Xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc: Bài 1 – Khi tiêu chuẩn thị trường thay đổi

Công thương – 23/04/2023 23:36 – Nhóm phóng viên kinh tế

Nếu trước đây việc xuất khẩu tiểu ngạch sang thị trường Trung Quốc khá dễ dàng thì gần đây thị trường này đã có nhiều thay đổi về tiêu chuẩn nhập khẩu.

Thị trường Trung Quốc rất thích quả vải Việt Nam

Tiểu ngạch không còn dễ…

Ngày 8/1, thông tin Trung Quốc mở cửa biên giới đã khiến rất nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã sản xuất, kinh doanh nông, thủy hải sản vui mừng. Bởi lẽ, sau một thời gian dài áp dụng chế độ “Zero Covid” với hàng loạt những đòi hỏi vô cùng khắt khe thì việc thị trường này dần nới lỏng tiêu chuẩn nhập khẩu có ý nghĩa khá tích cực.

Tuy nhiên, vui chưa được bao lâu thì các doanh nghiệp, hợp tác xã đã phải đối diện với khó khăn khi đối tác yêu cầu những tiêu chuẩn ngày một khắt khe, nếu muốn xuất khẩu vào thị trường tỷ dân này.

Bà Nguyễn Thị Trà, Phó Giám đốc HTX Nông sản sạch Bình Nguyên (Lục Ngạn, Bắc Giang), một doanh nghiệp chuyên sản xuất và kinh doanh quả vải chia sẻ, thị trường Trung Quốc rất thích các loại vải quả to, đều, đỏ, đẹp. Nếu như trước đây, chỉ cần đóng vải vào hộp, dán mã số của hợp tác xã lên thùng, thương lái sẽ đến mua. Nhưng năm nay, Trung Quốc yêu cầu tất cả vải phải đóng vào thùng xốp, in dập nổi mã số của vùng trồng lên vỏ thùng.

“Nói thì rất đơn giản, nhưng chi phí để đầu tư hộp xốp cho mỗi cơ sở lên đến hàng tỷ đồng. Do đó, chỉ các doanh nghiệp lớn mới đầu tư được, còn các hợp tác xã nhỏ lẻ như chúng tôi không có đủ tiềm lực để đầu tư”, bà Trà nói.

Bên cạnh đó, trước đây, vải thiều được thương lái thu mua và xuất khẩu qua đường tiểu ngạch tương đối dễ dàng. Đây là lý do khiến thương lái sẵn sàng trả giá cao để mua gom vải của bà con. Song hiện nay, vải thiều không còn được xuất dễ dàng qua đường mòn lối mở nên việc tiêu thụ cũng gặp nhiều khó khăn hơn.

Chưa kể, trước đây, thị trường Trung Quốc rất ưa chuộng sản phẩm vải sấy. Đây là lý do rất nhiều hộ gia đình, hợp tác xã tại Lục Ngạn đầu tư máy sấy để sấy những quả rụng, hoặc vải tươi không tiêu thụ hết. Tuy nhiên, vài vụ gần đây, vải sấy lại khó tiêu thụ vì thị hiếu khách hàng thay đổi.

Ông Nguyễn Hữu Trí – Giám đốc Công ty TNHH MTV sản xuất thương mại Trí Việt kể: Sau khi mở cửa trở lại vào ngày 8/1/2023 thì các yêu cầu về an toàn thực phẩm của Trung Quốc đối với các nông sản nhập khẩu ngày càng khắt khe hơn và luôn được cập nhật, bổ sung. Trong đó, có hai vấn đề lớn mà các doanh nghiệp cần quan tâm là việc cấp mã số vùng trồng và mã số cơ sở đóng gói. Hai yêu cầu này đang gây nhiều khó khăn cho doanh nghiệp.

Theo đó, để có được mã số vùng trồng, doanh nghiệp phải đạt diện tích từ 10 ha trở lên. Do đó, nếu doanh nghiệp đầu tư để đạt mã số vùng trồng trước thì không đủ kinh phí, còn nếu không có mã số vùng trồng thì lại không thể xuất khẩu. “Với mã số cơ sở đóng gói, phía Trung Quốc sẽ kiểm tra và thực hiện cấp mã số. Điều này gây khó khăn cho các doanh nghiệp Việt Nam trong khi tạo thuận lợi cho doanh nghiệp Trung Quốc tham gia sâu vào thị trường nông sản Việt Nam. Vì theo tôi được biết thì hiện nay phần lớn các cơ sở đóng gói đủ điều kiện và được cấp ãm số là các doanh nghiệp Trung Quốc hoạt động tại Việt Nam”– ông Trí cho biết thêm.

Theo Bộ Công Thương, hoạt động thương mại biên giới trong những năm gần đây đã có bước phát triển tốt, đóng góp đáng kể trong thương mại song phương của Việt Nam với các nước có chung biên giới. Thương mại biên giới đã góp phần tích cực trong việc mở rộng thị trường tiêu thụ cho các sản phẩm, hàng hóa sản xuất trong nước; tạo điều kiện cho cư dân biên giới, trong đó có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số ổn định cuộc sống, cư trú lâu dài tại khu vực biên giới; góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội, xóa đói, giảm nghèo và đảm bảo quốc phòng, an ninh tại khu vực biên giới, miền núi, vùng sâu, vùng xa của đất nước.

Tuy vậy, những năm gần đây Trung Quốc đã tăng cường kiểm soát hoạt động nhập khẩu tại khu vực biên giới; siết chặt công tác kiểm dịch, kiểm nghiệm và quản lý chất lượng sản phẩm nông sản thực phẩm nhập khẩu. Do đó phương thức xuất khẩu tiểu ngạch ngày càng bấp bênh, không bền vững, không còn nhiều cơ hội cho hàng nông thủy sản của Việt Nam, đặc biệt là những hàng nông thủy sản chưa đăng ký truy xuất nguồn gốc.

Theo đó, nhiều nông sản của Việt Nam dù chưa được phép nhập khẩu chính thức vào Trung Quốc nhưng vẫn có thể bán vào Trung Quốc theo hình thức trao đổi cư dân. Các doanh nghiệp Trung Quốc đã tận dụng hình thức trao đổi cư dân để buôn bán lớn. Cụ thể là lập danh sách cư dân, sau đó gom tiêu chuẩn miễn thuế của cư dân để nhập khẩu các lô hàng lớn. Hàng hóa xuất khẩu tiểu ngạch sau khi qua biên giới, sẽ được gom về tiêu thụ tại các chợ biên giới bên phía Trung Quốc.

Bà Nguyễn Thị Ánh, Giám đốc Công ty CP Sông Tiền – SOTICO (tỉnh Tiền Giang)- chia sẻ, những năm trước việc xuất khẩu một vài container thủy sản mỗi tháng theo đường tiểu ngạch qua Trung Quốc khá dễ dàng nhưng kể từ sau dịch, nhất là gần đây việc xuất theo hình thức này rất bấp bênh. Đó là chưa kể gần đây Trung Quốc siết nhập khẩu tiểu ngạch nên việc đưa hàng đi khó hơn và phải thông qua một đối tác trung gian nên đối diện với một số rủi ro trong thanh toán, khó thu tiền từ bên thứ ba.

“Gần đây chúng tôi có xuất khẩu 5 container thủy sản qua một đối tác trung gian. Tuy vậy đối tác này lại “giở mặt” không thanh toán đúng tiến độ như trước đây mà đòi trả chậm, khiến chúng tôi đang bị chôn vốn gần 100 tỷ đồng. Nhận thấy nguy cơ khó đòi được tiền nên chúng tôi đang phải giải quyết bằng việc khởi kiện đối tác trung gian này”– bà Ánh cho biết. Cũng theo bà Ánh thì việc kiện tụng dù đang thực hiện và chưa biết kết quả ra sao nhưng chắc chắn một điều là doanh nghiệp sẽ bị chôn vốn và bị ảnh hưởng hoạt động.

Trong khi đó, theo ông Cù Văn Thành – Giám đốc công ty TNHH Chế biến dừa Lương Quới (thương hiệu VIETCOCO), nhà máy của Lương Quới tiếp khách Trung Quốc rất nhiều nhưng họ chỉ muốn mua hàng bán thành phẩm. Đáng nói hơn, vướng mắc lớn nhất ở thị trường Trung Quốc là bán chính ngạch rất khó khăn nhưng khi bán tiểu ngạch lại rất nhiêu khê bởi họ không muốn mua sản phẩm hoàn chỉnh mà chỉ muốn mua bán thành phẩm.

Hình thức “trao đổi cư dân” bị biến tướng?

Có thể nói, các ưu đãi của Trung Quốc đối với hình thức “trao đổi cư dân” kết hợp với chính sách có tính tương thích cao của Việt Nam là nguyên nhân chính dẫn đến việc hình thành phương thức “xuất khẩu tiểu ngạch”.

Những năm qua, phương thức này dù chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng xuất khẩu sang Trung Quốc nhưng lại có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với các mặt hàng chưa được phép xuất khẩu chính thức vào Trung Quốc (như chanh leo, na, roi) hoặc chưa đáp ứng được tiêu chuẩn của Trung Quốc (như không có mã số vùng trồng, mã số doanh nghiệp…). Thậm chí, để tận dụng ưu đãi thuế, một số mặt hàng tuy đã được phép xuất khẩu chính thức vào Trung Quốc (như sản phẩm sắn, quả vải) vẫn chủ động chuyển sang hình thức tiểu ngạch để xuất khẩu vào Trung Quốc.

Ông Lê Quốc Phương – nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Công nghiệp và thương mại – Bộ Công Thương chia sẻ, việc xuất khẩu sang Trung Quốc theo hình thức trao đổi cư dân biên giới (xuất khẩu tiểu ngạch) vốn chỉ được Trung Quốc dành cho cư dân khu vực biên giới hai nước để cải thiện đời sống khu vực này.

Cụ thể, cư dân biên giới mua bán, trao đổi hàng hóa thuộc Danh mục hàng hóa mua bán, trao đổi của cư dân biên giới do Bộ Công Thương ban hành theo quy định tại khoản 2 Điều 12 Nghị định này được hưởng định mức miễn thuế theo quy định tại Phụ lục V, Nghị định số 134/2016/NĐ-CP ngày 1/9/2016 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu. Như vậy, cư dân biên giới mua bán hàng hóa sẽ được miễn thuế với trị giá hải quan không quá 2.000.000 đồng/người/ngày/lượt và không quá 4 lượt/tháng. Phần giá trị hàng hóa vượt định mức quy định tại khoản 1 Điều này phải chịu thuế nhập khẩu và các loại thuế, phí khác (nếu có) theo quy định của pháp luật.

Tuy nhiên nhiều năm qua, nhiều doanh nghiệp vẫn có thói quen coi Trung Quốc như “một cái chợ” để đưa hàng hoá lên khu vực này, xếp hàng chờ qua cửa khẩu để tiêu thụ. Trước đây, việc tiêu thụ khá dễ dàng. Nhưng gần đây các cơ quan chức năng nước này đã hoàn thiện hệ thống pháp luật, thông qua việc 2 lần sửa đổi Luật An toàn thực phẩm, đồng thời ban hành Lệnh 248, 249 vào năm 2021 và Lệnh 259 năm 2022. “Việc ban hành Lệnh 248, 249 vào năm 2021 và Lệnh 259 năm 2022 cho thấy Trung Quốc ngày càng có xu hướng siết chặt vấn đề an toàn thị trường. Điều này là xu hướng không thể thay đổi bởi Trung Quốc ngày càng quan tâm hơn nữa đến vấn đề an toàn thực phẩm và bảo vệ người dân” – chuyên gia Vũ Vinh Phú nhận định.

Đồng quan điểm, ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết: Việc Trung Quốc đưa ra các tiêu chuẩn cao hơn cho thấy thị trường này không còn là thị trường dễ tính. “Trước đây, khi sản xuất thanh long, nếu có sâu dịch hại người nông dân có thể xịt thuốc. Sau khi thu hoạch vẫn có thể xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc. Bây giờ không được như vậy, trước khi người trồng sử dụng sản phẩm thuốc bảo vệ thực vật nào đều phải tìm hiểu kỹ xem có được dùng không. Cùng với đó, quy trình sản xuất, đóng gói cũng thay đổi. Ví dụ trước đây thanh long sau khi thu hoạch, thương lái tới gom hàng và đóng thùng, chở lên cửa khẩu để xuất sang Trung Quốc thì nay sản phẩm cùng phải được đóng gói tại cơ sở đóng gói được cấp mã số, phải đạt tiêu chuẩn HACPP…”- ông Nguyên chỉ ra. Do đó, không chỉ gia tăng giá trị xuất khẩu, chúng ta cần phải hướng đến xuất khẩu bền vững, và tìm cách giữ được đối tác quan trọng này.

Bài 2 – Áp lực buộc doanh nghiệp chuyển đổi thích ứng

Nhóm phóng viên kinh tế

***

Xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc: Bài 2 – Áp lực buộc doanh nghiệp chuyển đổi thích ứng

 CT – 24/04/2023 13:00 

Việc loại bỏ xuất khẩu tiểu ngạch để chuyển qua chính ngạch là xu thế không thể khác mà doanh nghiệp Việt buộc phải thích ứng.

Từng bước chuyển hướng thích ứng

Một thực tế mà bất cứ ai làm nông nghiệp ở Việt Nam cũng có thể nhận thấy, đó là thực trạng xuất khẩu thô các hàng hoá nông sản. Không chỉ riêng mặt hàng nào mà hầu như tất cả các mặt hàng, từ cao su, cà phê, hồ tiêu đến hạt điều, chè, sắn và rau quả… lượng hàng hoá xuất thô sang các thị trường nước ngoài đều chiếm phần lớn sản lượng. Đặc biệt là đối với thị trường Trung Quốc thì việc buôn bán qua đường tiểu ngạch lại càng chiếm vị trí quan trọng đối với việc xuất khẩu nhiều mặt hàng nông sản. “Hiện nay, rau quả xuất khẩu sang Trung Quốc có tới 60 – 70% là xuất khẩu tiểu ngạch. Các doanh nghiệp xuất khẩu đa phần là doanh nghiệp nhỏ” – ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam nhận định.

Gần đây Trung Quốc dựng lên những rào cản mới khiến việc xuất khẩu tiểu ngạch không còn dễ khai thác.

Tuy nhiên, gần đây Trung Quốc dựng lên những rào cản mới cho nhập khẩu tiểu ngạch ngang bằng với chính ngạch đã cho thấy, hàng nông thủy sản không còn nhiều cơ hội đi tiểu ngạch như trước đây. Liên quan vấn đề này, ông Nguyễn Lâm Viên, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Vinamit, nhìn nhận việc Trung Quốc xây dựng lộ trình đóng biên, loại bỏ hoàn toàn xuất khẩu tiểu ngạch vào Trung Quốc sẽ là trở ngại lớn mà các thương nhân Việt Nam lẫn Trung Quốc lâu nay giao dịch biên mậu khó thích nghi. Bởi theo ông Viên thì hiện nay, ngoài mặt hàng chuối được xuất khẩu chính ngạch, còn lại hầu hết trái cây, nông sản như mít, sầu riêng, khoai lang… đều sang Trung Quốc bằng đường tiểu ngạch.

“Việc siết chặt xuất khẩu tiểu ngạch sẽ khiến các doanh nghiệp nhỏ gặp khó khăn trong ngắn hạn. Tuy nhiên, về dài hạn, điều này tốt cho hoạt động xuất khẩu nông sản của Việt Nam. Song để thực hiện được việc này, cơ quan chức năng cần đàm phán lại với Trung Quốc, tiến tới xóa bỏ quy định về mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói. Thay vào đó là quy định và kiểm soát chất lượng bằng mã HS theo ngành hàng”- ông Nguyễn Hữu Trí – Giám đốc Công ty TNHH MTV sản xuất thương mại Trí Việt đề xuất.

Chỉ ra nguyên nhân, ông Trí cho biết, hiện nay, tất cả các thị trường xuất khẩu của Việt Nam như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc… đều áp dụng việc kiểm soát chất lượng sản phẩm bằng mã HS này. Để xuất khẩu được, doanh nghiệp phải có hồ sơ đánh giá chất lượng đạt chuẩn từ SGS Việt Nam hoặc Eurofin. Với cơ sở đóng gói thì phải có bộ chứng từ ISO hoặc HACCP.

Chia sẻ kinh nghiệm chuyển đổi từ tiểu ngạch sang chính ngạch, ông Nguyễn Lâm Viên cho biết, năm 2010 công ty quyết tâm xuất khẩu chính ngạch và đã tiến hành mở văn phòng đại diện tại Trung Quốc, trực tiếp gặp gỡ, chào hàng đến các nhà phân phối Trung Quốc. Điều này đồng nghĩa với việc Vinamit chấp nhận bỏ khách hàng cũ là những thương nhân ở biên giới chuyên nhập hàng thô về sản xuất để bán lại cho các nhà phân phối, phát triển khách hàng mới và chịu thêm áp lực cạnh tranh với chính những khách hàng cũ đó.

Còn theo ông Nguyễn Khắc Huy, Giám đốc Công ty TNHH Hoàng Phát Fruit, để chuẩn bị đưa nông sản vào Trung Quốc bằng đường chính ngạch, Hoàng Phát Fruit đang xây thêm nhà máy sản xuất, tiến hành các thủ tục cấp mã số kho, mã số vùng nguyên liệu. “Nếu không có lộ trình chuẩn bị trước thì sẽ rất khó khăn, trở tay không kịp và nông dân, doanh nghiệp rất cần chính quyền địa phương cùng thực hiện lộ trình này”- ông Huy cho biết.

Việc chuyển sang xuất khẩu chính ngạch là xu thế không thế khác mà doanh nghiệp phải thích ứng.

Xuất khẩu chính ngạch – xu thế không thể khác

Khẳng định việc Trung Quốc vừa mở cửa cho hàng loạt các loại nông sản Việt Nam như tổ yến, khoai lang… xuất khẩu chính ngạch vào thị trường này thông qua các Nghị định thư cho thấy phía bạn thực sự có nhu cầu với hàng hoá Việt Nam. Giới chuyên gia cũng như các cơ quan chức năng đều thống nhất khẳng định, chuyển đổi sang xuất khẩu chính ngạch là xu thế không thể khác. Doanh nghiệp, địa phương, người dân buộc phải tuân thủ.

Tuy nhiên, đây là câu chuyện dài và không dễ để giải quyết trong một sớm một chiều. Do đó, Bộ Công Thương đã xây dựng và đang xin ý kiến của các cơ quan, tổ chức, người dân và doanh nghiệp về Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 14/2018/NĐ-CP ngày 23/01/2018 của Chính phủ quy định chi tiết về hoạt động thương mại biên giới.

Kể từ ngày 1/1/2025, hàng hóa xuất khẩu phải đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn chất lượng, quy định về truy xuất nguồn gốc theo yêu cầu của nước nhập khẩu kể cả đối với hàng hóa trao đổi cư dân biên giới. Cũng kể từ thời điểm này, chỉ cư dân cư trú tại khu vực biên giới mới được phép xuất khẩu theo hình thức trao đổi cư dân. Chính thức áp dụng định mức mới đối với mua bán, trao đổi hàng hóa của cư dân biên giới. Ngoài ra, khi thực hiện hoạt động mua bán, trao đổi hàng hóa qua biên giới, cư dân phải có mặt để làm thủ tục xuất cảnh.

Kể từ ngày 1/1/2026, các mặt hàng đã được xuất khẩu vào Trung Quốc theo hình thức chính ngạch chỉ được phép làm thủ tục xuất khẩu tại cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính (cửa khẩu song phương) và các cửa khẩu phụ, lối mở đã đạt thỏa thuận song phương về cho phép xuất nhập khẩu, trao đổi hàng hóa.

“Kể từ ngày 1/1/2027, dừng toàn bộ hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá tại tất cả các cửa khẩu, lối mở biên giới chưa đạt được thoả thuận song phương về việc mở cửa khẩu, lối mở biên giới. Kể từ ngày 1/1/2028, tại tất cả các cửa khẩu, lối mở chỉ cho phép làm thủ tục xuất khẩu sang Trung Quốc các mặt hàng đã vào được Trung Quốc qua cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính” – Bộ Công Thương nêu rõ.

Như vậy, mốc thời gian 2028 còn 5 năm nữa. Đây có lẽ là quãng thời gian vừa đủ để người dân, các hợp tác xã và các địa phương, doanh nghiệp chuyển đổi toàn bộ quy mô từ sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, nông hộ hiện nay sang sản xuất lớn – yếu tố bắt buộc để có được các sản phẩm chất lượng và đạt yêu cầu phía đối tác.

“Điều quan trọng hàng đầu trong chuyển đổi sản xuất là không chỉ chuyển đổi quy mô sản xuất, công nghệ sản xuất mà còn là chuyển đổi về tư duy sản xuất, chuyển đổi về chính sách đất đai. Đây là điều đang đặt ra trong quá trình sửa đổi Luật Đất đai hiện nay” – ông Lê Quốc Phương, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Công nghiệp và thương mại – Bộ Công Thương nêu rõ.

Đồng ý kiến, chuyên gia Vũ Vinh Phú cho rằng, bên cạnh việc thay đổi quy mô điều quan trọng nữa là cần xây dựng được các kho bảo quản nông sản ở các địa phương biên giới. Điều này sẽ giúp rau quả tươi lâu hơn, giữ được chất lượng tốt khi đến thời hạn giao hàng.

Doanh nghiệp cần làm gì ngay từ bây giờ?

Để thúc đẩy xuất khẩu nông sản, thủy sản sang thị trường tỷ dân này, ông Tô Ngọc Sơn – Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á, châu Phi (Bộ Công Thương) khuyến cáo các địa phương, cơ quan quản lý nên xây dựng chiến lược phát triển ngành, xây dựng thương hiệu song song với xây dựng vùng sản xuất, vùng nuôi trồng chuyên canh tập trung, quy mô lớn dựa theo tín hiệu thị trường.

Với doanh nghiệp, cần thường xuyên cập nhật và tuân thủ quy định về tiêu chuẩn chất lượng, kiểm nghiệm, kiểm dịch, bao bì đóng gói, truy xuất nguồn gốc của thị trường Trung Quốc. Cùng với đó, doanh nghiệp phải chú trọng xây dựng thương hiệu, bảo vệ thương hiệu và nghiên cứu kỹ nhu cầu, xu thế phát triển của thị trường. Các doanh nghiệp cần xây dựng đội ngũ nhân viên thông thạo thị trường, ngôn ngữ, tận dụng tuyến vận tải đường sắt liên vận Việt Nam – Trung Quốc và thúc đẩy khai thác thị trường thông qua hình thức thương mại điện tử.

“Việt Nam có lợi thế địa lý ở gần Trung Quốc và cần đẩy mạnh khai thác tối đa điều này. Đặc biệt, từ ngày 19/1/2023, ga Kép, huyện Lạng Giang, Bắc Giang đã được Bộ Giao thông vận tải cho phép tạm thời khai thác hoạt động liên vận quốc tế. Điều này sẽ giảm tải cho ga Gia Lâm, cũng như giúp nông sản Việt Nam có thêm kênh để phát triển sâu hơn vào thị trường Trung Quốc”- Ông Tô Ngọc Sơn khuyến cáo.

Ở góc độ địa phương, theo ông Trần Lâm Sinh – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đồng Nai, trong chiến lược phát triển xuất khẩu, Đồng Nai luôn xác định Trung Quốc là thị trường lợi thế nhất vì khoảng các địa lý gần, các đàm phán thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc đang mở cửa rất thuận lợi cho vận chuyển đường biển và đường bộ.

Chính vì thế, trên nền tảng đã thuần thục với hoạt động xuất khẩu chính ngạch, để đẩy mạnh xuất khẩu sang nước láng giềng này trong giai đoạn tới, Đồng Nai đang đẩy manh các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, nông hộ sản xuất chuối mở rộng đầu tư, tiếp cận nguồn vốn, tiếp cận các chính sách của Trung ương về các liên kết khoa học công nghệ, khuyến nông; phát triển các vùng sản xuất tập trung và gắn với lợi thế về cơ sở hạ tầng, giảm chi phí logistics.

Đồng thời tỉnh này cũng vận động doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân tham các diễn đàn để cập nhật thông tin thị trường, từ đó chủ động định hướng tổ chức sản xuất, cung ứng theo nhu cầu thị trường.

Trong khi đó, từ góc nhìn của Hiệp hội, ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam nêu ý kiến: Nông sản Việt Nam tới đây phải khẳng định trên thị trường quốc tế bằng chất lượng, chứ không còn làm số lượng nữa. Và để xuất khẩu được vào Trung Quốc, các doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị từ trước. Theo đó, doanh nghiệp nhỏ cần liên kết lại để có vùng trồng đạt tiêu chuẩn để được cấp mã số. Đồng thời phải đầu tư thêm về cơ sở đóng gói, truy xuất nguồn gốc…

Bài 3 – Để thương mại biên giới trả về đúng bản chất

Nhóm phóng viên kinh tế

***

Xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc: Bài 3 – Để thương mại biên giới được trả về đúng bản chất

CT – 26/04/2023 00:00 

Hiện Bộ Công Thương đang xin ý kiến sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 14/2018/NĐ-CP để xuất khẩu tiểu ngạch được trả về đúng bản chất.

Xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc: Bài 1 – Khi tiêu chuẩn thị trường thay đổi Xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc: Bài 2 – Áp lực buộc doanh nghiệp chuyển đổi thích ứng

Theo lộ trình, dự kiến đến 1/1/2028, các cửa khẩu, lối mở chỉ được làm thủ tục thông quan cho hàng đã được cấp phép, xuất chính ngạch sang Trung Quốc để thương mại biên giới giữa hai nước được trả về đúng bản chất. Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trò chuyện với ông Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) xung quanh nội dung này.

Ông Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu

Hiện nay Bộ Công Thương đang xin ý kiến của các cơ quan, tổ chức, người dân và doanh nghiệp về Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 14/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết về hoạt động thương mại biên giới. Trong đó một trong những nội dung được quan tâm là siết lại xuất khẩu sang Trung Quốc theo đường tiểu ngạch. Nguyên nhân của việc sửa đổi này là gì, thưa ông?

Bộ Công Thương đang xin ý kiến các cơ quan, tổ chức, người dân và doanh nghiệp về Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 14/2018 quy định chi tiết về hoạt động thương mại biên giới. Trong đó có một nội dung là hướng đến việc đẩy mạnh chuyển đổi sang xuất khẩu chính ngạch, giảm dần xuất khẩu tiểu ngạch. Đây là một chủ trương đã nêu ra từ lâu và hiện nay, thông qua việc sửa đổi Nghị định 14, chúng ta thể chế hóa, đưa vào quy định của Nghị định.

Bản chất của việc này chính trong thời gian gần đây, Trung Quốc đã có rất nhiều thay đổi về kiểm soát đối với hàng hóa nhập khẩu. Trong đó họ yêu cầu rất cao về chất lượng, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, đóng gói bao bì. Đây cũng là những các yêu cầu rất phổ biến, thông thường của hoạt động xuất khẩu chính ngạch.

Vì vậy, doanh nghiệp cần phải có động lực, sức ép để thực hiện việc chuyển đổi.

Việc chúng ta khuyến khích chuyển sang xuất khẩu chính ngạch cũng là chủ trương chung, vừa giúp cho doanh nghiệp có thể làm ăn một cách chính quy, vừa để đáp ứng được yêu cầu của phía thị trường Trung Quốc. Đây là lý do chính mà Bộ Công Thương đưa ra để thu hẹp hình thức xuất khẩu tiểu ngạch trong Nghị định sửa đổi Nghị định 14.

Hiện nay Trung Quốc càng ngày càng siết chặt lại hoạt động trao đổi cư dân biên giới và việc dần chuyển đổi xuất khẩu sang chính ngạch cũng được Bộ Công Thương thông tin, khuyến cáo doanh nghiệp rất nhiều lần. Tuy nhiên doanh nghiệp cho rằng vẫn cần lộ trình cho hoạt động chuyển đổi. Vậy cùng với việc đề xuất siết lại hoạt động xuất khẩu tiểu ngạch, xin ông cho biết về những giải pháp mà Bộ Công Thương hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi?

Cùng với việc giảm dần các hoạt động xuất khẩu tiểu ngạch, Bộ Công Thương cũng phối hợp với các bộ, ngành trong việc làm sao giúp cho doanh nghiệp có thể thực hiện chuyển đổi.

Việc chuyển đổi này có hai khâu. Thứ nhất là ngay từ khâu sản xuất, chúng ta phải có được những hàng hóa đáp ứng được các yêu cầu của thị trường nhập khẩu. Cụ thể trong trường hợp này là thị trường Trung Quốc. Họ yêu cầu về chất lượng rất cao và đặc biệt yêu cầu hàng hóa nông sản phẩm đảm bảo an toàn thực phẩm.

Bên cạnh đó, những yêu cầu về mã số vùng trồng, mã số đóng gói hay yêu cầu về dán nhãn bao bì… đều là vấn đề hiện nay Trung Quốc yêu cầu cao và kiểm soát chặt.

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã có những chương trình tập huấn cho các địa phương, các hiệp hội để qua đó phổ biến đến các hợp tác xã, người nông dân về các yêu cầu này. Tuy nhiên, quá trình này phải tiến hành lâu dài. Bởi, trong một thời gian ngắn như vừa qua thì chưa đủ và các thông tin, quy định của Trung Quốc cũng cần phải được cập nhật thêm, cập nhật thường xuyên. Đó là việc mà Bộ Công Thương đã hỗ trợ.

Thứ hai, các bộ ngành cùng với các địa phương cần tiến hành mở rộng, nâng cấp hạ tầng về logistics, hạ tầng khu vực cửa khẩu để giúp cho hoạt động thông quan xuất khẩu chính ngạch được thuận lợi hơn. Qua đó, các doanh nghiệp cũng thấy được lợi ích của việc xuất khẩu chính ngạch.

Hiện nay chúng ta cũng thấy tại khu vực Lạng Sơn, năng lực thông qua đã được cải thiện tương đối tốt. Ví dụ như trước đây, một ngày có thể thông quan được 300 – 400 xe qua cửa khẩu Hữu Nghị, thì hiện nay đã lên đến 800 – 900 xe. Việc này cũng giúp cho các doanh nghiệp của chúng ta có thể chuyển đổi sang xuất khẩu chính ngạch.

Bên cạnh đó là việc tạo thuận lợi thông quan thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động kiểm tra hải quan. Đồng thời, phối hợp với phía bạn trong những thời điểm cao điểm để có thể kéo dài thời gian làm việc của các cơ quan chức năng, như vậy cũng giúp cho việc chuyển đổi sang xuất khẩu chính ngạch của các doanh nghiệp được thuận lợi hơn.

Để chuyển đổi sang xuất khẩu chính ngạch thì chúng ta rất cần phải thay đổi trong tư duy về làm ăn với cả Trung Quốc

Trung Quốc đã, đang và sẽ tiếp tục là thị trường lớn nhất của nông sản Việt. Vậy ông có lời khuyên gì cho doanh nghiệp để nhanh chóng chuyển đổi thành công sang hoạt động xuất khẩu chính ngạch và có vị thế tốt ở thị trường Trung Quốc?

Trung Quốc vẫn đang là thị trường lớn nhất của nông sản Việt Nam. Để có thể xuất khẩu chính ngạch các mặt hàng nông sản, cũng như để có thể duy trì và bám rễ tốt ở thị trường này thì các doanh nghiệp của chúng ta cần phải có các lưu ý:

Trước hết là tìm hiểu kỹ và đáp ứng được các nhu cầu của thị trường Trung Quốc.

Thứ hai, chúng ta phải xác lập một chiến lược làm ăn bài bản với thị trường Trung Quốc. Hiện nay, thị trường Trung Quốc không phải chỉ có ở khu vực giáp biên là tỉnh Quảng Tây hay tỉnh Vân Nam mà phải xác định là tiến vào những địa phương sâu hơn nữa trong lục địa. Ví dụ như là tiến đến các tỉnh, các khu vực như Thượng Hải, Bắc Kinh, Thiên Tân hoặc các tỉnh ở phía Tây như Tứ Xuyên, Trùng Khánh…

Muốn như vậy chúng ta phải hiểu rõ thị trường và phải làm việc được với các mạng lưới phân phối ở thị trường Trung Quốc. Đây là điều mà một số doanh nghiệp Việt Nam đã làm được. Tuy nhiên, chưa phải là nhận thức chung của các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản sang thị trường Trung Quốc.

Do đó, để chuyển đổi sang xuất khẩu chính ngạch thì chúng ta rất cần phải thay đổi trong tư duy về làm ăn với Trung Quốc. Thay vì tư duy nhỏ lẻ, bán hàng tại chợ biên giới, thì phải làm ăn với các thương nhân lớn và các chuỗi phân phối của Trung Quốc. Để làm được điều đó thì chúng ta phải tìm hiểu và đáp ứng được những yêu cầu của thị trường mà phía Trung Quốc đưa ra.

Xin cảm ơn ông!

Nhóm phóng viên kinh tế