Dự báo tình hình chính trị thế giới 2017

English: 2017 Annual Forecast

Những cú biến động chính trị cho đến năm 2017 là những biểu hiện chính trị của các lực lượng sâu hơn thế rất nhiều ở trong cuộc chơi này. Ở phần lớn các nước phát triển, xu hướng già hóa dân số và giảm năng suất được xếp lớp với sáng tạo công nghệ và sự dịch chuyển lao động đi kèm với nó. Suy thoái kinh tế của Trung Quốc đi với việc liên tục tiến hóa của những hợp phần kinh tế trong sự nền kinh tế biến động này. Đồng thời thế giới đang cố gắng đối phó với việc ngày càng giảm nhu cầu của Trung Quốc sau nhiều thập kỷ tăng trưởng kỷ lục, Trung Quốc cũng dần từng bước chậm nhưng chắc di chuyển nền kinh tế của mình thành chuỗi giá trị để sản xuất và lắp ráp mà rất nhiều các yếu tố đầu vào trước đây đã từng nhập khẩu, với mục đích tăng lượng bán hàng trong nước cho chính mình. Kết hợp tất cả các lực lượng này sẽ có một tác động mạnh và lâu dài đến nền kinh tế toàn cầu và cuối cùng để hình thành hệ thống quốc tế trong nhiều thập kỷ tới.

Những xu hướng lâu dài có chiều hướng âm thầm hình thành trong nhiều thập kỷ và sau đó ồn ào trên bề mặt khi giới chính trị bắt kịp các xu hướng. Sự đau đớn của nền kinh tế còn kéo dài, và mạnh hơn những đáp ứng chính trị. Cú đập lớn là động lực của chủ nghĩa dân tộc chào đón những quyền lực của thế giới, đặc biệt là châu Âu và Mỹ, vẫn là siêu cường duy nhất.

Duy nhất có siêu cường toàn cầu – Mỹ – không cảm thấy tất cả siêu sức mạnh đó. Trong thực tế, siêu cường toàn cầu đang xuống sức. Mỹ bị đánh thức năm 2001 bởi một cuộc tấn công tàn phá trên đất của mình, Mỹ đã mở rộng chính mình quá mức trong các cuộc chiến tranh ở thế giới Hồi giáo, và bây giờ muốn quay lại để sửa chữa các thứ ở trên đất nhà mình. Thật vậy, các chủ đề chính trong chiến dịch của tổng thống Mỹ mới đắc cử Donald Trump là cắt bỏ, ý tưởng là Mỹ sẽ rút khỏi các nghĩa vụ ở nước ngoài, để những nước khác mang thêm trọng trách quốc phòng của riêng họ, và để đặt trọng tâm vào Mỹ đẩy mạnh khả năng cạnh tranh kinh tế.

Barack Obama đã thiết lập xu hướng này trong các bước đi, tất nhiên. Dưới nhiệm kỳ tổng thống của Obama, Mỹ thực hiện kiềm chế cực đoan ở Trung Đông trong khi cố gắng tập trung vào những thách thức dài hạn – một chiến lược mà, một vài lần, đã gây thiệt hại cho Obama, bằng chứng là sự nổi lên của các nước Hồi giáo. Sự khác biệt chính giữa các học thuyết của Obama và sự khởi đầu của học thuyết Trump được rằng Obama vẫn tin tưởng vào an ninh phối hợp chung và thương mại như cơ chế để duy trì trật tự toàn cầu; Trump tin rằng các tổ chức chi phối quan hệ quốc tế là một sự sai lầm nhất và là sự tàn phá tệ hại nhất đến lợi ích của Mỹ.

Bất kể cách tiếp cận là gì đi nữa, việc cắt bỏ hay rút lại thì nói dễ hơn là làm cho một siêu cường toàn cầu như Mỹ. Như Woodrow Wilson nói, “Người Mỹ đang tham gia, dù muốn hay không, trong đời sống của thế giới.” Những lời về biểu tượng nước Mỹ của vòng lý tưởng là đúng ngay cả khi chủ nghĩa thực dụng của nước Mỹ đang thắt chặt vòng tay trên thế giới.

Xem lại các mối quan hệ thương mại theo cách Washington đang dự định, ví dụ, có thể là khả thi một vài thập kỷ trước đây. Nhưng điều đó không còn đứng vững được trong trật tự toàn cầu hiện tại và đang diễn tiến, nơi mà tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất đang tiến triển nhanh chóng và nơi mà nền kinh tế, lớn và nhỏ, được đan cài chặt chẽ trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Điều này có nghĩa rằng Mỹ sẽ không có khả năng làm thay đổi sâu rộng và đột ngột đến Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ. Trong thực tế, thậm chí nếu các thỏa thuận thương mại được thương lượng lại, Bắc Mỹ sẽ vẫn có quan hệ thương mại chặt chẽ hơn trong dài hạn.

Mỹ sẽ, tuy nhiên, có nhiều không gian để áp đặt một cách chọn lọc các rào cản thương mại với Trung Quốc, đặc biệt là trong lĩnh vực kim loại. Và nguy cơ về một vụ tranh cãi thương mại gia tăng với Bắc Kinh sẽ có ảnh hưởng sâu và rộng. Sự sẵn sàng của Washington để đặt câu hỏi về chính sách “Một Trung Quốc” – một cái gì đó Mỹ đã dùng để rút lại nhượng bộ thương mại từ Trung Quốc – sẽ có cái giá của nó: Bắc Kinh sẽ kéo lại đòn bẩy thương mại và an ninh của mình mà chắc chắn sẽ thu hút Mỹ vào cuộc chơi ở Thái Bình Dương.

Nhưng thời gian này chưa đúng thời điểm đối với tranh chấp thương mại. Trump thà tập trung vào các vấn đề ở trong nước Mỹ, và Chủ tịch Trung Quốc – Tập Cận Bình sẽ thay vào đó sẽ tập trung vào củng cố quyền lực chính trị của mình trước Đại hội Đảng 19 của Trung Quốc. Và do đó, sự ổn định kinh tế sẽ được ưu tiên hơn cải cách và tái cơ cấu. Điều này có nghĩa là Bắc Kinh sẽ mở rộng tín dụng và đầu tư bởi nhà nước, ngay cả khi những công cụ này được phát triển một cách lờ đờ và tăng mức nợ doanh nghiệp của Trung Quốc đã lên tầm cao nguy hiểm.

Năm 2017 sẽ là một năm quan trọng đối với châu Âu. Bầu cử diễn ra ở các nước trụ cột của Liên minh châu Âu – Pháp và Đức – cũng như cuộc bầu cử tiềm năng trong nền kinh tếlớn thứ ba khu vực đồng Euro – Ý – sẽ ảnh hưởng đến nhau và đe dọa sự tồn tại của khu vực đồng Euro. Như chúng tôi đã viết trong nhiều năm qua, Liên minh châu Âu cuối cùng sẽ giải thể. Câu hỏi cho năm 2017 là ở mức độ nào những cuộc bầu cử này sẽ đẩy nhanh tiến trình giải thể. Cho dù phe ôn hòa hoặc phe cực đoan tuyên bố chiến thắng vào năm 2017, châu Âu vẫn sẽ tiến về phía một cuộc chia tay thành những khối trong khu vực.

Sự chia rẽ của châu Âu sẽ mang lại cho Nga một cơ hội vàng. Nga sẽ có thể phá vỡ sự thống nhất của châu Âu về việc cấm vận đối với Nga trong năm 2017 và sẽ có nhiều cơ hội để củng cố ảnh hưởng ở vùng đất biên giới của Nga. Chính quyền của Trump cũng có thể thuận lợi hơn để giảm nhẹ trừng phạt kinh tế với Nga và có một số hợp tác trong vấn đề Syria như nó cố gắng để giảm leo thang xung đột với Moscow. Nhưng sẽ có giới hạn cho việc hòa giải. Nga sẽ tiếp tục tăng cường phòng thủ của mình và tạo đòn bẩy ở nhiều sân chơi, từ không gian mạng cho đến Trung Đông. Mỹ, về phần mình, sẽ tiếp tục cố gắng để hạn chế sự mở rộng của Nga.

Là một phần của chiến lược đó, Nga sẽ tiếp tục đóng vai vừa là kẻ phá hoại và là người hòa giải ở Trung Đông để mặc cả với phương Tây. Trong khi một giải pháp hòa bình Syria sẽ vẫn khó nắm bắt, Nga sẽ giữ gần Tehran khi quan hệ Mỹ-Iran xấu đi. Thỏa thuận hạt nhân của Iran sẽ được thử thách trên một số mặt trận như Iran bước vào một năm bầu cử và chính phủ Mỹ đến một cách tiếp cận cứng rắn hơn đối với Iran. Tuy nhiên, lợi ích trao đổi sẽ giữ cho khuôn khổ thỏa thuận được thu xếp và sẽ không khuyến khích cả hai bên từ tránh xung đột ở những nơi như eo biển Hormuz.

Sự cạnh tranh giữa Iran và Thổ Nhĩ Kỳ trong khi đó sẽ leo thang ở miền bắc Syria và ở miền bắc Iraq. Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tập trung vào việc thiết lập phạm vi ảnh hưởng và có chứa người Kurd ly khai trong khi Iran cố gắng để bảo vệ phạm vi ảnh hưởng riêng của mình. Bởi hoạt động quân sự làm xuống cấp Nhà nước Hồi giáo vào năm 2017, tranh cướp lãnh thổ tiếp diễn, tài nguyên và ảnh hưởng sẽ tăng giữa các bên liên quan tại địa phương và khu vực. Nhưng khi Nhà nước Hồi giáo suy yếu về mặt quân sự, nhà nước này sẽ sử dụng chiến thuật của quân nổi dậy và khủng bố và khuyến khích các cuộc tấn công từ các tầng lớp dưới ở nước ngoài.

Nhà nước Hồi giáo không phải là nhóm thánh chiến duy nhất cần được quan tâm. Với sự chú ý vào Nhà nước Hồi giáo, tổ chức hồi giáo al-Qaeda cũng đã âm thầm xây dựng lại ở những nơi như Bắc Phi và bán đảo Ả Rập, và nhóm có thể chủ động hơn trong năm 2017.

Giá dầu thô sẽ phục hồi khiêm tốn trong năm 2017, một phần nhờ vào các thỏa thuận ấn tượng bởi hầu hết các nhà sản xuất dầu mỏ của thế giới. (Đáng chú ý, không một quốc gia nào sẽ chấp hành đầy đủ các yêu cầu giảm giá dầu.) Tốc độ phục hồi sản xuất dầu đá phiến ở Bắc Mỹ sẽ là nhân tố chính ảnh hưởng đến chính sách của Saudi Arabia vào việc mở rộng và tăng cường cắt giảm sản lượng trong năm tới. Và mặc dù sẽ mất thời gian cho nhà sản xuất Bắc Mỹ để đối phó với sự phục hồi giá và nâng cao sản xuất, Saudi Arabia biết rằng việc tăng đáng kể giá dầu là khó xảy ra. Điều này có nghĩa Ả Rập Saudi sẽ tích cực can thiệp vào thị trường vào năm 2017 để giữ cho nền kinh tế được lưu thông để tái cân bằng trong cung cấp, đặc biệt là trong bối cảnh của kế hoạch bán 5 % cổ phần của Saudi Aramco vào năm 2018.

Giá dầu cao hơn sẽ giảm bớt gánh nặng cho các nhà sản xuất trên thế giới, nhưng điều này có thể là quá ít, quá muộn cho một đất nước có nhiều rắc rối như Venezuela. Các mối đe dọa của những hiểm hoạ mặc định, và cắt giảm nghiêm trọng nhập khẩu hàng hóa cơ bản để thực hiện thanh toán nợ sẽ đẩy tình trạng bất ổn xã hội và phơi bày đường đứt gãy sâu sắc trong đảng cầm quyền và các lực lượng vũ trang ở Venezuela.

Thị trường phát triển cũng sẽ thấy một sự thay đổi đáng kể trong năm 2017, một năm lạm phát sẽ trở lại. Điều này sẽ khiến các ngân hàng trung ương phải từ bỏ chính sách bất thường và sử dụng các biện pháp thắt chặt tiền tệ. Những ngày của ngân hàng trung ương ngập thị trường với tiền mặt sắp kết thúc. Gánh nặng bây giờ sẽ rơi vào nhân viên phụ trách chính sách tài khóa và chi tiêu chính phủ sẽ thay thế việc in tiền như là động cơ chính của tăng trưởng kinh tế.

Thắt chặt chính sách tiền tệ tại Mỹ và một đồng đô la Mỹ mạnh sẽ làm rung chuyển nền kinh tế toàn cầu trong những tháng đầu của năm 2017. Các quốc gia bị ảnh hưởng nhất sẽ là những nước ở các thị trường mới nổi mà nợ bằng USD cao. Danh sách đó bao gồm Venezuela, Thổ Nhĩ Kỳ, Nam Phi, Nigeria, Ai Cập, Chile, Brazil, Colombia và Indonesia. Áp lực đối với nhân dân tệ và dự trữ ngoại hối giảm mạnh trong khi đó sẽ buộc Trung Quốc tăng cường kiểm soát đối với các luồng vốn.

Thị trường trở nên bình lặng hơn như được thấy gần đây, ổn hơn vì thị trường có những thanh khoản dồi dào và các phản ứng im lặng với những biến động chính trị, thị trường sẽ mong manh nhiều hơn trong năm 2017. Với tất cả sự hỗn loạn trong năm 2017, từ các mối đe dọa đến khu vực đồng Euro leo thang tranh chấp thương mại, nhà đầu tư có thể phản ứng một cách đáng kể. Giá tài sản sẽ giao động đáng kể, mặc dù một cách nhanh chóng, trong hai tháng đầu năm 2016. 2017 có thể dễ dàng nhìn thấy nhiều giai đoạn như vậy.

Mỹ đang rút khỏi các sáng kiến thương mại toàn cầu của mình trong khi Vương quốc Anh, một nước chính ủng hộ tự do thương mại, đang mất dần ảnh hưởng của mình trong một châu Âu ngày càng bảo hộ. Tăng trưởng thương mại toàn cầu có thể sẽ vẫn căng thẳng về tổng thể, nhưng các quốc gia phụ thuộc xuất khẩu như Trung Quốc và Mexico cũng sẽ có thêm động lực để bảo vệ mối quan hệ của họ với các nhà cung cấp và tìm kiếm thị trường bổ sung. Giao dịch thương mại lớn sẽ tiếp tục được thay thế bằng giao dịch nhỏ hơn, ít tham vọng đàm phán giữa các quốc gia và các khối.

Sau khi tất cả, Hiệp định Thương mại xuyên Đại Tây Dương và Đối tác đầu tư và các đối tác xuyên Thái Bình Dương chỉ là những mảnh vỡ của Vòng đàm phán Doha của Tổ chức Thương mại Thế giới.

Thất vọng kinh tế có thể biểu hiện ở nhiều cách, không phải tất cả đều là điềm gở. Tại Nhật Bản, chính phủ sẽ có được một vị trí vững chắc vào năm 2017 để cố gắng thực hiện những cải cách quan trọng và thích ứng với tình trạng dân số già chuyển mình đến các điều kiện toàn cầu. Tại Brazil và Ấn Độ, những nỗ lực để vạch trần và chống tham nhũng sẽ duy trì trên đà đó. Ấn Độ thậm chí đã đưa ra những bước đầy tham vọng thiết lập nền kinh tế của mình trên con đường phi tiền mặt. Con đường này sẽ gập ghềnh trong năm 2017, nhưng Ấn Độ sẽ là một trường hợp quan trọng cho các nước khác, phát triển và đang phát triển, thu hút bởi tính hiệu quả và hợp pháp hóa những lợi ích của một nền kinh tế phi tiền mặt và những người ngày càng có công nghệ sử dụng đến khả năng giải trí.