English: Whoever Predicts the Future Will Win the AI Arms Race
Trung Quốc, Nga và Hoa Kỳ đang tiếp cận tiềm năng chiến lược lâu dài cho trí tuệ nhân tạo rất khác nhau. Quốc gia nào làm đúng sẽ gặt hái những lợi ích quân sự khổng lồ.
Một màn hình cho thấy du khách được theo dõi bằng camera an ninh sử dụng Trí tuệ nhân tạo – AI với công nghệ nhận dạng khuôn mặt tại Triển lãm quốc tế Trung Quốc lần thứ 14 về An toàn và an ninh công cộng tại Trung tâm triển lãm quốc tế Trung Quốc ở Bắc Kinh vào ngày 24 tháng 10 năm 2018.
Cuộc đua trí tuệ nhân tạo tiên tiến đã khởi động. Vài tuần trước, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp tạo ra “Sáng kiến AI của Mỹ”, trong đó Hoa Kỳ tham gia với các nước lớn khác theo đuổi các chiến lược quốc gia để phát triển AI. Trung Quốc đã công bố “Kế hoạch thế hệ mới “ vào năm 2017, phác thảo chiến lược để dẫn đầu thế giới về AI vào năm 2030. Vài tháng sau thông báo đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố, bất cứ ai trở thành người lãnh đạo trong lĩnh vực này sẽ thống trị thế giới.
Nhưng AI sẽ tiến xa chính xác bao nhiêu là điều không rõ ràng . AI có thể chỉ thực hiện các nhiệm vụ khá đơn giản như phân loại ảnh, lái xe hoặc ghi sổ sách. Ngoài ra, còn có một khả năng khác biệt là AI sẽ trở nên thông minh như con người hoặc hơn thế nữa, có thể đưa ra quyết định phức tạp một cách độc lập. Một cuộc đua hướng tới một công nghệ với một loạt các hình thái cuối cùng có thể, trải dài từ tầm thường đến kinh hoàng, là điều vốn dĩ không ổn định. Một chương trình nghiên cứu hướng tới một sự hiểu biết về AI có thể đã cho thấy chương trình đã bị đi lạc hướng sau nhiều năm tiến hành. Mặt khác, một kế hoạch tập trung vào những tiến bộ nhỏ và có thể đạt được có thể nhảy vọt bằng một nỗ lực đầy tham vọng hơn.Trung Quốc, Hoa Kỳ và Nga mỗi nước đang đàm phán về bối cảnh đầy thách thức này theo cách khác nhau, cách để đáp ứng với các tình huống kinh tế và quân sự riêng của các nước. Các chính phủ được thúc đẩy theo đuổi vị trí dẫn đầu trong AI bằng lời hứa sẽ đạt được lợi thế chiến lược. Ở giai đoạn đầu này, rất khó để nói về lợi thế nào đang có nguy cơ biến mất, bởi vì chúng ta không biết AI sẽ trở thành thứ gì. Vì AI là một công nghệ, nên một cách tự nhiên để nghĩ rằng đó là một nguồn tài nguyên đơn thuần có thể hỗ trợ để đạt được một mục tiêu nào đó, có lẽ bằng cách cho phép máy bay không người lái bay mà không cần giám sát hoặc tăng hiệu quả của chuỗi cung ứng.
Nhưng máy tính có thể vượt qua con người trong việc tìm ra cách tổ chức và sử dụng tài nguyên tối ưu. Nếu vậy, máy tính có khả năng đưa ra các quyết định chiến lược cấp cao. Rốt cuộc, không có những giới hạn mặt vật chất để hạn chế sự thông minh của các thuật toán, như là hạn chế về tốc độ của máy bay hoặc tầm bắn của tên lửa. Máy móc thông minh hơn sự thông minh nhất của con người, với một am hiểu chiến lược hơn, là một khả năng khái niệm cần phải được tính đến. Trung Quốc, Nga và Hoa Kỳ đang tiếp cận khả năng này theo những cách khác nhau. Các tuyên bố và ưu tiên nghiên cứu được đưa ra bởi các cường quốc cho thấy các nhà hoạch định chính sách của họ nghĩ quỹ đạo phát triển của AI sẽ mở ra như thế nào.
Trung Quốc đang theo đuổi chiến lược dữ dội nhất, tập trung phát triển kỹ thuật AI tiên tiến có thể đóng góp vào việc ra quyết định chiến lược. Cách tiếp cận của Hoa Kỳ thì bảo thủ hơn, với mục tiêu sản xuất máy tính có thể hỗ trợ quá trình ra quyết định của con người nhưng máy tính không thể tự đưa ra quyết định. Cuối cùng, các dự án của Nga là hướng đến việc tạo ra phần cứng quân sự dựa trên AI nhưng ra quyết định để triển khai hoàn toàn trong tay các tướng lĩnh. Ở cả 3 nước, hình thức AI mà các chính phủ này đang đầu tư nguồn lực của họ tiết lộ những kỳ vọng của các nước về tương lai công nghệ. Quốc gia làm đúng có thể gặt hái những lợi ích khổng hồ về sức mạnh quân sự và ảnh hưởng toàn cầu. Khi Hội đồng Nhà nước Trung Quốc công bố báo cáo Thế hệ mới năm 2017, tham vọng của họ là tạo ra một cơ sở hạ tầng công nghệ có khả năng tạo ra các công nghệ AI mà không ai khác có thể vượt qua trong cuộc chạy đua vũ trang AI. Báo cáo chỉ ra rằng sự kiểm soát độc quyền của một công nghệ có khả năng mở ra một “lợi thế của người đi đầu tiên”, cho phép một quốc gia thực hiện và củng cố, đạt được trước khi các đối thủ có thể bắt kịp. Một học thuyết- được phát triển bởi Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa – được gọi là thông minh hóa, chỉ dẫn nhiều kế hoạch bằng cách hình dung ra cách sử dụng AI trong tương lai.
Quân đội Trung Quốc coi máy tính là một cách để đáp ứng với lượng thông tin khổng lồ có sẵn cho các chỉ huy của các lực lượng vũ trang hiện đại. Vị trí GPS chính xác của tất cả các đơn vị riêng, cũng như các báo cáo về máy bay không người lái và vệ tinh trên máy bay đối thủ, cung cấp rất nhiều thông tin cho khả năng nhận dạng của con người. Để giảm bớt vấn đề này, báo cáo Thế hệ mới cam kết tạo ra sự hỗ trợ mạnh mẽ cho chỉ huy và ra quyết định quân sự [và] suy luận quân sự. Các hệ thống AI mạnh và tổng hợp có thể vượt trội hơn con người trong những môi trường phức tạp, nhiều thay đổi – có thể xử lý thông tin chiến trường nhiều hơn con người, giúp quân đội kiểm soát một lợi thế đáng kể so với những người có ít khả năng sử dụng thông tin. Nhưng còn cần rất nhiều nghiên cứu nữa trước khi một hệ thống AI đủ tiên tiến để có thể thể hiện hoàn cảnh biến động của một chiến trường và tư vấn cho các chỉ huy.
Chiến lược nghiên cứu của Trung Quốc phụ thuộc vào việc đảm bảo rằng các nỗ lực nghiên cứu học thuật, quân sự và thương mại được hướng đến cùng một kết quả. Kế hoạch thế hệ mới đưa ra nhiều trách nhiệm nghiên cứu cho các công ty công nghệ khổng lồ của Trung Quốc như Baidu, Alibaba và Tencent. Các hãng này thành lập một đội ngũ quốc gia, dự kiến sẽ nghiên cứu các lĩnh vực khác nhau; chẳng hạn, Alibaba chịu trách nhiệm cho cái gọi là thành phố thông minh, Tencent chịu trách nhiệm về thị giác máy tính và các ứng dụng y tế.
Nhiều phòng thí nghiệm kỹ thuật quốc gia đa năng cũng đã được thành lập, hoạt động trên cả hai mô hình tiên tiến, như học sâu, và các kỹ thuật chưa khả thi để xây dựng trí thông minh máy móc. Baidu năm 2017 đã thành lập một công trình dành riêng cho công nghệ trí tuệ lấy cảm hứng từ não bộ, nhằm mục đích mô phỏng các chức năng chính xác của não. Hy vọng là để đạt được hệ thống AI ở cấp độ con người thông qua sự bắt chước. Những công nghệ này có thể cần thiết cho trí thông minh của máy móc vượt trội hơn con người trong việc ra quyết định trong môi trường phức tạp.
Ngược lại, giới an ninh quốc gia Hoa Kỳ dường như nghi ngờ về AI sẽ có khả năng suy nghĩ ở cấp độ con người trong tương lai gần. Trong một cuộc phỏng vấn cuối cùng trong nhiệm kỳ thứ hai của mình, Tổng thống Barack Obama cho biết, “ấn tượng của tôi, dựa trên đối thoại với các cố vấn khoa học hàng đầu của tôi, đó là chúng ta vẫn ở trong một khoảng dài hợp lý cho một hệ thống AI tổng quát – điều mà quân đội Trung Quốc đang lý thuyết hóa. Thay vào đó, Obama lập luận rằng sự phát triển liên tục của chuyên ngành AI như các chương trình với một mục đích sử dụng hẹp, là khóa học thực dụng nhất cho những đổi mới trong thời gian tới. TT Trump, gần đây đã công bố Sáng kiến AI của Mỹ dường như tiến hành từ những giả định tương tự. Kế hoạch không giới thiệu nhiều biện pháp cụ thể, chủ yếu là hướng dẫn các bộ phận ưu tiên AI và chia sẻ dữ liệu của họ. Những dấu hiệu quan trọng nhất trong quan điểm của Hoa Kỳ về tác động an ninh quốc gia của AI đến từ “Chiến lược bù đắp thứ ba – Third Offset Strategy”, do Bob Work và Ash Carter, hai nhân viên của Bộ Quốc phòng phát triển và khởi xướng trong thời kỳ của Obama. Kế hoạch tập trung mạnh vào “sự hợp tác giữa người và máy”, theo như Work mô tả. Thay vì tạo ra các hệ thống tự động hoàn toàn, trọng tâm là các hệ thống trong đó máy móc cung cấp dữ liệu và phân tích cho các nhà vận hành, người mà sau đó có trách nhiệm hành động. Theo Work, nhóm phối hợp của máy móc và con người có nghĩa là sử dụng máy móc để giúp con người đưa ra quyết định tốt hơn so với việc ra quyết định hoặc chỉ dung máy tính hoặc chỉ dựa và con người có. Ví dụ, một dự án Lầu năm góc đang sử dụng “thị giác máy tính” để hỗ trợ nhà vận hành máy bay không người lái bằng cách phân tích các nguồn cấp dữ liệu video đến và xác định mục tiêu. Sử dụng AI để cung cấp dữ liệu cho những người sau đó tự đưa ra quyết định là một nhiệm vụ khả thi hơn là tạo ra nhiều công nghệ tự động.
Hy vọng, các nhà lãnh đạo của các quốc gia khác phản ứng với khúc dạo đầu này một cách tương tự, tận dụng cơ hội để ngăn chặn cuộc chạy đua vũ trang non trẻ này. Có nhiều rào cản trong hợp tác: Cạnh tranh quốc tế về AI không tránh khỏi các vấn đề gây tranh cãi khác, bao gồm kiểm soát vũ khí hạt nhân và thương mại, những vấn đề chia cắt các quốc gia nói trên. Nhưng nếu các quốc gia cảm thấy đủ khẩn cấp, các nhà lãnh đạo có thể bỏ qua một số vấn đề bất đồng để đồng ý hợp tác về AI. Tuy nhiên, vào khi mà thời điểm đủ khẩn cấp đã đến, người ta lo rằng cuộc đua này sẽ đi quá xa để có thể chặn lại.
CVD 