Từ tâm chấn động đất – 3 kỳ

• Từ tâm chấn động đất – kỳ 1: Những đêm không ngủ
• Từ tâm chấn động đất – Kỳ 2: Những ngôi nhà treo vách núi
• Từ tâm chấn động đất – Kỳ cuối: Mù mờ ‘thủ phạm’

Nhà chị Y Dô bị nghiêng hẳn sang một bên sau những trận động đất.

***

Từ tâm chấn động đất – kỳ 1: Những đêm không ngủ

TPO – 22/08/2024 | 06:44

Những trận động đất vẫn diễn ra bất thình lình, không kể ngày đêm uy hiếp tinh thần, tính mạng của người dân huyện Kon Plông (Kon Tum) nói riêng các tỉnh lân cận nói chung. Sự hoang mang, lo lắng của người dân ngày một dày thêm khi chưa có một lời giải thích thỏa đáng về nguyên nhân gây ra động đất.

Khi đi vào vùng được xác định là tâm chấn động đất, ám ảnh nhất với chúng tôi là những đôi mắt thâm quầng trên gương mặt của người dân sau nhiều đêm mất ngủ. Cuộc sống khó khăn, lại thêm những cơn địa chấn bất thình lình luôn rình rập khiến nơi đây càng thêm bức bí.

Những đôi mắt thâm quầng

Kon Plông là một trong những huyện có vị trí địa lý cao nhất của tỉnh Kon Tum. Vào vùng lõi của động đất – xã Đắk Ring không hề dễ khi đèo dốc hiểm trở, các phương tiện động cơ phải cài số một mới đi được. Cơn mưa rừng cản bước, nhóm phóng viên chỉ dám nhích từng chút một, bởi cách mặt đường vài chục phân là vực sâu trăm thước. Từ trên đèo nhìn xuống, trụ sở UBND xã Đắk Ring ló ra dưới thung lũng. Quãng đường gian nan từ thị trấn Măng Đen (huyện Kon Plông) vào xã Đắk Ring chừng 60 cây số nhưng chúng tôi phải đi hơn 2 tiếng đồng hồ.

Nhà chị Y Dô bị nghiêng hẳn sang một bên sau những trận động đất.

Chúng tôi ghé vào hỏi thăm nhà anh A Thảo (SN 1986, trú làng Tăng Pơ, xã Đắk Ring). Sau trận động đất mạnh nhất từ trước tới nay, vợ chồng anh không dám ở căn nhà chính, phải đem chăn chiếu xuống bếp sinh hoạt. Căn nhà chính là do vợ chồng anh tích cóp dựng lên. Anh Thảo chia sẻ, lấy vợ từ năm 26 tuổi, gần chục người sống chung trong căn nhà của mẹ vợ nên anh quyết tâm làm căn nhà riêng cho bản thân.

Căn nhà ấy anh Thảo làm rất cẩn thận, chắc chắn trên 12 cây cột lớn từ 8 năm trước. Bởi vậy nó hứng chịu, che chắn cho gia đình anh qua biết bao trận động đất lớn nhỏ. Tuy vậy, trận động đất có độ lớn 5.0 ngày 28/7 khiến đất trời Tây Nguyên rung chuyển, vượt ngưỡng chịu đựng của căn nhà gỗ. “Chắc hôm bữa động đất mạnh quá nên nó đã nghiêng”, anh Thảo thở dài.

Trận động đất kinh hoàng ấy khiến vợ của anh Thảo là chị Y Dô (SN 1987) cùng cậu con trai một phen “mất vía”. Hôm đó, anh đi làm, chỉ có chị Dô và cậu con trai trong nhà. Đang nằm ôm con ngủ, bỗng có những tiếng rần rần, nổ lớn, rồi rung chuyển căn nhà. Thấy vài viên gạch rớt xuống, chị Dô bế con trai chạy một mạch ra đường. Sau khi hoàn hồn lại chị Dô và con trai trở về đã thấy cả căn nhà nghiêng hẳn sang một phía. Từ hôm đó đến nay, chị Dô không đêm nào yên giấc, mắt lờ đờ thâm quầng. Chị nói: “Hôm đó viên ngói rơi xuống chỉ cách mẹ con tôi một chút, nếu trúng đầu cũng móp thôi. Chồng tôi đã chống 2 cột để nhà đỡ đổ rồi nhưng giờ chẳng ai dám vào đó ở nữa. Sợ lắm, nhà đổ đè xuống chỉ có đi xa thôi, không sống nổi đâu”.

Cũng từ thời điểm định mệnh ấy, cả gia đình anh Thảo đem hết chăn, màn xuống dưới bếp ở. Căn bếp nhỏ được lợp tôn, kèm mấy thanh xà gồ chỉ nhỏ bằng cổ tay lại là nơi mà gia đình nhỏ cảm thấy an toàn nhất. “Chồng mình ngủ phải nằm trên cái giường xếp, gần cửa nhỡ có động đất thì bò ra cho nhanh, còn mình ngủ ở góc chết khá vững, có sập thì bếp cũng còn một lỗ hổng an toàn”, chị Dô bày tỏ.

Ở làng Tăng Pơ, gia đình chị Y Kliêng (42 tuổi) thuộc hộ khó khăn. Căn nhà của chị có hơn chục cái cột, đều được kê dưới mấy hòn đá. Chị giải thích, do gỗ không tốt nên phải kê lên đá như vậy để cách mặt đất, đỡ mối mọt, mục nát. Tuy vậy, việc kê như thế rất nguy hiểm bởi khi xảy ra động đất ngôi nhà không được vững chắc, có thể trượt rồi sập xuống bất kỳ lúc nào. Cũng bởi vậy mà trận động đất lớn nhất vừa qua khiến căn nhà của gia đình chị Kliêng nghiêng hẳn qua một bên. Đến giờ cả gia đình ấy 6 người vẫn phải ở trong căn nhà này vì chưa có kinh phí làm nhà mới. Chị Kliêng nhớ lại, hôm xảy ra động đất cả nhà ai cũng giật mình, hốt hoảng, chạy tới ôm lấy nhau. Nói về lý do không chạy ra khỏi nhà, chị Kliêng nhớ: “Động đất rung chuyển cả đất trời, hoảng sợ có nghĩ được gì đâu mà chạy ra ngoài. Mà đêm hôm trời lạnh chỉ muốn ở trong nhà vì đây là nơi an toàn, co người lại một lúc mong nó đi qua sớm. Chồng mình bị khớp, con lại nhỏ nên giờ chỉ biết ở trong căn nhà này thôi, chuyển đi đâu được”.

Muôn kiểu thoát thân

Cuối chiều, chị Y Phương (26 tuổi, trú xã Đắk Tăng) ôm con gái 2 tuổi nhìn cơn mưa dầm. Cũng như bao người khác, chị Phương có nỗi buồn “không tên”, cứ bứt rứt, thấp thỏm lo lắng mỗi ngày. Bởi sau mỗi trận động đất chị phải sắp xếp lại đồ đạc trong nhà.

Cán bộ Viện Vật lý Địa cầu phối hợp, tập huấn kỹ năng ứng phó với động đất cho người dân các xã vùng tâm chấn, huyện Kon Plông. Ảnh: Thiên Vân

Theo chị Phương, người dân ở đây đều có những cách riêng thoát thân mỗi khi động đất xảy ra. Thời tiết vùng núi lạnh vào ban đêm nhưng các gia đình đều mở toang cửa chính, cửa sổ để tiện cho việc thoát hiểm. Có gia đình để ống bơ trên khung cửa sổ, khi rung lắc nó rơi xuống phát ra tiếng kêu thì chạy thẳng ra ngoài. Đây là giải pháp tương đối vì có khi gió lớn cũng thổi đổ ống bơ. Có nhà lại kê giường sát những cánh cửa để khi động đất xảy ra họ chạy ra ngoài nhanh hơn. Thậm chí để ngủ yên giấc, có người chui sẵn vào trong gậm giường. “Giữa đêm hay trong ngày có tiếng hét lớn ở đây đích thị là động đất. Mọi người cứ theo bản năng cắm đầu, ôm con cái chạy thẳng ra chỗ thoáng. Nếu biết, nghe thấy còn chạy được, chứ lúc ngủ say mọi thứ xảy ra nhanh quá làm sao mà chạy kịp”, chị Phương thở dài.

Theo người phụ nữ này, ở vùng động đất người dân cũng phải dần học cách để quen, lâu rồi trở thành linh tính, không phải trận động đất nào họ cũng bỏ chạy. Chẳng hạn, mỗi khi đất trời rung lắc, họ sẽ nhìn ly hay chậu có nước, nếu nước chao nhẹ thì bình thường, còn động đất lớn sẽ làm rơi, đổ các vật dụng trong nhà. Đặc biệt khi mái tôn kêu soàn soạt, các trụ gỗ cọt kẹt hầu hết mọi người đều chạy ra khỏi nhà để thoát thân.

“Lúc đầu người dân họ nghĩ đánh mìn, hoặc do xe tải lớn chạy qua, sau khi biết là động đất người dân có lo sợ nhưng xã đã chủ động tuyên truyền tới bà con để họ đỡ hoang mang. Vài hôm sau Viện Vật lý Địa cầu cũng về phối hợp, hướng dẫn người dân kỹ thuật phòng tránh, phát tờ rơi”. Theo ông Hải, sau trận động đất lớn nhất ấy, qua thống kế có 10 hộ dân bị nứt tường nặng, nghiêng, ngoài ra cũng nhiều hộ rớt ngói, nứt nhẹ nên không thống kê.

Nói về động đất, anh A Đơi (SN 1996, trú thôn Vi Ring 2, xã Đắk Tăng) bức xúc: “Ức chế nhất là khi làm mệt về nghỉ trưa, hay đêm khuya. Lúc đó ai mà muốn chạy nữa, cố đợi cho tử thần đi qua nhanh chóng. Mỗi ngày mấy chục trận động đất xảy ra, chạy miết, chạy miết vậy sao? Chạy nhiều cũng bực, mà không chạy bế con ra ngoài nhỡ có chuyện gì thì biết kêu ai?”.

Vì cuộc sống mưu sinh, anh Đinh Văn Trói (SN 1982, trú huyện Sơn Hà, Quảng Ngãi) phải lặn lội lên xã Đắk Tăng làm thợ xây mới được mấy tháng. Tuy vậy, như chia sẻ với chúng tôi, sau các trận động đất liên tiếp bản thân thấy rất lo sợ, hoảng loạn. Cũng bởi thế, dù đã quen việc, nhưng anh Trói đang tính trở lại quê nhà làm ăn. “Một ngày chạy vài chục lần động đất ai mà sống nổi”, anh Trói nói.

Trên địa bàn xã Đắk Tăng có đến 341 hộ sinh sống gần lòng hồ thủy điện Thượng Kon Tum. Trong đó khoảng 110 căn nhà của người dân thôn Đắk Tăng nằm trơ trọi trên đỉnh đồi với bốn bề vực sâu, mưa rừng mềm đất, lòng đất chỉ cần “trở mình” thì không thể lường trước mọi thứ. Ông A Hương- Trưởng thôn Đắk Tăng cũng là một trong những người đã chuyển nhà từ thung lũng lên quả đồi để nhường cho lòng hồ thủy điện Thượng Kon Tum. Ông Hương nhớ nhất trận động đất cách đây chừng 4 năm, khi thủy điện Thượng Kon Tum tích nước không lâu. Đây là trận động đất đầu tiên nên người dân lo lắng, hoảng sợ, la hét, lao ra khỏi nhà. Lúc đó ông Hương không kịp leo xuống thang, chỉ biết bám lấy cây cột nhà xiêu vẹo. “Tội nhất là các cụ già lớn tuổi, họ chỉ biết co rúm trong tấm chăn”, ông Hương nhớ lại.

Công tác ở vùng này đã gần 20 năm, ông Nguyễn Thanh Hải- Chủ tịch UBND xã Đắk Ring hiểu hơn ai hết cuộc sống của bà con nơi đây. Quê ở Quảng Ngãi, ông Hải phải gửi con cho bà ngoại nuôi, mỗi tuần phải vượt hơn trăm cây số đến nơi làm việc. Ông Hải cho biết, toàn xã có 595 hộ dân với hơn 2.000 khẩu, đa phần người dân tộc Ca Dong.

Về đời sống của người dân vùng tâm chấn động đất, ông Hải than thở, bà con trong xã chủ yếu trồng mì (sắn), keo lai nên còn nhiều khó khăn. Theo ông Hải, do đường quá xa, hiểm trở nên tiền bán không bù lại tiền vận chuyển, cách thu hoạch mì của bà con cũng rất vất vả, khi phải chở từng bao ra đường lớn để bán.

Ông Hải chia sẻ, thiệt hại lớn nhất của người dân sau những trận động đất chính là mặt tinh thần. Bởi vậy, về lâu dài, Chủ tịch UBND xã Đắk Ring mong muốn cơ quan chức năng sớm có kết luận, nếu thực sự do ảnh hưởng của thủy điện thì các thủy điện phối hợp với xã, động viên, lo chi phí cho người dân.

(Còn nữa)

Theo Tiền Lê – Nguyên Lê (TPO)

***

Từ tâm chấn động đất – Kỳ 2: Những ngôi nhà treo vách núi

TPO – 22/08/2024 | 06:44

“Đặc sản” của xã Đăk Nên (huyện Kon Plông, Kon Tum) là những ngôi nhà ngói như treo trên vách núi. Người dân nơi đây lo ngại nhất mỗi đợt mưa dầm, nước thấm vào núi, không may gặp động đất cường độ lớn.

Cheo leo, chênh vênh

Từ lời giới thiệu của cán bộ xã Đăk Nên, chúng tôi tới thôn Tu Thôn đậm chất vùng núi. Đường lên thôn vắt ngang một quả núi được người dân làm giống hình vòng cung từ chân tới đỉnh để thuận tiện cho việc đi lại. Để lên tới đỉnh, ông A Khun, trưởng thôn Tu Thôn, dừng lại, để xe máy mới mua “nghỉ ngơi”, đỡ nóng rồi mới đi tiếp. Nhìn con dốc thẳng đứng như nối lên đỉnh trời, xe máy phải luôn để số một và một lực tay ghì đủ chắc nếu không muốn rơi khỏi cung đường. Đoạn đường chỉ nửa cây số nhưng tới nơi, chiếc xe máy bốc khói. Tuy vậy, ý nghĩa cái tên của thôn lại rất êm đềm. Ông A Khun giải thích ngắn gọn, “Tu” nghĩa là làng, “Thôn” nghĩa là thung lũng.

Thủy điện Đăk Đrinh và những ngôi nhà trên vách núi.

Lên dốc khó một, xuống dốc khó mười, cảm giác chiếc xe lao băng băng xuống dốc như chơi trò cảm giác mạnh. “Tình trạng người đi đường bất cẩn bị ngã, xe đứt phanh diễn ra thường xuyên. Ngày xưa chưa có đường bê tông, mỗi khi trời mưa, đường lầy thì bà con chỉ có biết dắt xe lên xuống dốc cao,” ông A Khun cho hay.

Theo trưởng thôn A Khun, 58 hộ ở đây đều sống trong nhà sàn, cột trụ thường lấy đá kê, không thể chôn dưới đất vì sợ mối mục. Qua nhiều năm dầm mưa dãi nắng, những căn nhà trở nên yếu ớt trước những trận động đất, sạt lở. Sau trận động đất cường độ mạnh nhất trong lịch sử vừa qua, trưởng thôn A Khun nhắc nhở bà con gia cố, lấy dây giằng vào các cột trụ. Tuy vậy, người dân vùng này còn nhiều khó khăn, hầu hết hộ nghèo nên việc tu sửa, xây lại nhà cửa là vấn đề lớn. “Cái khó bó cái khôn”, người dân vẫn phải sống chung với động đất trong ngôi nhà sàn cũ kỹ.

Cũng vì địa hình như vậy, chỉ cách điểm trường khoảng 7 cây số nhưng phần lớn người dân ở đây đều cho con em ở lại bán trú. “Đường đi quá nguy hiểm, hầu hết đèo núi cheo leo, vực sâu, nhất là vào ban đêm không có đèn đường rất dễ xảy ra tai nạn. Tuy thông thạo địa hình nhưng tôi cũng không dám chạy xe đến trường, phải nhờ chồng đón con”, chị Y Dao (40 tuổi, thôn Tu Thôn) than thở.

Ghi nhận hơn 20 trận động đất trong 3 ngày

Trong 3 ngày từ 20 – 22/8, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum ghi nhận liên tiếp 20 trận động đất, trong đó trận động đất lúc 13h30 chiều 22/8 mạnh 4.4 độ, gây rung chấn cho Kon Tum và các tỉnh lân cận như Quảng Ngãi, Gia Lai. Trận động đất ngày 20/8 có độ lớn 4.2 cũng gây rung chấn cho Kon Plông và các huyện lân cận vùng tâm chấn.

Thời gian qua, động đất có xu hướng gia tăng và hoạt động mạnh ở Kon Plông với nhiều đợt động đất liên tiếp. Từ đầu năm, hơn 200 trận động đất đã được ghi nhận ở khu vực này. Trận động đất trưa 28/7 có độ lớn 5.0, gây rung chấn ở Tây Nguyên và miền Trung.

NGUYỄN HOÀI

Mỏi mắt chờ đền bù

Bà con người dân tộc Ca Dong (một nhánh của dân tộc Xơ Đăng) ở xã Đăk Nên chủ yếu trồng lúa, mì và cây cau. Gia đình anh A.K (35 tuổi, trú xã Đăk Nên) có khoảng một héc-ta đất rẫy để trồng cây mì và cau, mỗi năm thu về khoảng 20 triệu đồng. Do rẫy nằm trên sườn núi nên việc thu hoạch, vận chuyển đầy gian nan và chi phí cũng tăng cao. Anh A.K than thở, ở đây toàn đồi núi, thung lũng, rất hiếm mảnh đất bằng phẳng. Sợ nhất vẫn là cuối năm, con đường dẫn vào làng bị sạt lở nặng, anh em trong xóm lại chung tay dọn sạch bùn đất. Canh tác, đi lại bất tiện là vậy nhưng vì mưu sinh mà bà con phải chấp nhận.

Nhắc đến việc đền bù của Thủy điện Đăk Đrinh, anh A.K buồn bã: “Người dân ở vùng tái định cư mong chờ thuỷ điện đền bù để trang trải cuộc sống lắm, vùng này khổ mà. Chờ mãi chẳng thấy được người ta hỗ trợ, giờ biết làm sao”.

Theo tìm hiểu của phóng viên Tiền Phong, dự án Thủy điện Đăk Đrinh do Cty Cổ phần Thủy điện Đăk Đrinh làm chủ đầu tư, đưa vào vận hành thương mại năm 2014. Nhà máy thủy điện Đăk Đrinh có công suất thiết kế 125MW, bao gồm 2 tổ máy với tổng mức đầu tư 5.921 tỷ đồng. Thủy điện này để lại hệ quả vô cùng lớn cho người dân, trực tiếp là người ở hai xã Đắk Ring và Đăk Nên (đều thuộc huyện Kon Plông) khi công tác đền bù, tái định cư còn nhiều bất cập, khiến người dân bức xúc nhiều năm nay.

Cụ thể, để có đất xây dựng dự án, 192 hộ với gần 859 nhân khẩu phải tái định cư. Các hộ dân tại những khu tái định cư đã nhiều năm chờ tiền đền bù để có nguồn tài chính phát triển kinh tế gia đình, thoát khỏi cảnh đói nghèo sau khi nhường đất cho thủy điện. Mới đây, tại buổi tiếp xúc trước kỳ họp thứ 7, HĐND tỉnh Kon Tum khóa XII, nhiệm kỳ 2021-2026, cử tri A Cu (trú thôn tái định cư Xô Luông, xã Đăk Nên) thay mặt các hộ dân thuộc diện tái định cư Thủy điện Đăk Đrinh đề nghị sớm giải quyết dứt điểm tiền đền bù cho người dân. “Thủy điện đã đi vào hoạt động được hơn 10 năm, nhưng vẫn chưa chi trả tiền cho người dân bị ảnh hưởng đất. Vấn đề này chúng tôi đã ý kiến rất nhiều lần nhưng vẫn chưa được giải quyết”, cử tri A Cu bức xúc. Trả lời kiến nghị của cử tri, UBND tỉnh Kon Tum khẳng định đã nhiều lần kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương sớm xem xét cho ý kiến về khoản chi phí tăng thêm của dự án để địa phương hoàn thành việc bồi thường, giải phóng mặt bằng.

Ông Phạm Thanh Nam, Chủ tịch xã Đăk Nên, cho hay, xã hiện có 608 hộ dân, trong đó 192 hộ nằm trong danh sách được nhận đền bù của Thuỷ điện Đăk Đrinh. Tuy nhiên, số liệu cụ thể rất nhiều, phải rà lại toàn bộ, bởi có hộ chưa được cấp đủ đất, hộ chưa được cấp đủ tiền … Theo ông Nam, do xã có địa hình đồi núi khá dốc, đa phần nhà cửa làm bằng gỗ nên khi xảy ra đợt động đất lớn nhất vừa qua, bà con có phần hoang mang. Trước tình hình này, xã đã tuyên truyền bà con gia cố nhà, đồng thời kiểm tra phần mái ngói.

Ông Phạm Thanh Bình, Phó Trưởng ban Phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự huyện Kon Plông, cho biết, huyện có hơn 28.000 người và đều chịu ảnh hưởng trực tiếp của động đất. Theo ông Bình, giải pháp tốt nhất bây giờ vẫn là tập huấn, phát tờ rơi để người dân biết, chủ động phòng tránh thiệt hại khi có động đất xảy ra.

Đầu tháng 8, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình đến thăm, tặng quà cho các hộ dân bị ảnh hưởng bởi động đất của xã Đắk Ring (huyện Kon Plông). Ông khẳng định, Bộ Chính trị rất quan tâm, chia sẻ với những khó khăn của Kon Tum, đặc biệt là người dân xã Đắk Ring và huyện Kon Plông khi phải thường xuyên đối mặt động đất; đồng thời, động viên bà con ổn định tâm lý, tự trang bị cho mình kiến thức cần thiết để ứng phó.

(Còn nữa)

Theo TIỀN LÊ – NGUYÊN LÊ (TPO)

***

Từ tâm chấn động đất – Kỳ cuối: Mù mờ ‘thủ phạm’

TPO – 24/08/2024 | 06:48

Người dân vùng Tây Nguyên vẫn ngày đêm mong chờ kết luận của Viện Vật lý địa cầu về “thủ phạm” gây ra động đất.

Bao giờ mới tìm ra nguyên nhân?

Tây Nguyên vốn được xem là khu vực có hoạt động địa chất tương đối ổn định. Dữ liệu của Viện Vật lý địa cầu cũng cho thấy, từ năm 1903 đến 2020, khu vực này chỉ ghi nhận trên 30 trận động đất, trận mạnh nhất có độ lớn 3.9. Tuy nhiên mọi thứ đã thay đổi lớn từ tháng 4/2021, sau khi thủy điện Thượng Kon Tum tích nước, huyện Kon Plông trở thành điểm nóng về động đất trên cả nước với hàng trăm trận động đất ghi nhận trong hơn 3 năm qua.

Xã Đăk Tăng là một trong các địa phương thuộc vùng tâm chấn của động đất

Kon Plông rộng chỉ 1.371km2, đây là huyện có “viên ngọc” quý Măng Đen. Phải khẳng định rằng thị trấn Măng Đen có nổi tiếng được như bây giờ nhờ rừng, thiên nhiên ít bị tác động bởi con người nên còn hoang sơ. Thế nhưng, theo thống kê của Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh Kon Tum cho thấy, Kon Plông có tới 6 công trình thuỷ điện, trong đó có 3 công trình có hồ chứa lớn là thuỷ điện Thượng Kon Tum (220MW), thuỷ điện Đăk Đrinh (125MW), thuỷ điện Đăk Re (60MW); 3 thuỷ điện có đập, hồ chứa nhỏ khác. Chưa kể, vùng đất này còn phải tải thêm 125 công trình thủy lợi, 2 hồ chứa, 23 đập dâng.

Người dân xã Đăk Rinh ở trong những căn nhà sàn nhiều năm tuổi

Riêng từ đầu năm 2024 đến nay, khoảng 200 trận động đất đã xảy ra, tâm chấn ở huyện Kon Plông, trong đó trận mạnh nhất độ lớn lên tới 5.0, làm rung chuyển cả Tây Nguyên, nhiều tỉnh lân cận ở miền Trung. Trong khi đó, theo báo cáo, đập hồ chứa Đăk Đring có tính toán thiết kế động đất cấp 8, thuỷ điện Thượng Kon Tum và đập hồ chứa Đăk Re tính toán thiết kế chỉ cấp 7.

Ngay sau khi động đất liên tiếp xảy ra, một đoàn chuyên gia từ Viện Vật lý địa cầu đã đến khảo sát, đánh giá. Theo nhận định ban đầu của các nhà khoa học, động đất khu vực huyện Kon Plông, Kon Tum là động đất kích thích gây ra do hồ chứa. Tuy nhiên, để khẳng định nguyên nhân phát sinh, có cơ sở để dự báo xu thế hoạt động, cường độ của động đất trong tương lai nhằm đánh giá khả năng gây thiệt hại cho các công trình dân sinh và thuỷ điện cần có những khảo sát, quan trắc, nghiên cứu chi tiết về địa chất kiến tạo, chế độ địa chấn trong khu vực Kon Tum cũng như lân cận.

Các nhà khoa học cho biết thêm, các kết quả nghiên cứu trước đây về chế độ kiến tạo, hoạt động động đất tại khu vực Kon Tum và lân cận chưa đủ độ chi tiết để có thể đánh giá về nguyên nhân, mức độ nguy hiểm của động đất đối với các công trình dân sinh cũng như thuỷ điện. Đồng thời, chưa có những nghiên cứu chi tiết về động đất kích thích trong khu vực.

Theo TS Nguyễn Xuân Anh, Giám đốc Trung tâm báo tin động đất và cảnh báo sóng thần, việc phát sinh động đất kích thích phụ thuộc vào nhiều yếu tố như địa chấn kiến tạo, thủy văn, cần có các nghiên cứu chuyên sâu mới đánh giá được. Riêng với hoạt động hồ chứa cần làm rõ nhiều nội dung như mực nước, tốc độ tích nước, tổng lượng nước tác động đến động đất như nào.

Để triển khai các nghiên cứu trên, mới đây, hệ thống 11 trạm quan trắc trong khu vực đã được lắp đặt và đưa vào sử dụng. Bộ Khoa học và Công nghệ cũng phê duyệt đề tài nghiên cứu về động đất kích thích trong khu vực, đang triển khai. Theo TS Nguyễn Xuân Anh, đây sẽ là cơ sở để làm rõ hơn các vấn đề liên quan động đất kích thích ở khu vực này trong thời gian tới.

Quân đội vào cuộc

Trước tình hình động đất liên tiếp xảy ra ở Kon Plông, giữa tháng 8, Thiếu tướng Nguyễn Quốc Hương – Phó Tư lệnh Quân khu 5 và ông Nguyễn Hữu Tháp- Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kon Tum trực tiếp đến khảo sát, kiểm tra tại các khu vực động đất trên địa bàn huyện Kon Plông.

Sau khi kiểm tra thực tế, đoàn đã tổ chức hội nghị đánh giá tình hình, triển khai công tác ứng phó với động đất trên địa bàn huyện Kon Plông. Hội nghị tiếp tục thảo luận xác định nguyên nhân, đề xuất phương án, giải pháp, xây dựng kế hoạch phối hợp trong công tác phòng, chống động đất; kịp thời triển khai lực lượng, phương tiện hỗ trợ, ứng cứu người dân khi động đất lớn xảy ra.

Cũng tại hội nghị này, Phó Tư lệnh Quân khu 5 đề nghị UBND tỉnh Kon Tum tiếp tục chỉ đạo các cơ quan, địa phương liên quan nghiêm túc triển khai các chỉ đạo của Trung ương và tỉnh. Đặc biệt, cần tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến kỹ năng ứng phó với động đất cho người dân và phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để dự báo, cảnh báo thảm họa. Thiếu tướng giao Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh tiếp tục khảo sát, nghiên cứu, tham mưu hướng tiếp cận đường cơ động vào khu vực tâm chấn và các khu vực lân cận tại huyện Kon Plông; xây dựng kế hoạch, phương án, kịch bản ứng cứu, chuẩn bị tốt nhất phương tiện, lực lượng khi cần chi viện. Đồng thời, Thiếu tướng Nguyễn Quốc Hương yêu cầu các đơn vị trực thuộc Quân khu 5 phối hợp chặt chẽ với các đơn vị, địa phương của tỉnh Kon Tum hỗ trợ xây dựng phương án phòng, chống, ứng phó với động đất sát thực tế; tổ chức tập huấn kỹ năng, diễn tập ứng cứu cho các đơn vị, địa phương liên quan và người dân…

Ông Nguyễn Hữu Tháp, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kon Tum cho biết, thời gian qua, UBND tỉnh đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo các cơ quan liên quan và huyện Kon Plông thực hiện nghiêm các biện pháp ứng phó động đất. Đồng thời, UBND tỉnh đã tổ chức kiểm tra, chỉ đạo huyện kiểm tra nắm tình hình, đánh giá thiệt hại, ảnh hưởng của động đất đến nhà ở của người dân và công trình cơ sở hạ tầng; kịp thời khắc phục các sự cố để bảo đảm an toàn cho người và tài sản; sẵn sàng nhân lực, vật tư, phương tiện để ứng phó khi có tình huống xảy ra; thông tin kịp thời về động đất và dư chấn do động đất, hướng dẫn kỹ năng ứng phó, ổn định tâm lý cho nhân dân trong vùng bị ảnh hưởng…

Theo ông Tháp, khó khăn hiện nay là các cơ quan chức năng của tỉnh không có đủ năng lực và các thiết bị, máy móc, dụng cụ chuyên dùng để đo đạc, kiểm tra, đánh giá xác định chính xác nguyên nhân gây động đất để đưa ra các giải pháp, hướng dẫn phù hợp trong phòng chống cho người dân trên địa bàn.

Theo Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh Kon Tum, khu vực nhà ở trung tâm huyện chủ yếu cấp IV, được xây dựng bằng gạch, trụ bê tông. Còn nhà ở của dân tại các thôn làng đa số làm bằng gỗ, các kết cấu liên kết với nhau bằng liên kết mềm chỉ đạt 3 cứng nên không xác định được cấp. Bởi vậy, đối với các loại công trình có kết cấu cứng khi xảy ra động đất với cấp độ lớn sẽ tạo ra hiện tượng nứt vữa, nứt bê tông, thậm chí sập đổ.

Theo TIỀN LÊ – NGUYỄN HOÀI – NGUYÊN LÊ (TPO)