Voi Cu Sứt và những chiếc bẫy thú rừng tàn ác

Phóng sự của Hoàng Thiên Nga

Sau hơn 6 năm bị vướng bẫy rồi được Trung tâm bảo tồn Voi cùng Vườn quốc gia Yok Đôn phối hợp cứu hộ, chăm sóc vết thương để thả về rừng, voi Cu Sứt gần đây đã trở lại vùng rừng khộp giữa 2 tỉnh Đắk Lắk-Đắk Nông, vẫn với cái chân đau vẫn chưa lành. Trung tâm bảo tồn voi Đắk Lắk đã lên kế hoạch lần thứ 2 cứu hộ chú voi hoang dã.

Cuộc cứu hộ voi đầu tiên trong rừng thẳm

Đúng vào ngày Quốc tế về Đa dạng sinh học 6 năm trước (22/5/2013), chú voi thương tật vì sập bẫy ở tuổi lên 5 đã được lực lượng phối hợp giữa Trung tâm Bảo tồn voi Đắk Lắk (TTBTV) và Vườn Quốc gia Yok Đôn (VQGYĐ) tổ chức cứu hộ, chăm sóc, rồi thả về rừng sau 8 ngày chăm sóc đặc biệt.

Chú voi con này khi đó khoảng 5 tuổi, có đôi ngà cân xứng đẹp dài hơn hai tấc, vòi voi bị 1 chiếc bẫy cặp kẹp cứng. Bàn chân trái của voi cũng bị sợi cáp của một chiếc bẫy thòng lọng cắm sâu, nhiễm trùng nặng. Voi hoang sợ hãi lẩn trốn nên đoàn cứu hộ gồm cả chục cán bộ nhân viên của 2 đơn vị VQGYĐ, TTBTV cùng các nài voi giỏi và 1 cặp voi to lớn đã thuần dưỡng phải lùng sục, bao vây cả tuần lễ mới dong được chú voi bị thương này về, cột vào thân cây cổ thụ sau trạm kiểm lâm số 9 để cứu chữa. Để dỗ dành chú voi con đau đớn và sợ người chịu ăn, chịu để các “bác sĩ voi” rửa chân rửa vòi tra thuốc, TTBTV đã bố trí một voi cái 60 tuổi làm “bảo mẫu”, là bà voi đã thuần dưỡng tên là Bun Khăm. 

Cuộc điều trị công phu diễn ra tới ngày thứ 8 với chú voi nhỏ được gọi âu yếm là voi Cu Sứt, thì các “trinh sát” cấp báo có 1 đàn voi hoang đang kéo về vùng rừng này, quanh quẩn gần nơi cột voi Cu Sứt. Cảnh giác khả năng đàn voi rừng có thể tấn công cán bộ nhân viên và phá nát khu điều trị để cứu voi con, lực lượng phối hợp đã phải quyết định thả lại Cu Sứt về rừng, với hy vọng môi trường tự nhiên có thể giúp Cu Sứt lành hẳn các vết thương đang dần khô miệng.

PV Tiền Phong là nhà báo hiếm hoi được TTBTV mời đến chứng kiến cuộc cứu chữa voi hoang, đã chứng kiến và chụp được bộ ảnh toàn cảnh cuộc thả voi Cu Sứt về rừng. Ấn tượng nhất, là khoảnh khắc nài voi Y Mức dũng cảm cưỡi hẳn lên lưng chú voi hoang dã đang vùng vằng hoảng sợ, cầm dao cắt đứt các múi dây trói trên gáy nó, trong sự bảo vệ khôn ngoan của bà voi bảo mẫu Bun Khăm. Thoát khỏi mớ dây nhợ lùng nhùng, Cu Sứt đứng thõng vòi ngơ ngác, phải có sự thúc giục của các nài voi, Cu Sứt mới cất bước rồi chạy nhanh vào rừng sau khi được thả.

Đầu năm 2015, lại thêm một “Cu Sứt” nữa trở thành voi hoang tật nguyền do bị vướng bẫy. Chú “Cu Sứt Em” này được đặt tên Jun, là voi đực gần 4 tuổi, được TTBTV và VQGYĐ phát hiện trong tình trạng chân trước và vòi nhầy nhụa máu mủ, càng giãy giụa càng bị bẫy thép siết chặt. Cuộc điều trị cho voi Jun được nhiều chuyên gia bảo vệ động vật hoang dã quốc tế chú ý, vào cuộc hỗ trợ. Các “bác sỹ voi” nhiều quốc tịch đã phải gây mê, siêu âm dò tìm và gắp ra được đoạn thép rỉ sét cắm sâu trong chân Jun, cắt bỏ các ngón và một phần đế của bàn chân trái trước đã bị hoại tử. Vòi của Jun đã tổn thương vĩnh viễn. Đến nay Jun vẫn được nuôi dưỡng, chăm sóc và cưng chiều trong khuôn viên vườn rừng bán hoang dã của TTBTV, cách thành phố Buôn Ma Thuột khoảng 100km. Mỗi ngày Jun đều được nhân viên TTBTV tắm rửa, cho ăn uống đầy đủ, có sân chơi, nhưng chàng voi tật nguyền đang vào tuổi dậy thì này vẫn buồn bã như một hoàng tử cô độc. 

Những chiếc bẫy tàn ác

Trong đợt đi thực tế vào rừng Vườn quốc gia Yok Đôn mới đây, đoàn nhà báo chúng tôi đã được ông Quách Xuân Tuyên- Trạm trưởng Trạm kiểm lâm số 5 cho xem rất nhiều loại bẫy do những kẻ săn thú lén đặt trong các phân khu bảo vệ nghiêm ngặt tại Vườn, mà kiểm lâm đã gỡ được. Ông Phạm Tuấn Linh-Phó giám đốc VQGYĐ cho biết tình trạng đồng bào di dân tự do đang sống trong vùng đệm của Vườn vẫn quen tập quán săn bắn, đặt bẫy thú rừng là một tệ nạn đau đầu, đáng lên án. Chỉ từ đầu năm đến nay, Vườn đã gỡ và tịch thu tới hơn 500 chiếc bẫy các loại, trong đó có loại bẫy có thể hại cả voi. Hiện trong diện tích hơn 100 nghìn hecta rừng của Vườn, ngoài những loại thú quý khác vẫn còn khoảng 80 con voi rừng thường xuyên di chuyển qua lại gần biên giới phía Tây, nên lực lượng kiểm lâm Vườn ngày nào cũng phải tuần tra gỡ bẫy.  

Tại Vườn quốc gia lớn thứ hai trên địa bàn Đắk Lắk, là Cư Yang Sin, tình hình cũng tương tự. Các cán bộ Vườn đều cho biết ở Cư Yang Sin, tệ nạn phá rừng ít hơn những nơi khác nhờ địa hình núi cao. Tuy nhiên nạn bẫy thú vẫn phổ biến, khó dứt dù lực lượng bảo vệ Vườn thường xuyên tổ chức tuyên truyền, phổ biến trong các thôn làng quanh vùng đệm về các quy định bảo vệ, cấm mua bán săn bắt, bẫy hại động vật hoang dã. 

Từ tháng 3 năm 2019, Trung tâm bảo tồn voi phát hiện voi Cu Sứt lại quay về, thường kiếm ăn trong rừng với một bà voi già khoảng 60 tuổi tên H’Non, thuộc sở hữu của một hộ dân ở huyện Buôn Đôn. Cán bộ nhân viên TTBTV nhận định Cu Sứt hiện đã khoảng 10 tuổi, là voi đực trưởng thành. Với vết thương chân vẫn còn đau thể hiện qua dáng đi khập khiễng, nếu bị gây khó chịu, voi Cu Sứt có thể giận dữ dẫn đến xung đột với người. 

Để tránh tình huống voi Cu Sứt tấn công dân chúng, Trung tâm bảo tồn Voi đã tổ chức nhiều đợt tuyên truyền tới chính quyền và dân cư các xã nơi voi Cu Sứt thường về như xã Ea Wer- huyện Buôn Đôn (tỉnh Đắk Lắk), xã Ea Pô, xã Đăk Wil- huyện Cư Jút (tỉnh Đắk Nông); Nhắc nhở mọi người thường xuyên cảnh giác, đề phòng voi rừng tấn công hoặc phá hoại hoa màu, nhằm giảm thiểu thiệt hại hoặc nguy hiểm có thể xảy ra.

Mấy tháng qua, TTBTV đã có nhiều cuộc trao đổi, bàn bạc với các chuyên gia của Tổ chức Động vật châu Á, nhóm VEI (Sáng kiến cho voi VN) , cùng lên Kế hoạch cứu hộ Cu Sứt để chữa thương, vận động các tổ chức tài trợ kinh phí để triển khai kế hoạch cứu hộ. Chiều ngày 24/11/2019, trao đổi với PV Tiền Phong, ông Huỳnh Trung Luân cho biết nếu mọi việc thuận lợi, kế hoạch cứu hộ voi Cu Sứt lần thứ hai được lãnh đạo tỉnh thông qua, thì cuộc cứu hộ này sẽ được thực hiện ngay trong tháng 12, bằng cách lập khu điều trị dã chiến giữa rừng, các chuyên gia quốc tế sẽ tham gia bắn thuốc mê, chữa vết thương cho voi Cu Sứt ngay tại vùng rừng mà nó thường lui tới. 

 

So sánh những tấm ảnh voi Cu Sứt tái xuất mới đây do anh Phan Phú, “bảo mẫu voi” của TTBTV ghi được, với bộ ảnh “Thả voi Cu Sứt về rừng” tôi đã chụp vào năm 2013, người viết phóng sự này phát hiện ra một chi tiết rất lạ, là độ dài của cặp ngà voi từ đó tới nay hầu như không thay đổi. Anh Phan Phú xác nhận một số chuyên gia cũng thấy nhưng chưa lý giải nổi. Căn cứ các chi tiết khác thì đúng đây là Cu Sứt rồi, nhưng vì sao đã 6 năm qua mà cặp ngà của Cu Sứt vẫn như ngày ấy, thì phải chờ tới đợt cứu hộ sắp tới, khi trực tiếp thăm khám cho Cu Sứt lần thứ 2, có lẽ các “bác sĩ voi” sẽ chẩn đoán chính xác hơn.  

Hoàng Thiên Nga