tìm tòi nghiên cứu tạo ra những giống sim cao sản mới.

 

Muôn hồng nghìn tía  

Đến Vườn thực nghiệm của sở Khoa học Công nghệ tỉnh Kon Tum đặt giữa rừng Măng Đen vào tháng giáp tết này, ai cũng tranh thủ chụp ảnh với hàng mimôza nở hoa vàng thắm dọc lối vào.

Chăm Vườn và làm việc nghiêm cẩn trong phòng nuôi cấy mô hiện đại có cả một đội ngũ trí thức trẻ tuổi mới ngoài đôi mươi, trẻ trung nhanh nhẹn. Rời phòng ươm cấy mô sạch tinh không một hạt bụi, nơi cả chục giống cây quý nẩy chồi non tơ trong hàng nghìn chiếc bình thủy tinh, chúng tôi ra Vườn, bước vào khu nhà lồng vòm cao thoáng đãng. Thấy tôi mải ngắm những chậu hoa thấp bé mà trổ bông to đẹp lộng lẫy, kỹ sư Nguyễn Văn Hoàng bảo đây là hoa Phú Quý hoặc Chuông Tình Yêu. Nhưng cây Tùng Thơm này mới đặc biệt, nó đuổi ruồi muỗi rất hay ! Hoàng lắc nhẹ, lập tức cây tùng chỉ cao hơn một gang tay tỏa hương thơm ngát .

Trong vườn, đắt giá nhất là cây kim cương, còn gọi là lan kim tuyến, giá thị trường tùy thời điểm dao động tới vài ba triệu đồng một ký cây tươi, hoặc gấp 3 lần giá đó mỗi ký sấy khô, với lời đồn ăn sống hoặc ngâm rượu uống đều đại bổ .

Thạc sĩ sinh học Chu Đình Liệu chủ nhiệm đề tài “Nghiên cứu, nhân giống và trồng khảo nghiệm cây lan kim tuyến” cho tôi biết: ngân sách tỉnh chi 580 triệu đồng để đề tài triển khai trong 3 năm. Từ tháng 4/2014, nhóm vào rừng điều tra, khảo sát, tìm cây về vào mẫu, nhân giống trong phòng thí nghiệm. Bằng công nghệ nuôi cấy mô, từ vài gốc ban đầu tới nay nhóm đã nhân được hơn 2 vạn cây thuộc 3 giống khác nhau. Trồng ra vườn hơn 1 năm, lan kim tuyến mới nẩy ra được vài lá, loại lá tím gân kẻ sọc như mạng lưới được thị trường chuộng nhất vừa nở hoa trắng. Anh đã gửi mẫu ra Viện Dược Liệu ở Hà Nội nhờ phân tích các thành phần hoạt chất và dược tính của loài lan quý này, xem giá trị thực của nó đến đâu.

Tôi ngắt một chiếc lá óng ánh nhấm thử. Bổ thế nào chưa rõ, nhưng xem như rau sống thì cũng giòn ngọt, khá… ngon.

Trưởng trại thực nghiệm, anh Lê Duy Hùng cho biết Vườn rộng 5,5 hecta, thường xuyên trồng khảo nghiệm 40-50 loài hoa, rau, dược liệu cao cấp xứ lạnh, cung ứng giống cho dân. Tết 2015, Vườn bán được 7 nghìn cành hoa ly, 4 nghìn chậu lan hồ điệp. Tết 2016 sắp tới lan hồ điệp vẫn chừng đó còn hoa ly tăng lên 8 nghìn cành. Hoa đẹp, tươi lâu, được giá, bán đắt hàng khắp Kon Tum, Gia Lai, Quảng  Ngãi.

Tại “Vườn hoa Thanh Niên” có hàng trăm giống cây đẹp, lạ gần đó, tôi lạc vào một vạt Atisô tốt bời bời cao tận cổ, những đóa hoa to như cái đĩa nở xòe tím biếc. Chị Sợi quê Kiên Giang kể mẹ con chị ly hương phiêu bạt lên chăm khu vườn này cho hợp tác xã, rồi gắn bó luôn với xứ lạnh. Chủ tịch UBND huyện Nguyễn Văn Lân, phó Chủ tịch huyện Đặng Thanh Nam cho biết nhiều doanh nghiệp đang triển khai các dự án rau sạch cung ứng cho đồng bằng. Ông Nguyễn Quốc Cường phó Ban chỉ đạo Tây Nguyên, vừa nhận quyết định chuyển sang làm phó Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk cũng lạc quan khi kể về dự án trồng cây chột nưa xuất sang Nhật Bản đang hứa hẹn mang lại nguồn lợi đáng kể cho cao nguyên này. 

Chốn linh thiêng

          Gần quốc lộ 24, có tượng đài Đức Mẹ chỉ cao hơn 1 mét, nét mặt khác thường và đôi tay bị cụt, được gọi là tượng Đức Mẹ Sầu Bi hay Đức Mẹ Măng Đen.

Theo tài liệu của Tòa Giám mục Kon Tum, khoảng năm 1970 một linh mục đã đặt tạc tượng theo mẫu Đức Mẹ Fatima, gương mặt xinh đẹp dịu hiền. Thời chiến tranh, tượng bị quên lãng giữa rừng sâu rồi gãy đổ, mất đầu, mất tay. Một giáo dân phát hiện, cố gắng phục chế theo cách của mình khiến khuôn mặt khác đi, còn đôi tay không hiểu sao cứ gắn lên lại rơi xuống. Từ đó, tượng Đức Mẹ cụt tay cho tới bây giờ. Sau lần Tổng Giám mục Leopoldo Girelli- Sứ thần Tòa Thánh Vatincan đến viếng tượng đài Đức Mẹ Măng Đen năm 2011, lãnh đạo tỉnh Kon Tum đã có văn bản đồng ý cho giáo dân hàng năm tổ chức hành hương đến nơi này.

Từ đó đến nay, tượng đài dù xây dựng rất đơn sơ hằng năm vẫn thu hút tới vài vạn người đến viếng, hiến tặng hàng trăm ghế đá đặt quanh chân tượng. Đặc biệt, thành phần hành hương và dâng hoa mỗi ngày không chỉ tín đồ Công giáo, mà còn khá nhiều người thuộc các tôn giáo khác nhau, nhưng rất thành tâm tin vào sự hiển linh của Đức Mẹ Sầu Bi.

Đã gần 9 năm, bà Lê Thị Cúc (sinh năm 1947, quê Hà Nam) rời nhà ở Thủ Đức lên đây, mua hẳn căn biệt thự lô 12 ở thôn Măng Đen định cư lâu dài, tự nấu ăn, chỉ để ngày ngày quét dọn, lau chùi, thay hoa quanh tượng đài Đức Mẹ. Bà Cúc cho biết : Dịp lễ Tạ ơn vào giữa tháng cuối năm 2015, khoảng 12 nghìn người kéo về dự lễ khiến bà và hàng chục tình nguyện viên khác dọn dẹp cả ngày không ngơi tay. Phục vụ nơi này, bà luôn cảm thấy tâm hồn bình an, hạnh phúc nên những đứa con thành đạt của bà cũng dần yên tâm, đồng thuận để mẹ vui sống một mình trên cao nguyên xa vắng.

Cách tượng đài Đức Mẹ không xa, chùa Khánh Lâm tọa lạc trên một ngọn đồi đã được đầu tư hàng trăm tỉ để trở thành một điểm du lịch tâm linh bề thế, nhằm giúp đồng bào hiểu sâu thêm ý nghĩa đạo Phật. Thượng tọa Thích Nhuận Bảo trụ trì cho biết từ khi khởi công tháng 9/2012 đến nay, chùa đã xây xong 7 công trình lớn gồm chính điện, đông tây lan, tượng Quan Âm, tháp chuông, tháp trống, nhà ăn đủ cho hàng nghìn Phật tử, công trình phụ, hồ thả cá v.v…

Vãn cảnh thư thái quanh khuôn viên rộng hàng trăm hecta tuyệt đẹp của chùa dưới màu nắng trong veo, tôi mơ tưởng Khánh Lâm có thể sẽ trở thành một Thiếu Lâm Tự của Việt Nam, như ngôi chùa chuyên truyền bá tinh hoa võ thuật phương Đông đang nổi tiếng trên toàn thế giới .

Trò chuyện với đại diện báo Tiền Phong, ông Nguyễn Văn Hùng bí thư Tỉnh ủy tỉnh Kon Tum, mười năm trước là Chủ tịch UBND huyện Kon Plông cho biết: Mới đây, nhiều tập đoàn lớn trong và ngoài nước đã đăng ký đầu tư làm nông nghiệp công nghệ cao, nuôi trồng dược liệu, xúc tiến thương mại trên Kon Plông. Trục giao thông từ sân bay Pley Ku qua Kon Tum lên Măng Đen được nâng cấp tốt hẳn, đã khởi động nóng ấm hoạt động du lịch. Riêng Saigon tourist sẽ lên khai thác chuỗi biệt thự hoang vắng do ảnh hưởng suy thoái kinh tế. Năm mới, nhiều tín hiệu vui đã lay dậy nàng công chúa Măng Đen lâu nay chìm trong giấc ngủ đông quá dài …

 

 

H.T.N.