Nhu cầu xây dựng tăng cao, việc khai thác cát trái phép đem lại lợi nhuận lớn. Vì vậy, với thủ đoạn bảo kê và lách luật tinh vi, cát tặc vẫn lộng hành không chỉ trên sông Hồng mà còn trên nhiều con sông khắp đất nước. Hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn phá hoại môi trường, gây sạt lở nghiêm trọng và ảnh hưởng đến đời sống của người dân.
An An
- Kỳ 1: Khi đáy sông nổi sóng
- Kỳ 2: Thế giới “ngầm” trên sông
- Kỳ 3: Những mảnh ghép của bức tranh
- Kỳ cuối: Cát tặc sông Hồng vẫn lộng hành
***
Lộng hành “cát tặc” sông Hồng (Kỳ 1)
Những tháng cuối năm 2023, có nguồn tin cho chúng tôi biết: có tình trạng cát tặc diễn ra phức tạp, lộng hành trên sông Hồng. Quá trình tìm hiểu của nhóm phóng viên báo Thời Nay, thực tế vượt xa những thông tin ban đầu. Suốt dọc chiều dài sông Hồng từ Hà Nội ngược lên Vĩnh Phúc, xuất hiện nhiều điểm nóng hoạt động khai thác cát trái phép.
Thứ Năm, ngày 18/01/2024 – 15:20
Kỳ 1: Khi đáy sông nổi sóng
Cát tặc sông Hồng là chuyện không mới. Nhưng chuyện cát tặc chuyển từ lén lút tiến thẳng lên công khai, rầm rộ là chuyện chưa từng có! Sông Hồng như lại nổi sóng vì cát tặc.
Những khúc sông không còn yên ả
Từ tháng 9/2023, báo Thời Nay liên tục nhận được phản ánh của nhân dân về hoạt động khai thác cát trái phép rầm rộ trên sông Hồng khu vực gần cầu Thăng Long, cầu Vĩnh Thịnh và một số địa điểm khác.
Trong đó, chủ một mỏ cát đang tạm dừng khai thác theo yêu cầu UBND tỉnh Vĩnh Phúc cho biết: “Doanh nghiệp của tôi trước đây được cấp phép khai thác mỏ cát ở gần cầu Vĩnh Thịnh. Nhưng từ năm 2019, tỉnh Vĩnh Phúc đã cho dừng hết việc khai thác cát trên toàn tỉnh. Thời gian gần đây khu vực gần điểm mỏ của tôi đã xuất hiện rất nhiều tàu hút vào buổi đêm. Tôi đã rất nhiều lần gửi các bằng chứng là hình ảnh và video các tàu hút cát ở giữa sông Hồng cho các cơ quan chức năng của tỉnh Vĩnh Phúc và thị xã Sơn Tây (Hà Nội), vì đây là khu vực giáp ranh. Song, chỉ được vài ngày yên ắng, các tàu nghỉ hút rồi những tiếng “gầm gừ” của tàu hút cát lại nổi lên. Thậm chí có người còn bắn tiếng đến tôi để đề nghị hợp tác… hút cát lậu. Họ đề nghị chỉ cần cho họ đưa tàu hút cát sang điểm mỏ của tôi, còn lại họ sẽ tự “lo liệu”, lợi nhuận chia cho tôi một phần. Tất nhiên tôi đã từ chối”.
Chủ doanh nghiệp này cũng chia sẻ thêm với nhóm phóng viên, “chủ trương cấm khai thác của tỉnh Vĩnh Phúc, tôi tuân theo. Nhưng điểm mỏ trong diện tích giấy phép cấp cho tôi trước đây, tôi vẫn giám sát để không cho “cát tặc” vào khai thác. Bởi tôi nghĩ, rồi sẽ có ngày tỉnh sẽ cho phép khai thác trở lại, lúc ấy doanh nghiệp của tôi sẽ được ưu tiên hoạt động trở lại”.
Từ thông tin ban đầu, nhóm phóng viên mở rộng tìm hiểu hoạt động của cát tặc. Qua ngư dân N.Châu chia sẻ: “Gần hai tháng nay tàu hút cát đêm rất nhiều. Trời chỉ sẩm tối là tiếng máy hút của cát tặc đã râm ran cả một khúc sông…”. Anh P.Tân (Ba Vì, Hà Nội), là một lái tàu chở hàng thường xuyên trên tuyến sông Hồng cũng phản ánh, dọc tuyến sông gần đây có rất nhiều tàu hút cát lậu cả ngày lẫn đêm, các tàu này hoạt động rất ngang nhiên với tần suất liên tục.
Ghi nhận thêm được thông tin, nhóm phóng viên Thời Nay đã thực hiện nhiều chuyến khảo sát hai bên bờ sông Hồng ở gần các điểm cầu Thanh Trì, Vĩnh Tuy, Long Biên, Thăng Long, Vĩnh Thịnh… Các điểm này đều có rất nhiều các tàu hút cát trông có vẻ cũ kỹ đang neo đậu sát bờ. Đơn cử như ở trên sông đoạn chân chùa Bồ Đề có 1-2 tàu hút và 2-3 tàu vận tải chở cát. Hay địa phận xã Hải Bối có đến khoảng 13 tàu hút và chở cát tập kết…
Nằm ngay khu vực trung tâm Hà Nội, ở những địa phận không có giấy phép khai thác mỏ cát, nhưng những tàu hút cát neo đậu tập trung như vậy cho thấy dấu hiệu hoạt động mạnh của cát tặc. Theo kinh nghiệm của dân “làm cát”, tàu hút thường neo đậu cách nơi khai thác chỉ chừng 1-2km. Để tiết kiệm chi phí dầu, chúng sẽ không đậu quá xa vùng hoạt động.
Nhóm phóng viên đã lên kế hoạch để điều tra thực trạng cát tặc lộng hành trên sông Hồng.
Trong quá trình đi khảo sát thực tế, điều khiến chúng tôi ngạc nhiên nhất là trên đoạn đường đê hai bên bờ sông gần chân cầu Vĩnh Thịnh, bất cứ xe “lạ” nào dừng giữa cầu hay chĩa điện thoại xuống sông thì sẽ bị đội cảnh giới bám theo. Hoạt động cảnh giới xuất hiện cả trên bờ và dưới sông. Trên bờ là những chiếc xe ô-tô bán tải lượn đi, lượn lại ở khu vực này cả ngày lẫn đêm. Người lạ dừng xe trên đường lập tức có người tới hỏi thăm, “có cần giúp gì không?”, hoặc bị yêu cầu di chuyển… Tuy vậy, chúng tôi đã cơ bản nắm được hoạt động của các tàu hút thường diễn ra từ 21-23 giờ đêm. Có những hôm chúng hoạt động muộn hơn nhưng chỉ kết thúc vào khoảng 3 – 4 giờ sáng.
 |
| Lúc 19 giờ 20 phút ngày 2/1/2024, ba tàu cát tặc hoạt động cách cầu Thanh Trì chừng 500m về phía trung tâm Hà Nội. |
Chuẩn bị cho chuyến đi dài
Để ghi nhận được thực trạng hoạt động của cát tặc, nếu chỉ đứng quan sát trên bờ sẽ có rất nhiều điểm “mù”, không thể quan sát hết được toàn tuyến sông Hồng, cũng như rất khó để xác định được quy mô, tính chất lộng hành của chúng. Chúng tôi quyết định sẽ di chuyển bằng thuyền trên sông để thực hiện loạt phóng sự này.
Chọn một con thuyền, đi trên một con sông từ sáng đến tối, chuyện tưởng chừng đơn giản nhưng hóa ra lại khá phức tạp. Trong lúc tìm kiếm sự hỗ trợ bằng thuyền để tác nghiệp, anh T.Long, một người đã từng làm “cát tặc” cười lớn khi chúng tôi tham khảo ý kiến về một chuyến đi thuyền để tìm hiểu. “Các cậu đừng nghĩ ở trên sông, tàu thuyền qua lại yên ả mà nghĩ đơn giản… Trên bờ có luật của trên bờ, dưới sông có luật dưới sông. Mọi thuyền qua lại đều có sự “kiểm soát” cẩn thận từ nhiều bên (?!). Bất cứ thuyền lạ, bất thường xuất hiện ở một khúc sông đều sẽ nhận được những sự “chú ý” đấy!”.
Anh Long đưa ra lời khuyên: “Nếu các cậu vẫn quyết đi, thì chỉ có cách này ít gây nghi ngờ nhất. Đó là đi bằng thuyền máy cỡ nhỏ, vừa đủ đi thôi. Nhưng khi đi ra giữa sông thì giả vờ như thuyền chết máy rồi nhờ tàu hàng kéo. May ra mới ít gây sự chú ý”.
“Tôi sẽ giới thiệu cho các cậu để thuê một thuyền máy như vậy, thậm chí cho người đi cùng. Việc đi lại trên sông, kể cả với mục đích bình thường cũng không hề đơn giản đâu. Vẫn cần có người am hiểu sông nước”, anh Long nói.
Nhận được những lời khuyên của anh Long, chúng tôi thêm vững tâm, đi lại trên sông, có ai đó không hài lòng chắc cũng không quá manh động.
Kế hoạch cho chuyến đi dần được hình thành. Chúng tôi sẽ di chuyển bằng thuyền từ Hà Nội, chạy ngược sông Hồng qua Vĩnh Phúc và dừng ở Phú Thọ. Quãng đường sông dài chừng 60 km, nếu đi từ 6 giờ sáng, chúng tôi sẽ đến cầu Việt Trì lúc 2-3 giờ chiều. Đến tối cả nhóm sẽ quay ngược thuyền đi đúng lộ trình cũ về Hà Nội. Trên suốt quãng đường, chúng tôi sẽ cố gắng ghi nhận hoạt động khai thác cát trái phép, các con “tàu ma” không rõ số hiệu.
Trước chuyến đi dài, cả nhóm đã có cuộc khảo sát ngắn trên sông. 21 giờ tối 24/10/2023, chúng tôi xuất phát từ gần cầu Long Biên, xuôi về hướng cầu Vĩnh Tuy và cầu Thanh Trì. Anh T.N, một lái tàu quen thuộc khúc sông này khẳng định: Giờ này đi thuyền khác em đố các anh đi được. Thuyền lạ sẽ gặp khó dễ ngay. Quen như cái thuyền của em tuy không bị “soi”, nhưng nếu đi lệch lộ trình hằng ngày sẽ bị chú ý ngay lập tức…
Biết được mục đích chuyến đi của chúng tôi, khi tàu tiến gần tới cầu Vĩnh Tuy (cách chỉ vài trăm mét), anh T.N đã cố ý lái thuyền sát vào những chiếc tàu hút cát neo gần bờ. Tàu này nhìn từ xa, tuy đậu im lìm, không đèn đóm, nhưng khi tới đủ gần sẽ nghe được tiếng máy đang gầm gừ hút cát. Tiến gần hơn, khi khoảng cách hai tàu chỉ còn vài chục mét, lập tức có ánh đèn pin rọi thẳng vào nhóm phóng viên, khiến tất cả chúng tôi đều lóa mắt và giật mình. Ánh đèn pin siêu sáng, bám theo từng chuyển động của thuyền chúng tôi. Nó như không cho thuyền chúng tôi đến gần hơn nữa. Ánh đèn khiến chúng tôi không thể ghi hình được tốt. Để tránh bị phát hiện, chúng tôi cũng phải cất giấu các thiết bị mang theo. Hai bên cứ vậy, một bên vờ như vô tình đi gần tàu cát, còn bên kia dò xét, chiếu đèn như “cảnh báo” nhất cử nhất động của chiếc thuyền máy.
Chỉ vài chục giây nhưng cũng khiến nhóm phóng viên chúng tôi phải “nín thở”. Ánh đèn pin chỉ dừng lại khi thuyền chúng tôi đi qua hẳn. Anh T cười nhẹ tênh khi nhìn những khuôn mặt thất thần của chúng tôi: Tuy em không làm cát, nhưng hầu như phương thức thủ đoạn của cát tặc khu vực này em đều nắm được. Ngay dưới chân cầu Long Biên có một điểm hút cát ngang nhiên. Tàu hút cát đậu cách bờ phía Gia Lâm khoảng 500 – 700m. Thời gian hoạt động bắt đầu từ 18 giờ (khi trời bắt đầu sẩm tối). Tàu hút cát thường sức chứa từ 500 đến 1.000m3/tàu. Mỗi tối tại điểm này người ta hút ít nhất ba lượt tàu, thường mỗi tàu/một đêm như vậy có thể lãi ròng từ 50-70 triệu đồng. Được biết, mỗi tàu hút cát phải “làm luật” 300 triệu đồng/tháng.
Vậy là nhóm phóng viên lại có thêm được những thông tin tham khảo.
Thuyền tiếp tục di chuyển. Ngay dưới chân cầu Vĩnh Tuy chúng tôi tiếp tục ghi nhận thêm được hình ảnh một tàu hút cát khác đang hoạt động. Chuyến đi ngắn chỉ trong khoảng 1 giờ đồng hồ, nhưng đã giúp cả nhóm mường tượng được những nguy hiểm trên sông.
(Còn nữa)
***
Lộng hành “cát tặc” sông Hồng (kỳ 2)
Kỳ 2: Thế giới “ngầm” trên sông
Thứ Hai, ngày 22/01/2024 – 15:55
7 giờ sáng ngày 30/10/2023, chúng tôi có mặt ở điểm hẹn để thực hiện chuyến đi bằng thuyền từ Hà Nội ngược sông Hồng qua Vĩnh Phúc và dừng ở Phú Thọ. Quãng đường sông dài chừng 60 km.
Những con “tàu ma”
Đi cùng chúng tôi lần này là hai thanh niên ngoài 30 tuổi, da đen sạm, người nhăng nhẳng nhưng rắn chắc. Đó chính là anh T.N đã đưa chúng tôi đi ở chuyến đi trước. Người còn lại là T.Đ, cũng là người thông thạo sông nước. Hai người sẽ thay nhau lái tàu và hỗ trợ an toàn cho cả đoàn.
Thuyền lướt nhẹ rời điểm đỗ từ cầu Vĩnh Tuy, ngược dòng sông Hồng. Ngay khi thấy một tàu hàng chạy đến, T.Đ nhảy lên phía mũi thuyền, nhanh chóng quăng dây buộc chằng vào đuôi tàu hàng (đúng như kinh nghiệm chia sẻ của anh T.Long). Khi tàu và thuyền được chằng buộc kỹ càng, T.Đ nhảy lên tàu hàng để hỏi lộ trình và xin bám nhờ.
Quay về thuyền, anh T.Đ nói với mọi người: “Tàu này đang chuyển hàng lên Phú Thọ, hình như chở muối. Như vậy chỉ cần ghép theo tàu này thôi”. Cách người trên sông nước nhờ cậy nhau thật đơn giản, không nề hà…
Khoảng 8 giờ sáng, ngoài những con tàu hàng ngược xuôi, chúng tôi bắt gặp nhiều tàu chở cát trên sông. Nhưng điều cần chú ý hơn cả là những con tàu có vòi đen to, dài, dựng đứng trên boong. Chúng cũ kỹ, không có số hiệu, nằm im lìm hai bên bờ sông. Lúc này đã gần đến cầu Thăng Long. Số lượng tàu hàng và tàu có vòi lớn xuất hiện hai bên bờ mỗi lúc một nhiều. Khúc sông này có đến 13 tàu hút. Đặc biệt, đến địa phận xã Hải Bối, đoạn gần Đảo Dừa, cũng có hàng chục tàu lớn nhỏ như thế xếp hàng dọc ngang, nhìn như một… hải đội. Còn trên bờ là những cảng cạn của các điểm tập kết, trung chuyển vật liệu cát, sỏi. Chỗ này cách trạm kiểm soát của Đội Cảnh sát giao thông thủy số 1 (CSGTT) chưa đến 1 km.
Nhớ lại, trước chuyến đi, T.Khánh – một dân anh chị từng làm cát đã chia sẻ cho chúng tôi về những loại tàu này. Tất cả các tàu có vòi như vậy đều dùng để hút cát. Cái nào ít thì 1 – 2 vòi, nhiều thì 3 – 4 vòi. Ngoài phân biệt bởi số vòi hút trên boong, các tàu còn phân biệt với nhau bởi chức năng. Có những chiếc chỉ hút được cát lên tàu khác. Có tàu lại hút được trực tiếp lên boong của mình. Rất ít tàu như vậy được đăng kiểm ở Hà Nội. Thời gian gần đây, các cơ quan chức năng đã không còn đăng kiểm hay đăng ký mới cho loại tàu như vậy nữa.
Đến địa phận gần cảng Tiên Tân (xã Hồng Hà, huyện Đan Phượng), chúng tôi bắt gặp những “tín hiệu” đầu tiên. Đã xuất hiện tàu cát tặc bình thản thả vòi hút cát giữa sông bơm lên một chiếc tàu bên mạn. Cậu phóng viên phụ trách kỹ thuật vồ lấy chiếc máy quay, cố gắng thu mọi thứ vào khung hình… Địa điểm này không nằm trong danh sách điểm mỏ được cấp phép (?!).
Tàu của chúng tôi tiếp tục hướng đến cầu Vĩnh Thịnh, đi qua rất nhiều khúc sông có nhiều tàu hút cát cập bờ, như bến phà Chu Phan, khu vực gần trạm bơm Xuân Phú, khu vực gần cảng Bà Chắt, địa phận xã Cẩm Đình (huyện Phúc Thọ)… Ngoài ra còn nhiều điểm tàu hút cát cập bờ nhưng không có vị trí tương đối để chúng tôi có thể thông tin cụ thể đến bạn đọc.
Thuyền đến chân cầu Vĩnh Thịnh lúc gần 12 giờ trưa. Chúng tôi ăn trưa luôn trên thuyền với bánh mì và xôi đã chuẩn bị từ trước, vừa ăn, vừa quan sát những con “tàu ma” nằm san sát hai bên bờ sông.
Qua điểm cầu Vĩnh Thịnh, con số chúng tôi đếm được lên đến 82 tàu hút! Theo quy định của pháp luật, hoạt động khai thác mỏ cát chỉ được diễn ra vào ban ngày. Nếu là tàu khai thác hợp pháp thì ban ngày chúng sẽ không nằm im lìm như vậy. Nó cũng giống như chia sẻ của tay anh chị từng “làm cát”: “Tàu hút thường neo đậu cách nơi khai thác chỉ 1-2km để tiết kiệm dầu máy”.
Suốt hành trình buổi sáng hôm ấy, chúng tôi chỉ duy nhất một lần gặp ca-nô tuần tra của Đội CSGTT số 1 khi qua trạm kiểm soát một đoạn. Trên ca-nô có hai cảnh sát, lượn vòng qua thuyền của chúng tôi (đang được chằng dây kéo vào thuyền hàng phía trước)… rồi đi tiếp.
Gần 3 giờ chiều, chúng tôi đến chân cầu Việt Trì. Phú Thọ được mệnh danh “kinh đô cát vàng”. Trước mắt chúng tôi là cả một khúc sông ken đặc tàu hút, tàu cát, tàu hàng… Chiếc thuyền nhỏ của chúng tôi phải luồn lách để tìm lối đi. Đây mới là hình ảnh của một mỏ cát hợp pháp đang hoạt động.
Khoảng 15 giờ 30 phút chiều, cả nhóm lên bờ tìm chỗ nghỉ ngơi.
 |
| “Tàu ma” cập bờ gần chân cầu Vĩnh Thịnh ngày 30/11/2023. |
Tung hoành cát lậu
19 giờ tối, nhóm phóng viên trở lại thuyền. Đầu mùa đông, trời tối mịt, mọi chi tiết trên sông hay hai bên bờ đều khó quan sát, ngay cả khuôn mặt của các thành viên trong nhóm nhìn cũng không rõ… Các tàu hút cát ở chân cầu Việt Trì vẫn hoạt động. Lúc này bên tai chúng tôi chỉ có tiếng ù ù của thuyền máy.
Di chuyển được chừng 30 phút, gần đến cầu Vĩnh Thịnh, bỗng một ánh đèn pin rọi thẳng vào thuyền. Lúc này một thành viên trong nhóm vừa lấy ra thiết bị chuyên dụng để ghi hình trong đêm. Nhịp tim của tôi đang tăng, có lẽ mọi người trong đoàn cũng vậy. Họ sẽ làm gì khi biết chúng tôi đang ghi hình. Đèn pin rọi thẳng khi máy quay vừa ghi được vài phút. Đường về chỉ mới bắt đầu. Những nguy hiểm đã mường tượng trước khi đi lại ập đến.
Một chiếc xuồng máy nhanh chóng tiến đến rồi bám theo thuyền chúng tôi. Nó giữ khoảng cách nhất định. Cứ vậy chừng 15 phút, cả hai cùng nhau qua một khúc sông! Mọi thành viên trong nhóm đều cảnh giác, các thiết bị chuyên dụng đã được giấu đi. Chỉ một người trong nhóm bí mật sử dụng điện thoại quay lại sự “giám sát” của chiếc xuồng máy!
Rồi chiếc xuồng máy cũng rời đi. Thuyền chúng tôi đã ghép được vào đuôi một sà-lan chở cát. Thủ tục vẫn như cũ, nhanh gọn và diễn ra gần như trong im lặng. Lúc này, tôi có cảm giác yên tâm hơn vì đã giống với lời khuyên mà anh T.Long dặn.
Đang dõi theo cát lậu, lại nối vào một sà-lan chở cát, hoàn cảnh có vẻ trớ trêu. Mọi tác nghiệp của chúng tôi vì thế mà phải cẩn thận hơn. Các loại máy móc đều được cất kỹ hoặc che dưới áo khoác trên sàn thuyền.
Anh T.Đ lái thuyền thủng thẳng: “Trên sông giờ này chỉ có tàu hàng, tàu hút cát và… thuyền đánh cá nhỏ. Chiếc xuồng vừa nãy là xuồng cảnh giới của cát tặc. Thuyền máy nhỏ như mình di chuyển trên sông giờ này là “thuyền lạ”, rất gây “chú ý”.
Đúng như lời T.Đ nói, khi thuyền chúng tôi ngang qua những khu vực có tàu cát tặc hoạt động, những ánh đèn pin lại xuất hiện. Nó soi kỹ từng xăng-ti-mét con thuyền “lạ mặt” dò xét. Cách “kiểm soát” đó khiến chúng tôi gặp khá nhiều khó khăn trong tác nghiệp.
Chúng tôi đã quay được hình ảnh cát tặc hoạt động trong đêm. Những vị trí buổi sáng thấy tàu hút cát đậu hai bên bờ sông thì đến tối chúng đã rời “bến”. Thuyền câu, đánh cá “cảnh giới”… cả ngày lẫn đêm.
Hơn 21 giờ, thuyền vừa qua cầu Vĩnh Thịnh. Đây là khu vực được cát tặc cảnh giới cao độ vì là khu vực chúng hoạt động mạnh. Không giống như những lần trước, chỉ dừng ở việc soi đèn pin và bám theo. Lần này, một xuồng máy tự chế nhanh chóng lao thẳng tới. Một người trong nhóm vỗ vỗ cậu kỹ thuật: “Kìa, kìa, nó đến!”.
Xuồng máy áp sát. Hai người trên thuyền. Một thanh niên bặm trợn, giọng hùng hổ: “Chúng mày đi đâu? Làm gì ở đây giờ này?”. Chúng cứ hỏi vậy bốn, năm lần gì đó, anh T.N đang lái tàu lúc này mới đáp lại: Đi chơi về!
Chúng hỏi tiếp: Chơi á? Chơi ở đâu? Có gì mà chơi? Vừa hỏi với vẻ uy hiếp, chúng vừa rọi đèn pin soi xét khoang thuyền và bấm điện thoại gọi cho ai đó.
Anh T.N đáp lại với vẻ lạnh lùng: Chơi từ sáng, từ Việt Trì!
Thanh niên bặm trợn: Giờ về đâu?
Anh T.N: Về Hà Nội…
Chỉ hai – ba phút sau, có lẽ là từ cuộc điện thoại của thanh niên kia. Một xuồng máy khác áp sát, đâm uỳnh vào thuyền của chúng tôi. Chúng tôi đang bị “bao vây”. Câu hỏi bật ra, liệu chúng có xộc thẳng lên thuyền này không? Chúng có muốn đâm chìm chiếc “thuyền lạ” này?
Mất hơn 15 phút, chúng tôi ngồi yên trên thuyền, chỉ im lặng… 15 phút này trôi qua như hàng giờ. Hai xuồng máy kia đã giãn ra, không còn áp sát sạt nữa mà giữ khoảng cách nhưng vẫn bám theo.
Được khoảng 5 phút thì chỉ còn lại một xuồng máy bám theo. Ánh đèn màn hình điện thoại hắt lên màn đêm cho chúng tôi biết, chúng vẫn đang tiếp tục gọi người! Có vẻ là một sự “bàn giao”, “chăm sóc” chúng tôi từ đội này sang đội khác.
Chủ tàu đang kéo thuyền chúng tôi có lẽ cũng lo và… sợ. Họ thông báo chuẩn bị cập bến, không cho bám nhờ nữa. Có cảm giác như chúng tôi bị bỏ rơi, khi còn cách “nhà” chừng 3 giờ đồng hồ nữa. Bắt buộc phải kiếm tàu khác quá giang. Qua những trải nghiệm từ tối, chúng tôi hiểu tự nổ máy đi tiếp quá nguy hiểm.
Khoảng gần 23 giờ đêm, chúng tôi về gần đến cầu Thăng Long. Lúc này thuyền đã bám nhờ được vào một tàu hàng khác. Thấy cầu Thăng Long, cảm giác sắp về tới nhà rồi! Chiếc xuồng máy bám theo cũng đã “tạm biệt” chúng tôi được chừng 15 phút.
Chưa kịp thở sâu thì lại một chiếc ca-nô nữa lao ra. Nhưng lần này là Đội CSGTT số 1. Trên ca-nô chỉ có một chiến sĩ mặc áo cảnh phục trong chiếc áo phao, nhưng cùng với… quần đùi. Quan sát thuyền của chúng tôi, chiến sĩ CSGTT quay vào bờ, xong lại quay lại. Trên ca-nô khi đó xuất hiện thêm một chiến sĩ nữa.
Lần này là cơ quan chức năng, nhưng họ cũng hỏi chúng tôi những câu hỏi đại loại: “Đi đâu đấy? Làm gì ở đây giờ này? Từ đâu đến?”… Chúng tôi giải thích đoàn vừa có chuyến khảo sát du lịch từ Việt Trì về.
Cô phóng viên trẻ trong đoàn cũng lên tiếng: Trăng sáng, bọn em đi chơi về anh ơi!
CSGTT: Chơi á? Ở đây có gì mà chơi?
Rồi chiến sĩ CSGTT ra lệnh với lái tàu: “Tháo dây buộc ra, không được kéo”.
Nói dứt, ca-nô tuần tra cũng tiến lên yêu cầu tàu hàng kéo chúng tôi phải tháo dây buộc ra. Tưởng chừng đã xong, nhưng chiến sĩ CSGTT vẫn nhìn lên thuyền hỏi: “Thuyền này từ đâu tới, bây giờ về đâu?”. Những câu hỏi này có vẻ quen thuộc trên sông. Cả đoàn lúc này đều im lặng.
Câu hỏi kia lặp lại khoảng hai – ba lần thì anh T.N đáp: Thuyền đi từ sáng lên Việt Trì, nên giờ quay về Long Biên.
Chiến sĩ CSGTT: Long Biên á? Thuyền này của ai?…
Anh T.N: Thuyền của anh Sơn.
Chiến sĩ CSGTT: Sơn á? Sơn nào ở Long Biên? Thích thì gọi Hưng nhé. Bắt cả tàu này (?!)…
Mọi người trên thuyền không ai đáp lại câu hỏi đó nữa. Được một lúc thì hai chiến sĩ cảnh sát cũng để chúng tôi đi. Từ lúc đó quãng đường về đã yên ả. Mọi người đều đặt ra câu hỏi tại sao CSGTT lại gây khó dễ cho đoàn? Chúng tôi không vi phạm pháp luật. Nếu thuyền có vi phạm gì thì cũng nên hỏi lái thuyền thôi chứ?
Rất nhiều câu hỏi, phán đoán hiện ra trong đầu của nhóm phóng viên.
(Còn nữa)
Lộng hành “cát tặc” sông Hồng (Kỳ 1)
Bài và ảnh: NHÓM PHÓNG VIÊN THỜI NAY
***
Lộng hành “cát tặc” sông Hồng (kỳ 3)
Kỳ 3: Những mảnh ghép của bức tranh
Thứ Năm, ngày 25/01/2024 – 20:12
(Tiếp theo và hết)
Ngay sau khi kết thúc chuyến đi thực tế ngày 30/10/2023, nhóm phóng viên đã liên hệ làm việc với các cơ quan chức năng của TP Hà Nội và tỉnh Vĩnh Phúc. Thay vì nhanh chóng vào cuộc phối hợp cùng nhóm phóng viên, chúng tôi nhận lại là sự… lảng tránh, thậm chí là từ chối đến hai lần của Công an tỉnh Vĩnh Phúc.
Sự lảng tránh của cơ quan chức năng
Kể từ ngày 6/11/2023, nhóm phóng viên đã đồng loạt gửi đi rất nhiều giấy giới thiệu, công văn đề nghị làm việc đến các cơ quan chức năng. Đến nay nhóm phóng viên mới chỉ làm việc được với Đội Cảnh sát giao thông thủy số 2 (Phòng Cảnh sát giao thông TP Hà Nội), Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội (TN&MT), Sở TN&MT tỉnh Vĩnh Phúc. Cơ quan Công an huyện Ba Vì đến nay chưa có hồi âm; Chi cục Đăng kiểm số 1 đã từ chối làm việc trực tiếp. Riêng cơ quan Công an tỉnh Vĩnh Phúc có đến hai lần từ chối làm việc với nhóm phóng viên Thời Nay…
1/Cụ thể, lần thứ nhất, Báo Nhân Dân có Công văn số 3969-CV/BND ngày 6/11/2023 gửi UBND tỉnh Vĩnh Phúc, Công an tỉnh Vĩnh Phúc, Sở TN&MT tỉnh Vĩnh Phúc. Tại Công văn số 3969, chúng tôi đã đề cập rõ “thời gian qua vẫn nổi lên tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc”, mặc dù UBND tỉnh Vĩnh Phúc đã cho tạm dừng các hoạt động khai thác cát, sỏi trên tuyến sông Lô và sông Hồng.
Sau khi nhận được Công văn số 3969, các cơ quan tỉnh Vĩnh Phúc đều có hồi âm lại đến nhóm phóng viên. Trong đó, UBND tỉnh Vĩnh Phúc đã có Văn bản số 9181/UBND-NN1 giao Sở TN&MT chủ trì, phối hợp với Công an tỉnh, Sở Thông tin và Truyền thông, UBND các huyện Sông Lô, Lập Thạch, Vĩnh Tường, Yên Lạc chuẩn bị nội dung, tài liệu liên quan và làm việc với đoàn công tác. Tuy nhiên, sau gần một tháng sắp xếp thời gian cũng như chuẩn bị nội dung để làm việc, ngày 30/11/2023, chỉ có đại diện Sở TN&MT tỉnh Vĩnh Phúc làm việc với nhóm phóng viên, Công an tỉnh Vĩnh Phúc và các đơn vị khác không tham gia.
Trong công tác phòng, chống cát tặc, cơ quan công an là lực lượng hành pháp, có vai trò chính trong công tác đấu tranh ngăn chặn, nhưng Công an tỉnh Vĩnh Phúc lại từ chối làm việc với nhóm phóng viên. Để có cơ sở và thông tin về công tác này của cơ quan chức năng, Báo Nhân Dân đã tiếp tục có Công văn lần thứ 2 số 4074-CV/BND ngày 29/11/2023 gửi UBND tỉnh Vĩnh Phúc. Theo đó, đề nghị UBND tỉnh Vĩnh Phúc sắp xếp thời gian cho đoàn công tác làm việc với Công an tỉnh Vĩnh Phúc về thực trạng khai thác cát trái phép và công tác phòng, chống khai thác cát trái phép trên địa bàn.
Ngày 7/12/2023, UBND tỉnh Vĩnh Phúc có Văn bản số 10164 gửi Công an tỉnh Vĩnh Phúc để bố trí lịch làm việc, cung cấp thông tin, số liệu theo đề nghị của Báo Nhân Dân.
Ngày 12/12/2023, một cán bộ đại diện Công an tỉnh Vĩnh Phúc đã liên hệ, trao đổi với phóng viên báo Thời Nay để chuẩn bị cho buổi làm việc. Khi được hỏi “Anh định đi địa bàn nào?”, nhóm phóng viên có đề nghị được đi thực tế đoạn từ cầu Vĩnh Thịnh hướng về Hà Nội. Sau đó chúng tôi không nhận được hồi âm từ phía đại diện Công an tỉnh Vĩnh Phúc.
Cho đến ngày 25/12/2023, phóng viên tiếp tục liên hệ lại, thì đồng chí này cho biết, trước đây UBND tỉnh đã giao cho Sở TN&MT làm việc với đoàn về nội dung đó rồi, nên sẽ không làm việc nữa (?!).
Ngày 9/1/2024, chúng tôi mới nhận được Văn bản số 11043/UBND-TH2 của UBND tỉnh Vĩnh Phúc ký ngày 29/12/2023, gửi Sở TN&MT, Công an tỉnh với nội dung: “Sau khi xem xét đề nghị của Công an tỉnh tại Văn bản số 659/BC-CAT-CSKT ngày 25/12/2023, về việc giao Sở TN&MT làm việc với đoàn công tác của Báo Nhân Dân. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vũ Chí Giang có ý kiến như sau: Sở TN&MT căn cứ chức năng, nhiệm vụ và trên cơ sở tổng hợp nội dung trao đổi của các cơ quan, địa phương liên quan tổ chức làm việc và cung cấp thông tin cho phóng viên Báo Nhân Dân theo đúng quy định của pháp luật (theo nội dung đã chỉ đạo tại Văn bản số 9182/UBND-NN1 ngày 9/11/2023)”.
Về buổi làm việc ngày 30/11/2023 với Sở TN&MT tỉnh Vĩnh Phúc, người được giao làm việc với chúng tôi là Trưởng phòng Khoáng sản tài nguyên nước và khí tượng thủy văn. Tuy nhiên, đồng chí cho biết mới nhận nhiệm vụ được khoảng một tháng, nên có nhiều việc chưa nắm được và Phó trưởng phòng Nguyễn Vĩnh Hải sẽ làm việc với đoàn. Đại diện Sở TN&MT cung cấp cho chúng tôi một báo cáo ngắn gọn. Trong đó có chi tiết đáng chú ý, từ khi UBND tỉnh Vĩnh Phúc cho dừng mọi hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn tỉnh (từ ngày 28/3/2019), đến ngày chúng tôi làm việc, tỉnh chỉ phát hiện, xử lý 20 vụ khai thác cát sỏi, phạt 848.170.000 đồng, tịch thu một phương tiện. Về tình hình khai thác cát, sỏi trái phép trên địa bàn, tỉnh đánh giá là không còn.
Khi phóng viên muốn trao đổi thêm về thông tin tại khu vực cầu Vĩnh Thịnh (nhóm phóng viên đã nhiều lần ghi nhận được hình ảnh cát tặc hoạt động cả ngày lẫn đêm tại khu vực này), đại diện sở từ chối nêu quan điểm và khẳng định rằng, mình chỉ được giao tiếp đoàn phóng viên, không có tư cách phát ngôn.
Thông tin duy nhất được coi có giá trị mà chúng tôi thu nhận được, là tỉnh vừa mới cấp giấy phép khai thác cát cho một chủ mỏ gần chân cầu Vĩnh Thịnh. Tuy nhiên, công ty được cấp phép này chưa có hoạt động khai thác.
2/Về phía cơ quan chức năng của TP Hà Nội, bên cạnh tinh thần phối hợp, cung cấp thông tin của Sở TN&MT, Phòng CSGT TP Hà Nội chỉ giới thiệu nhóm phóng viên làm việc với Đội Cảnh sát giao thông thủy (CSGTT) số 2.
Cụ thể, cán bộ phụ trách liên lạc với phóng viên cho biết, lãnh đạo Phòng CSGT đã phê duyệt, giới thiệu nhóm phóng viên làm việc với Đội CSGTT số 2, phóng viên có đề nghị được đi thực tế khu vực cầu Long Biên hướng về phía Vĩnh Phúc. Cán bộ này cho biết, khu vực từ chân cầu Thăng Long hướng về Vĩnh Phúc do Đội CSGTT số 1 quản lý. Sau đó phóng viên có đề xuất sau khi làm việc với Đội 2 thì tạo điều kiện cho nhóm phóng viên được làm việc với Đội 1 và đi thực tế nhưng đồng chí này đã từ chối.
Ngày 21/11/2023, tại buổi làm việc với Đại úy Mạc Văn Tài và Vũ Huy Hoàng thuộc Đội CSGTT số 2, chúng tôi được cho biết, kể từ khi thực hiện Chỉ thị 15/CT-UBND ngày 5/9/2022 (về việc tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, xử lý vi phạm trong hoạt động khai thác, kinh doanh, vận chuyển tiêu thụ khoáng sản (cát, sỏi) trên địa bàn TP Hà Nội), Đội đã đấu tranh xử lý khai thác cát trái phép 3 vụ (4 phương tiện) trên tuyến sông Hồng, thuộc địa phận xã Hải Bối, huyện Đông Anh và xã Văn Đức, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Kiểm tra xử lý phương tiện vận chuyển cát, sỏi trái phép: 14 vụ vận chuyển hàng hóa không có hóa đơn nguồn gốc. Qua đó tạm giữ 2.183,8 m3 cát.
Đội CSGTT số 2 có 23 cán bộ, chiến sĩ, được trang bị khoảng 8 xuồng máy chia 3 tổ tuần tra, mỗi tổ 2 xuồng máy và chia mỗi tổ 3 chiến sĩ/ca… Các khu vực tiềm ẩn nguy cơ diễn ra hoạt động khai thác cát trái phép là khu vực cầu Thăng Long; khu vực Vụng Nhót giáp ranh ba huyện Thanh Trì, Gia Lâm và Văn Giang (Hưng Yên).
Những thông tin nêu trên cho thấy, với những khu vực “nóng”, tiềm ẩn nguy cơ xuất hiện cát tặc đều được các cán bộ, chiến sĩ CSGTT nắm rõ và mỗi một xuồng máy tuần tra trên sông sẽ phải bảo đảm ba cán bộ, chiến sĩ. Trong khi chuyến đi thực tế của chúng tôi ngày 30/10/2023, Đội CSGTT số 1 ra kiểm tra chúng tôi chỉ có hai cán bộ, chiến sĩ!
 |
| Lúc 22 giờ 38 phút ngày 24/10/2023, cát tặc hoạt động tại khu vực gần cầu Thanh Trì. |
Cát dưới sông… luôn “nóng”
Thực trạng khai thác cát trái phép gây nên nhiều hệ lụy môi trường, mất an ninh – trật tự, xưa nay luôn là vấn đề “nóng” gây bức xúc trong dư luận. Các cơ quan chức năng đã nhiều lần siết chặt hoạt động quản lý khai thác cát. Có thể dẫn chứng một số vụ việc.
Bên lề kỳ họp HĐND thành phố Hà Nội tháng 7/2018, một cá nhân ngày đó đã chia sẻ với báo chí một clip cát tặc người dân quay được. Trong đó là cảnh hai tàu hút cát lậu giữa ban ngày (tại huyện Phúc Thọ) ngay cạnh một tàu tuần tra CSGTT (cách khoảng vài chục mét). Sau đó không lâu, Thiếu tướng Đào Thanh Hải (khi ấy là Phó Giám đốc Công an thành phố Hà Nội, đại biểu Quốc hội) đã nói: “Tôi đã kiểm tra, xác minh số hiệu trên tàu. Đây không phải là tàu Cảnh sát đường thủy Hà Nội. Bây giờ không biết là Cục Cảnh sát giao thông (C67) hay của Vĩnh Phúc. Đây là vùng giáp ranh giữa hai bên”.
Cho đến nay, vẫn không ai biết chiếc tàu tuần tra đó là của đơn vị nào, nên cũng không cán bộ, chiến sĩ tha hóa nào trong vụ việc ấy bị kỷ luật. Dư luận vẫn luôn đặt dấu hỏi.
Mới đây nhất, tháng 12/2023, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã thông báo khởi tố vụ án khai thác cát lậu tại An Giang của Công ty CP đầu tư Trung Hậu – Tổng 68. Căn cứ tài liệu, chứng cứ thu thập được, hàng loạt cán bộ nhà nước đã bị bắt và khởi tố, trong đó có cả Chủ tịch UBND tỉnh An Giang Nguyễn Thanh Bình vì tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Còn Phó Chủ tịch Trần Văn Thư bị khởi tố vì tội nhận hối lộ khoảng 1,2 tỷ đồng.
Chỉ trong quãng thời gian từ giữa tháng 12/2023 đến nay, chúng tôi tiếp tục ghi nhận thêm nhiều vụ cát tặc hoạt động ngang nhiên. Đơn cử, lúc 16 giờ 37 phút ngày 19/12/2023 và lúc 11 giờ 15 phút ngày 24/12/2023, tàu cát tặc vươn vòi hút cát tại khu vực gần cầu Vĩnh Thịnh. Lúc 19 giờ 20 phút ngày 2/1/2024, tàu cát tặc hoạt động cách cầu Thanh Trì chừng 500m về phía trung tâm Hà Nội…
Theo một người thạo tin trong giới “làm cát”: “Trước đây mỗi tàu cát tặc phải đóng “phế” 300 triệu đồng/tháng. Nhưng chỉ sau câu chuyện đấu giá ba mỏ cát ở Hà Nội với số tiền khủng 1.700 tỷ đồng, tiền “phế” đã lên 550 triệu đồng /tháng/tàu. Mà không phải cứ đóng “phế” là thích hút bao nhiêu, hút bất cứ lúc nào. Giờ giấc và khối lượng do bên “nhận phế” quyết định. Thông thường một tàu chỉ được hút một số giờ cố định trong ngày. Một tháng cũng chỉ được hút trung bình 20 ngày”. Tính xác thực của thông tin này cần làm rõ thêm, chỉ biết rằng, hoạt động khai thác cát lậu đang diễn ra rầm rộ khắp sông Hồng.
Ba mỏ cát ở Hà Nội được đấu giá, thu về 1.700 tỷ đồng, đây là con số khá ấn tượng nếu như không có một loạt điểm bất thường được chỉ ra ngay sau đó. Giá đấu mỗi mỏ cao hơn từ vài chục đến cả hàng trăm lần so với giá mở bán.
Bất thường nhất là mỏ cát Châu Sơn (xã Châu Sơn, huyện Ba Vì) có trữ lượng cát được cấp quyền khai thác 703.500m3, giá trúng thầu là 397 tỷ đồng, gấp 137 lần giá khởi điểm. Với mức giá trúng thầu này, doanh nghiệp sẽ phải trả xấp xỉ 564.000 đồng/m3 cát chưa được lấy lên từ mỏ. Cát ở mỏ này lại là cát đen, giá trên thị trường chỉ rơi vào khoảng vài chục nghìn đồng/m3 nếu mua tận nơi khai thác. Cộng tất cả các chi phí để mang đến chân công trình, không hiểu người ta làm thế nào để giá có thể lên hơn 500.000 đồng/m3(!?).
Sự bất bình thường này đã khiến Thủ tướng Chính phủ phải yêu cầu UBND thành phố Hà Nội rà soát và báo cáo lại trước ngày 20/11/2023. Nhưng đến ngày 6/12/2023, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Hà Minh Hải cho biết, thành phố xin lùi thời hạn báo cáo Thủ tướng đến ngày 15/12/2023.
Kể từ đó đến nay, chưa có bất cứ thông tin gì thêm về việc TP Hà Nội báo cáo Thủ tướng về cuộc đấu giá bất thường nêu trên.
Liệu người trả đấu giá ba mỏ cát kia có bỏ cuộc như cách ông chủ Tập đoàn Tân Hoàng Minh “thổi” giá đất bằng cách trả giá không tưởng trong cuộc đấu giá đất ở khu đô thị Thủ Thiêm, TP Hồ Chí Minh (?!).
Trên thị trường vật liệu xây dựng, dường như đang có hiện tượng nhiều đầu nậu tìm cách “găm” cát với khối lượng lớn. Thời điểm hiện nay đang có rất nhiều công trình trọng điểm được gấp rút triển khai ở Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung!
Giá cát đang trong xu hướng tăng nhanh. Giá mỗi khối cát hiện đã tăng lên gấp đôi thời điểm tháng 11/2023… Có thể thấy rằng, nếu hàng trăm con tàu cát tặc đang ngày đêm rút ruột tài nguyên tiếp tục được “làm ngơ”, thì số tiền hàng trăm, hàng nghìn tỷ đồng sẽ chạy vào túi những “ông trùm”, những… thế lực bảo kê. Có thể kể đến những “ông trùm” nổi lên thời gian gần đây trên tuyến sông Hồng (khu vực Hà Nội) như Luyến “trâu” hay Tú “bằng”, Dũng “hói”, Cường “hói”… Những động thái ngăn chặn từ phía cơ quan chức năng cần gấp rút, quyết liệt và nghiêm minh hơn.
Lộng hành “cát tặc” sông Hồng (kỳ 2)
Lộng hành “cát tặc” sông Hồng (Kỳ 1)
Bài và ảnh: NHÓM PHÓNG VIÊN THỜI NAY
***
Cát tặc sông Hồng vẫn lộng hành
Ngay sau khi đăng tải loạt bài “Lộng hành cát tặc sông Hồng” hồi tháng 1/2024, báo Thời Nay tiếp tục nhận được thêm thông tin từ phía bạn đọc. Hoạt động khai thác cát trái phép vẫn diễn ra trên sông Hồng như chưa hề có sự phản ánh của báo chí. Dường như phía cơ quan chức năng cũng chưa có biện pháp ngăn chặn triệt để…
Thứ Năm, ngày 07/03/2024 – 23:21
Tinh thần cầu thị
Trước những thông tin từ loạt bài “Lộng hành cát tặc sông Hồng”, Đội 1 và Đội 2 Cảnh sát giao thông thủy (CSGTT) Công an TP Hà Nội đã liên hệ làm việc với báo Thời Nay để xác minh.
Sáng 22/1/2024, trong buổi làm việc với nhóm PV tại trụ sở Báo Nhân Dân, đại diện lãnh đạo Đội 2 CSGTT cho biết về những khó khăn thực tế trong việc quản lý đường thủy. Trước đây, Hà Nội có ba đội CSGTT, nhưng từ năm 2018 sáp nhập chỉ còn lại hai đội. Địa bàn quản lý của Đội 2 trải dài khoảng 100 km đường sông, trong khi quân số chỉ 20 người. Địa bàn rộng cùng với lực lượng mỏng dẫn đến đôi lúc tình hình an ninh – trật tự trên sông không được quản lý chặt chẽ. Thêm vào đó, vấn đề quản lý hoạt động khai thác cát trên sông còn liên quan đến rất nhiều bên, nhiều cấp ngành, địa phương,… nên đôi khi dẫn đến tình trạng chồng chéo trong quản lý. Đây là kẽ hở đang bị cát tặc tận dụng triệt để đánh cắp tài nguyên.
Đại diện Đội 2 CSGTT thừa nhận có tình trạng khai thác cát trái phép diễn ra trên địa bàn và ghi nhận sự đóng góp của báo chí. Đồng thời vị đại diện cũng khẳng định chắc chắn sẽ tăng cường công tác tuần tra. Từ đó ngăn chặn hiệu quả hơn nữa hoạt động khai thác cát trái phép, đặc biệt trên những khúc sông đi qua các quận Long Biên và Hoàn Kiếm (đã được chỉ rõ trong loạt bài Lộng hành cát tặc sông Hồng). Đây là những nơi có mật độ dân số hai bên bờ sông đông. Tình trạng khai thác cát trái phép ngang nhiên sẽ tạo nên dư luận không tốt, ảnh hưởng đến tính nghiêm minh của pháp luật.
Buổi làm việc với Đội 1 CSGTT diễn ra sau đó vài ngày. Ngoài việc thừa nhận tình trạng hút cát trái phép trên địa bàn diễn ra nhức nhối lâu nay, đại diện Đội 1 trình bày thêm một số khó khăn trong việc quản lý. Khúc sông đơn vị quản lý đi qua TP Hà Nội và tỉnh Vĩnh Phúc, phần lớn thuộc địa bàn giáp ranh bờ bên này là Hà Nội, bờ bên kia Vĩnh Phúc. Một số đối tượng cát tặc lợi dụng đặc thù này lén lút hút cát ban đêm. Khi bị lực lượng chức năng bên này truy đuổi, họ lại chạy sang địa bàn bên kia. Tuy nhiên, đây chưa thể là lý do thỏa đáng lý giải cho thực trạng cát tặc hoạt động gần như công khai trên tuyến sông này. Thực tế, trong công tác quản lý các địa bàn giáp ranh, giữa các địa phương, địa bàn đều có quy chế phối hợp cụ thể. Theo đó, CSGTT Hà Nội cũng như Vĩnh Phúc đều có thể ngăn chặn, truy bắt cát tặc bất kể trước đó đối tượng hút cát bên địa bàn nào.
Ngoài ra, ghi nhận từ thực tế cho thấy đoạn sông Đội 1 CSGTT Hà Nội quản lý có khá nhiều tàu hút cát (các tàu này bắt buộc phải “chế” thêm vòi hút) không đủ điều kiện đăng kiểm. Việc đó đồng nghĩa các tàu này chỉ được neo đậu ở bến. Tình trạng ban đêm các tàu này đột nhiên biến mất khỏi bến có vẻ thật khó hiểu (?!). Đó là chưa kể các sự việc ban đêm trên sông, có những đối tượng bị nghi cảnh giới cho cát tặc ra cản trở, có hành vi đe dọa đoàn công tác tác nghiệp, hoàn toàn không thấy bóng dáng của lực lượng tuần tra…
Đội 1 khẳng định sẽ triển khai một số hoạt động cụ thể, từ đó có thể ra được những kết quả cụ thể thông tin lại cho báo chí nói riêng và công luận nói chung.
Từ những thông tin báo chí nêu, gần như ngay lập tức, hai đơn vị chức năng của Công an TP Hà Nội đã thể hiện tinh thần cầu thị. Đã có những cam kết được đưa ra, dù chưa chính thức nhưng phần nào thể hiện được quyết tâm của lực lượng CSGTT Hà Nội trong việc ngăn chặn hoạt động khai thác cát trái phép, bảo đảm an ninh – trật tự trên địa bàn.
Kiểm chứng thông tin
Sau hai buổi làm việc với lực lượng CSGTT Hà Nội, chúng tôi lại tiếp tục nhận được các thông tin thực địa có chiều hướng trái ngược. Hoạt động của cát tặc ở các “điểm nóng” như trong loạt bài báo nêu không hề có dấu hiệu giảm nhiệt. Nhóm PV một lần nữa lên kế hoạch kiểm chứng các luồng thông tin.
Ngày 23/1/2024, Hà Nội đón đợt gió mùa đông bắc mạnh nhất từ đầu mùa đẩy nhiệt độ có lúc xuống dưới 10oC. Người Hà Nội co ro trong cái lạnh cắt ra, buốt thịt. Điểm khảo sát đầu tiên nằm sát cầu Thanh Trì, gần bờ sông Hồng phía quận Long Biên. Từ đường đê, rẽ vào ngõ Tự Do 1, phường Cự Khối, đi ra chỉ 300 m là đến bờ sông. 7 giờ tối, từ điểm dừng chân của chúng tôi có thể nhìn rõ từng chiếc xe máy đang di chuyển trên cầu Thanh Trì.
Ánh sáng trên cầu hắt xuống mặt sông làm nổi bật lên ba chiếc tàu cát đen ngòm, nằm im lìm giữa lòng sông. Nhóm tàu này tắt hết đèn, neo giữa dòng, rất nguy hiểm cho giao thông thủy, nhưng bởi chúng đang hút cát trong lòng sông. Camera hồng ngoại zoom vào cận cảnh. 1 chiếc tàu bình thản hút cát sang 2 chiếc tàu bên cạnh. Thỉnh thoảng có bóng người trên boong, lia đèn pin khắp mặt sông… như để chắc chắn không có ai lại gần. Vị trí quan sát của chúng tôi khá trống trải, cách nhóm thuyền hút cát chỉ chừng 200 m. Thế nhưng cả nhóm khá dễ dàng trong việc chụp ảnh, ghi hình hoạt động dưới sông vì dường như người trên tàu không bận tâm có ai trên bờ và có thể nhìn thấy gì.
Điểm nóng thứ 2 nằm ngay sát chân cầu Long Biên, nơi chúng tôi đã đề cập trong loạt bài trước. Khác với điểm đầu tiên, ở đây từ mặt đê ra đến bờ sông san sát nhà dân. Sông Hồng đi qua đoạn này chia làm hai luồng bởi một bãi bồi. Người Hà Nội thường gọi chung cho những bãi bồi này là Bãi giữa sông Hồng. Một số người tranh thủ lên đây khoanh đất, trồng hoa màu vì đất chủ yếu là cát giàu phù sa. Lều lán của dân cũng thấp thoáng trên bãi để trông ruộng. Nói như vậy để thấy rằng, từ bờ sông cho đến giữa sông… có quá nhiều “cặp mắt”.
Len lỏi giữa những nhà dân ken đặc, một ma trận đường, ngõ chằng chịt, cuối cùng chúng tôi đến được điểm quan sát ven sông. Hơn 8 giờ tối nhưng ánh sáng trên sông chỉ nhờ nhờ như chiều muộn. Đủ các thứ ánh sáng hai bên bờ lẫn trên cầu hắt xuống lòng sông một thứ ánh sáng vàng vọt. Lần này sự bất ngờ đã giảm bớt, 3 tàu làm cát nối đuôi nhau giữa dòng. Điểm neo tuy khá xa bờ sông Hồng phía quận Long Biên nhưng rất gần bãi giữa. Bằng mắt thường chúng tôi đã có thể nhận thấy có những chuyển động trên tàu.
Nhìn qua ống kính camera chuyên dụng, thứ đang chuyển động là những vòi hút cát. Dòng cát phun ra khỏi đầu vòi trắng xóa. Suốt 15 phút đứng theo dõi, cả 3 chiếc tàu đều “bình thản”, không một lần có người xuất hiện trên boong. Bờ sông bên kia là quận Hoàn Kiếm nhộn nhịp, nhưng bốn phía trên sông lại vắng lặng. Ở đây như thể thế giới riêng của cát tặc…
Một người dân ở đây cho biết: Mấy hôm nay trời rét họ càng làm mạnh. Cứ đến 6 – 7 giờ tối y như rằng, đã có tàu đóng đúng điểm đấy. Khả năng đó là chỗ cát còn nhiều. Một người dân khác cho biết thêm: Tôi thường canh tác trên bãi giữa khúc sông này. Họ hút chán giữa sông rồi lại thò vòi hút cả vào phía bãi giữa. Bờ bãi nhiều đoạn sụt nham nhở, sắp vào đến cả phần ruộng dân trồng trọt. Đuổi không ăn thua, báo chính quyền cũng không thấy động tĩnh…
Hai “điểm nóng” được chúng tôi chọn để kiểm chứng không có thay đổi so với ngày chúng được đưa lên mặt báo. Việc tiếp tục tìm ra những điểm mới hoặc đi lại thêm những điểm cũ có vẻ vô nghĩa. Dòng sông Hồng, người dân Hà Nội và chúng tôi tiếp tục chờ câu trả lời thỏa đáng từ phía các cơ quan chức năng.
Lộng hành “cát tặc” sông Hồng (kỳ 1)
Lộng hành “cát tặc” sông Hồng (kỳ 2)
Lộng hành “cát tặc” sông Hồng (kỳ 3)
NHÓM PV THỜI NAY
CVD 