Xóa nạn đánh bắt cá trái phép – Bài 1: ‘Trộm cắp’ trên biển và những hiểm họa khôn lường
13/07/2022 | 06:30 – ĐỖ THIỆN
(PLO)- Hoạt động đánh bắt cá trái phép trên biển không chỉ gây ra những thiệt hại to lớn về kinh tế, mà còn ảnh hưởng đến hoạt động bảo vệ chủ quyền và phá hoại môi trường biển.
Con tàu và một số ngư dân Việt Nam bị lực lượng chức năng Thái Lan bắt giữ vì đánh bắt cá trái phép hồi tháng 4-2022. Ảnh: THE NATION
LTS: Theo số liệu thống kê của Bộ NN&PTNT, tính đến khoảng cuối tháng 6-2022, đã có tất cả 32 vụ với 52 tàu và 453 ngư dân Việt Nam bị các nước bắt giữ, xử lý vì đánh bắt cá trái phép. Các cơ quan chức năng vẫn đau đầu với tình trạng đánh bắt cá trái phép âm ỉ, kéo dài, gây thiệt hại cho nền kinh tế, đồng thời tạo ra nhiều hệ lụy đối với đời sống-xã hội.
Báo Pháp Luật TP.HCM xin mổ xẻ nguyên nhân đằng sau thực trạng đáng buồn và báo động này, đồng thời chỉ ra những giải pháp quan trọng để giải bài toán “tàu ra khơi bị bắt”.
Theo nghiên cứu của IUU Fishing Index 2021, Việt Nam (VN) có chỉ số đánh bắt cá trái phép, không báo cáo và không kiểm soát (viết tắt là IUU) là 2,48, cao hơn so với mức bình quân của thế giới là 2,24 và hiện đứng thứ sáu trên thế giới về vấn nạn khai thác IUU. Hoạt động trên thực tế đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhiều hoạt động kinh tế của VN, gây ảnh hưởng đến đời sống của ngư dân.
Hệ lụy to lớn với nền kinh tế
Ngày 23-10-2017, Ủy ban châu Âu (EC) đã cảnh báo thẻ vàng đối với hoạt động IUU của VN, đồng thời đưa ra chín nhóm khuyến nghị nhằm chấm dứt tình trạng IUU nếu muốn gỡ thẻ vàng. EC cũng đã tổ chức hai đợt kiểm tra thực tế vào năm 2018 và 2019 nhưng thẻ vàng vẫn còn vì VN chưa hoàn tất các khuyến nghị.PauseUnmute
EU là khu vực tiên phong áp dụng các biện pháp trừng phạt thương mại đối với sản phẩm thủy sản được đánh bắt IUU từ ngày 1-1-2010 và Mỹ từ ngày 1-1-2018. Kể từ khi quy định về chống khai thác IUU của EU có hiệu lực, EU đã cảnh báo thẻ vàng và phạt thẻ đỏ đối với 26 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó có VN.
Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản VN (VASEP), ngoại trừ nhóm sản phẩm giáp xác như tôm, tất cả nhóm khác đều giảm đáng kể trong năm đầu tiên sau thẻ vàng. Trong các thị trường của EU, có sự sụt giảm đáng kể về khối lượng nhập khẩu từ Ý, Tây Ban Nha, Đức, Hà Lan và Bỉ sau cảnh báo thẻ vàng.
Chuyên gia luật biển quốc tế Hoàng Việt (Trường ĐH Luật TP.HCM) dẫn chứng trước khi bị thẻ vàng, EU là thị trường xuất khẩu hải sản lớn thứ hai của VN với giá trị gần 1,5 tỉ USD năm 2017. Nhưng chỉ sau hơn hai năm EC áp dụng thẻ vàng, kim ngạch xuất khẩu của chúng ta sang thị trường này đã giảm liên tục. Xu hướng giảm tiếp tục kéo dài vào năm 2020, còn 1,22 tỉ USD. Một mặt vì dịch COVID-19, mặt khác vì Brexit. Chưa kể, nếu chúng ta không cải thiện tình hình thì có thể hải sản chúng ta sẽ bị cấm (thẻ đỏ) ở các thị trường phát triển như EU và Mỹ.
“Các chuyên gia ước tính VN sẽ thiệt hại khoảng 387 triệu USD mỗi năm do mất doanh thu xuất khẩu từ hải sản đánh bắt tự nhiên, bao gồm cá ngừ, mực và bạch tuộc; và 93 triệu USD mỗi năm do mất thu nhập từ xuất khẩu thủy sản nuôi, vốn sẽ bị ảnh hưởng gián tiếp bởi lệnh cấm của EU. Trong trường hợp bị phạt thẻ đỏ, ngành thủy sản VN có thể chịu tổn thất khoảng 480 triệu USD/năm” – ông Việt nói.
Nếu mở rộng ra bức tranh toàn cầu, theo nghiên cứu mới của Trường ĐH British Columbia (UBC), mỗi năm có 8-14 triệu tấn hải sản bị đánh bắt bất hợp pháp, ước tính trị giá 9-17 tỉ USD. Tuy nhiên, thiệt hại kinh tế từ IUU thậm chí còn lớn hơn, 26-50 tỉ USD trên toàn cầu. Thêm vào đó, các khoản thuế thất thu là 2-4 tỉ USD/năm.
Xâm phạm chủ quyền nước khác
Chuyên gia Hoàng Việt còn cho rằng việc giảm hoặc hạn chế xuất khẩu hải sản vào các thị trường lớn sẽ khiến hoạt động đánh cá bị thu hẹp lại, ngư dân sẽ bị ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống. Điều này sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến không chỉ các hoạt động kinh tế biển mà còn đến các vấn đề về chủ quyền trên biển, vì ngư dân và các đội tàu đánh cá là sự hiện diện quan trọng để khẳng định chủ quyền của VN trên biển.
Một nghiên cứu của Peter Chalk (trường sau ĐH Hải quân, Mỹ) công bố năm 2017 đã chỉ ra những tác động về chính trị – xã hội và địa chính trị mà IUU gây ra.
Theo đó, IUU góp phần gây ra tình trạng đói nghèo tại các cộng đồng dân cư ven biển, buộc các ngư dân đánh cá nhỏ lẻ phải thực hiện các hoạt động IUU vì họ không thể tiếp tục cuộc sống bằng các hình thức kiếm sống lương thiện khác. Các ngư dân này thường vượt biển đánh bắt bất hợp pháp tại các vùng biển nước ngoài, làm phức tạp và gây căng thẳng cho mối quan hệ giữa các quốc gia láng giềng.
Cũng xét ở khía cạnh bảo vệ chủ quyền, PGS-TS Ngô Hữu Phước (Trường ĐH Kinh tế – Luật TP.HCM) cho biết trên thực tế, các tàu cá mang quốc tịch của quốc gia này nhưng đánh bắt bất hợp pháp tại vùng biển quốc gia khác là dạng hành vi phổ biến của IUU, trong đó có ngư dân các quốc gia trong khu vực Biển Đông mà điển hình là Trung Quốc.
“Thực tế, nếu soi xét các hoạt động IUU của Trung Quốc thì sẽ nhận thấy Bắc Kinh sử dụng “hạm đội tàu cá” nhằm hiện thực hóa yêu sách phi pháp về chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán ở Biển Đông, trái với UNCLOS” – ông Phước nhận định.
Phá hoại môi trường biển
Cũng theo PGS-TS Ngô Hữu Phước, hoạt động IUU có thể gây ra nguy cơ mất cân bằng hệ sinh thái, đa dạng sinh học và nguồn tài nguyên sinh vật biển. Trong đó phải nhấn mạnh hoạt động (i) đánh bắt trong các khu vực bảo tồn; (ii) đánh bắt các loài có nguy cơ cạn kiệt, tuyệt chủng như rùa biển, cá mập, chim hải âu, các loài động vật có vú ở biển; (iii) đánh bắt bằng công cụ, phương pháp tận diệt; (iv) đánh bắt trong khu vực bảo tồn; (v) đánh bắt vượt quá mức phục hồi; (vi) đánh bắt trong mùa sinh sản của các loài thủy sản quý hiếm, cần được bảo vệ nghiêm ngặt với quy mô công nghiệp phục vụ cho hoạt động thương mại…
“Do vậy, IUU sẽ làm suy giảm, cạn kiệt các nguồn gen của các giống loài quý hiếm do nguồn lợi thủy sản bị “đào tận gốc”, làm mất khả năng phục hồi, tái tạo tự nhiên của nguồn lợi thủy sản” – ông Phước nhấn mạnh. Ngoài ra, việc sử dụng phương tiện đánh bắt bị cấm cũng như việc loại bỏ các loài cá không phải là mục tiêu đánh bắt, kém chất lượng, giá trị dinh dưỡng và xuất khẩu thấp sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự sinh trưởng của nguồn tài nguyên sinh vật biển trong tương lai.
Một vấn đề cũng đáng lưu tâm đó là hằng năm có khoảng 8 triệu tấn rác thải nhựa ra biển, trong đó có tới 10% là do các tàu đánh bắt và hỗ trợ hoạt động IUU vứt bỏ ngư cụ trên biển. Các ngư cụ bị vứt bỏ đó chính là những “cạm bẫy” giết chết các loài sinh vật, đặc biệt là các rạn san hô, các loài có nguy cơ tuyệt chủng và dễ bị tổn thương.•
Giải quyết dứt điểm IUU mở ra thị trường 16 tỉ USD
Người tiêu dùng trên thị trường thế giới, đặc biệt là các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản ngày càng quan tâm đến các sản phẩm có uy tín và bền vững.
Nếu VN sớm gỡ được thẻ vàng IUU, cơ hội phục hồi và tăng trưởng mạnh xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU là rất khả thi vì sẽ tận dụng được các ưu đãi thuế quan và thay đổi thể chế từ EVFTA, đặc biệt tận dụng cơ hội nhu cầu thị trường đang phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch COVID-19. Cũng nhờ đó, VN sẽ có nhiều cơ hội hơn ở các thị trường khác, cạnh tranh tốt hơn với các nước sản xuất và xuất khẩu khác. Khi đó, xuất khẩu thủy sản chắc chắn sẽ đạt mục tiêu 16 tỉ USD trước năm 2030. (Theo VASEP)
……………………
Những con số IUU đáng báo động
Một số nghiên cứu chỉ ra giai đoạn 2010-2020 đã có 1.340 tàu cá với 11.028 ngư dân VN bị bắt giữ và xử lý bởi các lực lượng chức năng các nước do xâm phạm và đánh bắt trái phép ở các vùng biển
nước ngoài.
Ở chiều ngược lại, trong số hàng ngàn tàu thuyền nước ngoài xâm phạm các vùng biển VN hằng năm, có một lượng lớn tàu thuyền được sử dụng vào mục đích khai thác IUU. Cụ thể, theo số liệu báo cáo từ các cơ quan chức năng, chỉ riêng năm 2015 đã có gần 4.000 tàu cá nước ngoài đánh bắt trái phép trên các vùng biển của VN.
ĐỖ THIỆN
***
Xóa nạn đánh bắt cá trái phép – Bài 2: Giải mã việc nhiều tàu cá ra khơi bị nước bạn bắt giữ
14/07/2022 | 07:00 – ĐỖ THIỆN
(PLO)- Có nhiều nguyên nhân khiến hoạt động đánh bắt cá trái phép vẫn còn tồn tại, thậm chí gia tăng bất chấp những cảnh báo từ các cơ quan chức năng.
Trước câu hỏi vì sao vẫn còn nhiều tàu cá Việt Nam ra khơi, bị các nước bạn bắt do đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (gọi tắt là IUU), PGS-TS Ngô Hữu Phước, Trường ĐH Kinh tế – Luật (ĐH Quốc gia TP.HCM), cho rằng bên cạnh lòng tham còn vì nhiều lý do liên quan đến pháp luật, thực thi pháp luật và hợp tác quốc tế.
Lòng tham và cám dỗ lợi ích
. Phóng viên: Thưa ông, từ đầu năm đến nay vẫn tiếp diễn nạn đánh bắt cá trái phép, khiến nhiều tàu bị tịch thu và nhiều người bị nước bạn bắt giữ. Vì sao nhiều người bị bắt và xử lý nhưng tình trạng này vẫn tái diễn, phải chăng người dân không sợ?
+ PGS-TS Ngô Hữu Phước: Tôi nghĩ trước hết IUU xuất phát từ lòng tham. Người ta muốn né chi phí xuất bến, cập cảng; phí và lệ phí xin giấy phép khai thác, vận chuyển, trung chuyển và các khoản phí khác. Vì vậy, họ dùng mọi phương thức, thủ đoạn để đánh bắt, vận chuyển và tiêu thụ sản phẩm cá thu được từ hoạt động IUU.
Một cách công bằng mà nói, bên cạnh những kẻ tham lam chủ mưu tổ chức và thực hiện IUU thì cũng cần xét yếu tố “chuyện mưu sinh” của ngư dân khó khăn. Nhiều ngư dân (được thuê) tham gia IUU là người có hoàn cảnh khó khăn, ở các nước kém hoặc đang phát triển ở châu Á (trong đó có khu vực Đông Nam Á), Mỹ Latin và châu Phi.
Do vậy, họ thường chấp nhận mạo hiểm, đánh đổi để nhận lấy những lời hứa hẹn, lợi ích khi tham gia IUU. Đặc biệt là họ sẵn sàng tham gia, hỗ trợ đánh bắt IUU cho các tập đoàn, doanh nghiệp lợi dụng kẽ hở pháp luật quốc tế và quốc gia sở tại để “lẩn tránh quốc tịch”, đầu tư bất hợp pháp vào hoạt động IUU. Và như thế, vòng xoay của nghèo đói dẫn đến tham gia đánh bắt IUU không có hồi kết, lặp đi lặp lại và rất khó giải quyết triệt để nếu các quốc gia không có giải pháp kinh tế có tính khả thi và bền vững.
Nạn hối lộ và pháp luật còn lỏng lẻo
. Ở góc độ quản lý, luật pháp theo ông thì tồn tại những hạn chế nào?
+ Để xảy ra tình trạng IUU, một phần nguyên nhân khác cũng vì nạn hối lộ khiến một số người quản lý buông lỏng, tạo điều kiện cho IUU. Ở Việt Nam cũng manh nha xuất hiện các đường dây môi giới, móc nối đưa tàu cá Việt Nam đi đánh bắt bất hợp pháp tại các vùng biển nước ngoài. Tỉnh Bình Định mới đây đã đề nghị Bộ Công an chỉ đạo điều tra các đường dây tổ chức môi giới đưa tàu cá ra nước ngoài đánh bắt trái phép.
Còn theo các báo cáo, đánh giá của Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc (FAO), IUU là hệ quả tất yếu của hệ thống pháp luật về quản lý nghề cá nhỏ lẻ, lạc hậu; thiếu đồng bộ trong quản lý cấp giấy phép, kiểm tra, giám sát hoạt động khai thác, truy xuất nguồn gốc và xuất nhập khẩu sản phẩm thủy sản. Đặc biệt là thiếu các biện pháp xử lý đủ mạnh, có tính răn đe nghiêm khắc đối với hành vi IUU.
Một tàu cá có treo cờ Việt Nam bị Indonesia bắt tại vùng biển nước này năm 2020. Ảnh: THE JAKARTA POST
Ví dụ ở Việt Nam, biện pháp phạt tiền cao nhất đối với hành vi IUU chỉ là 1 tỉ đồng (khoảng 0,045 triệu USD), thấp hơn rất nhiều so với Thái Lan (gần 6,4 triệu USD), Indonesia (khoảng 1,5 triệu USD), Philippines (khoảng 1 triệu USD)… Ngoài ra, luật hình sự Việt Nam hiện chỉ quy định tội “hủy hoại nguồn lợi thủy sản” tại Điều 242 mà chưa coi hành vi đánh bắt bất hợp pháp là tội phạm. Trong khi đó, các nước trong khu vực phạt người thực hiện hoạt động IUU án tù có thể hai, ba hoặc đến 10 năm tù.
Về phương diện pháp luật quốc tế, việc quản lý, phát hiện, điều tra, xác định để xử phạt tàu, chủ tàu và những người hưởng lợi cuối cùng từ đánh bắt IUU vẫn còn rất khó khăn. Hiện nhiều công dân Việt Nam bị nước ngoài bắt và xử phạt vì IUU, có trường hợp bị phạt tiền tỉ, lâm vào cảnh khó khăn nhưng chủ tàu (không tham gia ra khơi đánh bắt) thì vẫn ung dung, không bị chế tài đáng kể.
Tâm lý “làm chơi ăn thiệt”
. Những năm gần đây, nguồn thủy hải sản ngày càng khan hiếm hơn trong khi nhu cầu của con người ngày càng tăng. Phải chăng quy luật cung – cầu cũng là nguyên nhân?
+ Đúng vậy. Nhu cầu cao thì giá hải sản tăng khiến nhiều người muốn thực hiện IUU, đặc biệt là đánh bắt những chủng loài hải sản giá trị cao. Nhiều ngư dân vẫn có tâm lý IUU là hoạt động “làm chơi nhưng ăn thiệt”, rất khó bị bắt và nếu không may bị bắt thì “cái giá” phải trả rất thấp so với cái lợi khổng lồ. Do đó, họ sẵn sàng lợi dụng các quy định chưa đồng bộ của ngành thủy sản và hoạt động thực thi pháp luật kém hiệu quả trên biển để thực hiện hoạt động IUU.
Mặt khác, phần lớn ngư dân hạn chế về trình độ, kiến thức về đánh bắt thủy sản, bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học do không được đào tạo cơ bản, chủ yếu hành nghề theo kiểu “cha truyền con nối”, truyền kinh nghiệm để “được mùa cá tôm” chứ ít ai dạy cách bảo vệ nguồn hải sản. Họ không nhận thức được hậu quả của hoạt động IUU.
. Xin cám ơn ông.
Hạn chế trong hợp tác quốc tế
Tôi cũng cho rằng việc hợp tác quốc tế giữa các nước, nhất là các quốc gia tham gia hoạt động đánh bắt hải sản (trong đó có hoạt động IUU) và tiêu thụ hải sản (trong đó có sản phẩm từ IUU) chưa hiệu quả. Trong đó, phải kể đến (i) chuỗi hợp tác “đầu ra” từ cấp phép, chia sẻ thông tin, kiểm tra, giám sát hoạt động đánh bắt và hỗ trợ đánh bắt IUU; và (ii) chuỗi hợp tác “đầu vào” từ trung chuyển, vận chuyển, thu mua, truy xuất nguồn gốc, đưa sản phẩm IUU vào thị trường để tiêu thụ sản phẩm đánh bắt từ IUU.
Muốn loại trừ IUU thì các quốc gia, các tổ chức nghề cá khu vực, các liên kết kinh tế, thương mại song phương, đa phương cần ngồi lại. Vấn đề hợp tác phòng chống và loại trừ IUU phải là một nội dung hợp tác trong các hiệp định hợp tác nghề cá và các hiệp định thương mại, đặc biệt là các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Điển hình như gần đây, Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) hay Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam – EU (EVFTA) đều có những quy định ràng buộc về vấn đề IUU để các quốc gia thành viên tuân thủ.
PGS-TS NGÔ HỮU PHƯỚC,
Trường ĐH Kinh tế – Luật (ĐH Quốc gia TP.HCM)
ĐỖ THIỆN thực hiện
***
Xóa nạn đánh bắt cá trái phép – Bài cuối: Để tàu cá Việt ra khơi không bị bắt, thẻ vàng EC được gỡ
15/07/2022 | 06:45 – ĐỖ THIỆN Thực Hiện
(PLO)- Việt Nam bên cạnh việc sửa đổi các quy định pháp luật theo hướng tăng tính răn đe thì cần phải hợp tác, đàm phán với các nước khác để có thể xóa bỏ nạn đánh bắt cá trái phép.
Liên quan đến hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (gọi tắt là IUU), các chuyên gia đã đưa ra nhiều đề xuất để góp phần giải bài toán đánh bắt cá trái phép, gỡ thẻ vàng cho thủy hải sản Việt Nam (VN).
PGS-TS Vũ Thanh Ca
PGS-TS VŨ THANH CA, thành viên nhóm chuyên gia môi trường biển của Liên Hợp Quốc; ĐH Tài nguyên và Môi trường Hà Nội:
Tăng cường xử phạt hành vi vi phạm
VN đã đạt được những tiến bộ rất lớn về pháp luật thủy sản, đặc biệt là sau khi EU rút thẻ vàng với hoạt động khai thác thủy sản của VN vào năm 2017. Văn bản pháp luật đầu tiên mà VN điều chỉnh là Luật Thủy sản được Quốc hội thông qua và ban hành vào ngày 21-11-2017, trong đó có quy định điều chỉnh hoạt động IUU.PauseUnmute
Về tổng thể, Luật Thủy sản cùng với các văn bản pháp lý khác như Nghị định 42 của Chính phủ năm 2019, Quyết định 339/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045… đều xác định IUU là bất hợp pháp, bị nghiêm cấm; các cá nhân, tổ chức thực hiện hoặc hỗ trợ thực hiện IUU đều phải chịu các hình thức chế tài, bao gồm thu hồi giấy phép, xử phạt hành chính… Với hệ thống văn bản pháp luật như vậy, VN đã có đủ cơ sở pháp lý để ngăn chặn ngư dân khai thác thủy sản bất hợp pháp trong vùng biển nước ngoài. Tuy nhiên, thời gian qua, việc quản lý tàu cá còn chưa đủ độ quyết liệt. Bằng chứng là chúng ta phạt được rất ít theo quy định của Nghị định 42, trong khi thực tế vi phạm nhiều.
Chuyên gia Hoàng Việt.
Chuyên gia HOÀNG VIỆT, ĐH Luật TP.HCM:
Tăng mức phạt, siết kỷ cương thực thi pháp luật
Tôi cũng thấy rằng hệ thống pháp luật VN liên quan đã cơ bản đáp ứng các quy định như của thế giới về chống IUU. Nước ta có Luật Thủy sản năm 2017 cùng hai nghị định và tám thông tư hướng dẫn thi hành. Tuy nhiên, còn ba vấn đề quan trọng. Một là mức phạt vi phạm còn quá nhẹ, nhất là khi so sánh với các nước trong khu vực. Hai là chưa bắt buộc truy xuất nguồn gốc cho tất cả hải sản đánh bắt, mà chỉ bắt buộc đối với hải sản xuất khẩu.
Thái Lan bắt giữ một số người Việt tham gia đánh bắt cá trái phép vào năm 2019 ở biển của nước này. Ảnh: BANGKOK POST/ ROYAL THAI NAVY
Cuối cùng, 28 tỉnh, TP ven biển thực thi pháp luật chưa đồng đều, chưa nghiêm, điển hình với các vi phạm về nhật ký, báo cáo khai thác thủy sản, nhật ký thu mua chuyển tải thủy sản; hành vi tháo thiết bị giám sát hành trình trên tàu cá mà không có sự giám sát… Vì vậy, cần sớm sửa đổi Nghị định 42 và chấn chỉnh quyết tâm thực thi pháp luật của các địa phương để giải quyết các tồn tại nêu trên.
PGS-TS Ngô Hữu Phước
PGS-TS NGÔ HỮU PHƯỚC, ĐH Kinh tế – Luật, ĐH Quốc gia TP.HCM:
Xem xét xử hình sự hoạt động IUU
Tạo điều kiện cho ngư dân đánh bắt ở vùng chồng lấn
VN và Trung Quốc đã ký Hiệp định hợp tác nghề cá trong vịnh Bắc bộ cùng với Hiệp định phân định vịnh Bắc bộ từ năm 2000, hết hiệu lực vào ngày 30-6-2020. Trong khi chờ đàm phán phân định vùng biển tại khu vực vùng chồng lấn nằm ngoài cửa vịnh Bắc bộ, hai nước có thể đàm phán xây dựng và ban hành quy chế khai thác thủy sản chung trong vùng chồng lấn để đảm bảo thuận lợi cho ngư dân hai nước.
PGS-TS VŨ THANH CA
Trên thực tế đã xuất hiện tình trạng tổ chức, môi giới, dụ dỗ, lôi kéo ngư dân tham gia IUU. Chính vì vậy, chúng tôi khuyến nghị bổ sung tội danh “khai thác bất hợp pháp” vào BLHS hiện hành, làm cơ sở pháp lý để trừng phạt những cá nhân, pháp nhân thương mại thực hiện hành vi này. Tinh thần này cũng đã được quy định tại khoản 2 Điều 6 BLHS VN hiện hành. Ngoài ra, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 cũng không cấm các quốc gia hình sự hóa hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp trong vùng EEZ của mình.
Một số quốc gia và vùng lãnh thổ trong khu vực và thế giới đã xử hình sự các cá nhân, tổ chức vi phạm IUU. Điển hình, Indonesia sẽ áp dụng hình phạt tù cao nhất đối với hành vi IUU là bảy năm cùng với biện pháp đốt, đánh đắm tàu; Thái Lan phạt tù cao nhất ba năm; Malaysia phạt tù cao nhất hai năm; Philippines phạt tù cao nhất 10 năm…
PGS-TS Trần Thăng Long.
PGS-TS TRẦN THĂNG LONG, ĐH Luật TP.HCM:
Bộ quy tắc về hợp tác chống IUU của ASEAN
Các quốc gia ASEAN cần xúc tiến hoàn tất việc ký kết Hiệp định phân định các vùng biển chồng lấn; thực thi các giải pháp tạm thời theo tinh thần của Điều 74 Công ước UNCLOS năm 1982 và tìm kiếm các mô hình hợp tác nghề cá, đặc biệt trong các vùng biển chồng lấn. Vấn đề cốt lõi và là kim chỉ nam cho hoạt động hợp tác chống IUU của ASEAN chính là việc tuân thủ triệt để UNCLOS.
Ngoài ra, ASEAN cần chú trọng việc xây dựng các quy định dưới dạng “luật mềm”, tương tự “Bộ quy tắc về hợp tác chống IUU của ASEAN”. Các nước hợp tác chặt chẽ với nhau cũng như với các chủ thể liên quan nhằm thiết lập cơ chế trao đổi thông tin về đánh bắt cá IUU, thông tin về trữ lượng cá thừa và có cơ chế phân chia nguồn cá thừa giữa các thành viên; xây dựng bản đồ thông tin nghề cá; xây dựng và chia sẻ thông tin về các giống loài cá trong khu vực nhằm thiết lập các khu bảo tồn cá…
Hội thảo về IUU và gỡ thẻ vàng cho Việt nam
Hôm nay (15-7), ĐH Kinh tế – Luật (ĐH Quốc gia TP.HCM) phối hợp với ĐH Liège – Vương quốc Bỉ đồng tổ chức hội thảo khoa học quốc tế “Pháp luật quốc tế và VN về khai thác thủy sản bền vững, có trách nhiệm” với mong muốn tạo diễn đàn để các nhà khoa học trong nước và quốc tế bàn luận về các vấn đề pháp lý, kinh tế, thương mại, bảo vệ tài nguyên thủy sản biển, cũng như kinh nghiệm của các quốc gia trong khu vực và thế giới trong việc tháo gỡ thẻ vàng do EU áp đặt.
Qua đó, ban tổ chức hội thảo sẽ tổng hợp và kiến nghị các giải pháp cho Chính phủ, Bộ NN&PTNT cùng các cơ quan hữu quan nhằm tháo gỡ thẻ vàng cho VN.
————————————————————————————
THEO DÒNG THỜI SỰ
Ra khơi bị nước bạn bắt, khổ trăm bề!
Hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (gọi tắt là IUU) không chỉ tác động ở tầm vĩ mô, như hoạt động xuất nhập khẩu hay vấn đề chủ quyền trên biển, mà đằng sau đó là thân phận những người thợ thuyền lao đao, khốn khổ vì dính vào lao lý, nợ nần.
Một buổi tối năm 2020, chúng tôi nhận tin nhắn của một nhóm ngư dân Việt Nam (VN) bị các lực lượng chức năng Philippines bắt giữ vì dính vào hoạt động IUU trên vùng biển nước bạn. Họ bị án tù, bị phạt tiền, bị tịch thu tàu thuyền và ngư cụ, thiệt hại tiền tỉ. Vì vài lý do, họ kẹt lại Philippines sau những tháng ngày tù tội. Cơ quan ngoại giao VN tại Philippines đã tìm giải pháp can thiệp, bảo hộ công dân để họ được sớm về với mẹ già, vợ trẻ, con thơ và mái nhà liêu xiêu ở vùng biển miền Trung nắng gió.
Anh L, thành viên nhóm ngư dân hàng chục người, khi về đến VN chia sẻ: Phải mất đôi năm mới được thả về lại quê hương. Đứa con trai lớn của anh ngày anh ra khơi học lớp 10, nay vào đại học, đứa nhỏ vừa vào cấp III. Vợ ôm thùng kem bán, ngày lãi vài chục ngàn đồng chẳng thấm vào đâu so với món nợ vài trăm triệu đồng mà anh phải gánh sau chuyến đi “bão táp”. Không riêng gì nhà anh L, nhà các thuyền viên còn lại cũng lao đao không kém. Nhiều tháng tù cùng với số tiền gia đình ở VN phải chạy vay nợ để gửi qua Philippines chi trả khi hầu tòa, ăn ở, trú ngụ, đi lại… khiến nhiều gia đình khánh kiệt. Những ngày bên đất khách cũng không tránh khỏi ánh mắt kỳ thị của nhiều người vì mang tội đánh bắt cá trái phép.
Luật pháp các nước quy định rất ngặt nghèo về hành vi IUU. Nhẹ thì cũng phạt tiền tỉ, nặng thì tốn nhiều tỉ cùng với án tù, có khi đến vài năm. Đó là chưa kể ở đất khách quê người phải thiệt thòi đủ thứ, mất công ăn việc làm, gia đình nghèo càng nghèo hơn. Vì vậy, dính tới IUU thì đa phần bà con ngư dân tán gia bại sản, dù rằng những kẻ đằng sau chủ mưu, như chủ tàu thuyền, người hưởng lợi cuối cùng trong việc dụ dỗ, thuê mướn bà con ngư dân thì không ra khơi, khó bị xử lý.
Hầu hết bà con ngư dân có học vấn thấp, ra khơi theo “cha truyền con nối”. “Trót lọt” vụ nào thì những người chủ mưu hưởng chính, còn họ cũng chẳng được bao nhiêu. Vậy nên, cần có các giải pháp chế tài nhắm vào các nhóm chủ mưu, hưởng lợi sau cùng; trong khi đó, tìm cách tuyên truyền một cách trực quan, sinh động, rõ ràng nhất để ngư dân thấm thía bài học “khổ trăm bề” khi dính vào IUU. ĐẠI THẮNG
ĐỖ THIỆN thực hiện
CVD 