• Tạo văn hoá hiến mô tạng
• Làm sao để việc tặng mô, tạng trở thành dòng chảy văn hóa tận hiến? 

***

Tạo “văn hóa hiến tặng mô tạng” từ trong bệnh viện

Chủ Nhật, 28/01/2024 07:33 (GMT+7)

HNN – Có nhiều rào cản từ hành lang pháp lý đến thực tiễn hiến tặng mô tạng người cho chết não tại Việt Nam. PGS.TS. Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người (gọi tắt là Trung tâm) chia sẻ:

PGS.TS. Đồng Văn Hệ

Hiện, tỷ lệ hiến tạng từ người chết não ở Việt Nam ở mức rất thấp, trung bình khoảng 0,1%/1triệu dân/năm. Nếu so với nước đứng đầu thế giới như Tây Ban Nha: 50%, đất nước chúng ta bằng 1/500 của họ. So với nước đứng đầu châu Á, Hàn Quốc tỷ lệ hiến tạng khoảng 10-11% thì Việt Nam chỉ bằng 1/100.

Vì sao tỷ lệ hiến ở Việt Nam chưa cao? Có điều gì khác biệt trong nhìn nhận HTMT giữa nước ta và các quốc gia khác?

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ nói trên ở Việt Nam thấp: Người dân hiểu không đúng, chẳng hạn như quan niệm “chết phải toàn thây”, do tôn giáo không ủng hộ và những lý do về mặt cá nhân khác. Chung quy lại, người châu Á chưa có cái nhìn cởi mở trong việc hiến tạng. Một nguyên nhân quan trọng khác do chúng ta chưa có hệ thống hoạt động tư vấn hiến tạng cho người chết não ở trong bệnh viện đủ tốt như mô hình ở nước ngoài; công tác tuyên truyền, vận động chưa thực sự đều và quyết liệt… Những lý do cơ bản tôi nêu ra ở trên sẽ là cơ sở để Trung tâm rà soát, định hướng hoạt động trong thời gian tới.

Nguồn tạng hiến vẫn chưa được đánh giá, nhìn nhận đầy đủ trong cộng đồng như xác định ca chết não hay trường hợp qua đời vì tai nạn giao thông…?

Người hiến tạng chết não là nguồn quan trọng bậc nhất giảm thiểu rủi ro so với hiến tạng khi sống. Điều này còn tránh tình trạng buôn bán tạng, tránh những chuyện phiền nhiễu hay phức tạp ảnh hưởng đến người bệnh, giảm bớt việc vi phạm pháp luật. Đây cũng là cơ sở để Việt Nam hòa đồng với các nước, thực hiện Tuyên ngôn Istanbul 2008 về hiến tạng (Người nhận không phải bỏ ra và người hiến không nhận bất kỳ lợi ích vật chất nào cho việc hiến và nhận tạng).

Đăng ký hiến mô tạng tại lễ hội Xuân hồng Huế 2023

Từ con số 0,1%, Việt Nam có thể “học tập” các nước Đông Nam Á, như Thái Lan chẳng hạn. Đất nước xứ sở chùa vàng vừa công bố tỷ lệ hiến tặng mô tạng từ người cho chết não là 6,7%. Nhiều hoạt động cần phải làm mới đạt được con số như nước bạn. Chúng ta sẽ có kế hoạch nhằm nỗ lực tăng có lộ trình số lượng người hiến tặng mô tạng.

Văn hóa hiến tạng tại bệnh viện hiện vẫn là thuật ngữ khá xa lạ?

“Văn hóa hiến tạng chết não” trong bệnh viện đúng là thuật ngữ xa lạ đối với người Việt nói chung; ngay cả trong giới y khoa nói riêng đôi khi nhiều người vẫn còn chưa biết đến. “Văn hóa hiến tạng”, đặc biệt là hiến tạng của người chết não trong bệnh viện như thế nào, tất cả các nhân viên y tế biết, hiểu, thấy những lợi ích của hiến tặng mô tạng. Tất nhiên, trong lĩnh vực y tế, đa phần cán bộ ngành y sẽ ủng hộ, nhưng một số ít người vẫn chưa hiểu hết điều này.

Một khi đã gọi là “văn hóa” thì tất cả các hoạt động ban giám đốc, các khoa, phòng, bác sĩ, điều dưỡng, cán bộ, nhân viên làm việc trong môi trường bệnh viện đều phải quan tâm. Họ sẽ thay đổi nếu chưa ủng hộ. Còn người ủng hộ thì liệu họ sẽ biến sự ủng hộ thành hành động hay không vẫn chưa chắc. Cho nên, muốn tạo “văn hóa”, chúng ta phải biến những mong muốn, ủng hộ đó thành hoạt động; hoạt động đó không phải chỉ diễn ra ngày một ngày hai mà phải thường xuyên. Vấn đề này phải được nói, được quan tâm và đề cập tới với ý nghĩa nhân văn cao cả. Có như vậy mới tạo được một bước chuyển lớn về hiến tặng mô tạng…

Nhiều ý kiến cho rằng, chính sách pháp luật về hiến mô tạng đang bộc lộ bất cập. Ông nghĩ gì về vấn đề này?

Chính sách pháp luật trong những nghị định, thông tư xuất hiện bất cập bởi Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác đã ra đời cách đây 17 năm, chắc chắn sẽ có những bất cập. Sự tiên tiến của y khoa, sự phát triển của ngành ghép tạng, những khó khăn từ thực tế, vấn đề mới phát sinh… chắc chắn không riêng gì ở Việt Nam mà bất cứ nước nào có luật thực hiện lâu như vậy sẽ cần sửa đổi. Thiết nghĩ, luật sẽ có thay đổi, chỉnh sửa phù hợp với mục đích cao cả là cứu được nhiều người hơn.

Hiện, các bệnh viện khá lúng túng chưa có quy chuẩn hoặc cách thức hoạt động về tư vấn hiến tạng/ quản lý nguồn tạng hiến. Để định hình dần con đường chung cho các đơn vị ở lĩnh vực này, chúng ta cần làm gì?

Câu hỏi này cũng là một phần trong những nhiệm vụ quan trọng mà Trung tâm đang thực hiện. Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người là cầu nối của tất cả các “bệnh viện ghép” trên toàn quốc, cũng như các “bệnh viện hiến”. “Bệnh viện hiến” có thể là một danh từ mới – những bệnh viện không thực hiện ghép tạng song lại có nguồn tạng tiềm năng, họ kết nối vào mạng lưới, chúng tôi cho họ hướng dẫn, quy trình chuẩn để thực hiện.

Thời gian tới đây, chúng tôi cùng các hội như Hội Hiến mô tạng, Hội ghép tạng, Hội Gây mê hồi sức, Hội Phẫu thuật thần kinh – Nội thần kinh, Hội Cấp cứu… và các hội chuyên môn liên quan đến hoạt động chẩn đoán chết não, hồi sức chết não, ghép tạng… Hội Chữ thập đỏ và các ban, ngành khác thực hiện tư vấn cần phải cùng tham gia, cùng hoạt động, cùng đưa ra những bước làm việc cụ thể, nhằm huy động cao nhất nguồn hiến từ người cho chết não.

Đã đến lúc thay đổi cách thức truyền thông để thay đổi nhận thức về hiến mô tạng trong cộng đồng?

Các hoạt động về tư vấn điều phối, khuyến khích, truyền thông chúng ta vẫn phải làm, thậm chí phải quyết liệt hơn trước đây nhưng có một phần được cho là mới, đó chính là tư vấn truyền thông trong bệnh viện, định hình văn hóa hiến tạng trong bệnh viện.

Trước đây, bệnh viện chỉ quan tâm đến điều trị bệnh nhân, những trường hợp điều trị không thành công, người bệnh sẽ trở thành người chết não, chết tim, đó là nguồn hiến tạng tiềm năng. Chúng ta phải truyền thông hướng tới những đối tượng, trường hợp không may bị chết não, không qua khỏi để gia đình họ sẽ sẵn sàng hợp tác, sẵn sàng ủng hộ, chia sẻ với người không may bị bệnh hiểm nghèo.

Xin cảm ơn Phó Giáo sư!

Báo cáo của Hội đồng châu Âu cho thấy, Đông Nam Á và châu Phi là những vùng có tỷ lệ ca ghép từ người cho sống cao nhất. Theo số liệu thống kê mới nhất, đa phần tạng hiến tại Việt Nam đến từ nguồn người cho sống 94,12%; nguồn người cho chết não chỉ chiếm 5,82%. Đến hết tháng 10/2023, có hơn 78 nghìn trường hợp người đăng ký hiến mô tạng sau chết, chết não. Ước tính mỗi ngày, nước ta có khoảng 36 người phải từ giã cuộc sống vì không được ghép tạng.

Linh Giang (Thực hiện)

***

Làm sao để việc tặng mô, tạng trở thành dòng chảy văn hóa tận hiến?

NĐT – Thứ 5, 26/12/2024 08:15 GMT+7

Việc hiến mô, tạng ở Việt Nam còn rất hạn chế, trong khi nhiều người bệnh cần nguồn mô, tạng này để tiếp tục duy trì sự sống.

Điều giá trị nhất đối với một con người là sự sống. Việc ghép tạng có thể giúp nhiều người mắc bệnh nặng kéo dài sự sống, nên việc hiến tặng mô, tạng mang giá trị nhân văn, nhân đạo rất lớn.

Đó không chỉ là sự chia sẻ sinh mệnh, mà còn là niềm hy vọng đối với những bệnh nhân đang chờ đợi một phép màu để giữ lại sự sống. Khi hiến tặng mô tạng, người cho không chỉ trao đi một phần cơ thể mà còn trao tặng sự sống, niềm tin và sự tiếp nối cho những người khác.

Để hiểu rõ hơn về vấn đề này mới đây Người Đưa Tin đã có cuộc trò chuyện với TS Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia, Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam.

Nguồn mô, tạng chưa đáp ứng nhu cầu

Người Đưa Tin: Được biết, nhu cầu ghép mô, tạng của bệnh nhân trên cả nước ta là rất lớn nhưng số lượng mô, tạng hiến hiện nay chưa đáp ứng nhu cầu, ông có đánh giá gì về vấn đề này?

TS Nguyễn Hoàng Phúc: Mặc dù nhu cầu ghép mô, tạng ở Việt Nam rất lớn, nhưng nguồn mô, tạng hiến từ người chết não vẫn còn thiếu hụt, chưa đủ đáp ứng nhu cầu.

Tính tới 1/12/2024, cả nước đã ghép mô, tạng được 9,297 ca, trong đó số ca chết não hiến tặng còn rất khiêm tốn, khoảng 6%. Tuy nhiên, nếu tính riêng trong năm 2024, thì tỉ lệ chết não hiến tặng đã tăng lên khoảng 11%. Con số trên cho thấy, nguồn tạng hiến tặng từ nguồn chết não đã có thay đổi.

Hiện nay Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người ban hành từ năm 2006 cần được sửa đổi, bổ sung để phù hợp hơn. Đặc biệt, trong việc thúc đẩy nguồn hiến tạng từ trẻ em chết não để cứu chữa các bệnh nhân nhỏ tuổi suy tạng.

Người Đưa Tin: Có một thực tế hiện nay là người đăng ký hiến tạng rất nhiều, nhưng sau khi qua đời, người nhà không đồng ý, theo ông trong tình huống này mình nên làm gì để ý nguyện của người hiến tạng được thực hiện trọn vẹn?

TS Nguyễn Hoàng Phúc: Trong nhiều năm qua, Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia đã phối hợp với các tổ chức như Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam và Hội Chữ thập đỏ Việt Nam để triển khai hoạt động tuyên truyền, vận động hiến tặng mô, tạng.

Kết quả là số người đăng ký hiến tạng tăng mạnh, từ 265 người năm 2014 lên khoảng 105.000 người vào năm 2024, với số người chết não hiến tặng cũng tăng lên 11%. Dù vậy, nếu gia đình không đồng ý, việc tiếp nhận mô, tạng hiến tặng sẽ gặp khó khăn. 

Việc này, theo tôi việc chia sẻ ý nguyện hiến tặng với người thân trong gia đình là rất quan trọng, để đảm bảo ý nguyện được tôn trọng và góp phần phát triển văn hóa hiến tặng trong cộng đồng.

Người Đưa Tin: Có những trường hợp xúc động nào về người chết não ra đi nhưng vẫn kịp trao lại món quà sự sống mà ông ấn tượng?

TS Nguyễn Hoàng Phúc: Trong quá trình công tác tại Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia, có nhiều câu chuyện xúc động mà tôi vẫn nhớ. 

Cuối năm 2023, anh Nguyễn Thành Trung ở Thái Nguyên cùng gia đình đã hiến tặng một phần cơ thể để cứu sống nhiều bệnh nhân, với tinh thần “cho đi là còn mãi”. 

https://imasdk.googleapis.com/js/core/bridge3.721.0_en.html#fid=goog_1416578537

Powered by

GliaStudios

Quyết định này của anh đã truyền cảm hứng cho ông Nguyễn Xuân Khu – cha anh Trung. Nhiều năm qua, ông Khu vẫn tham gia tích cực vận động hiến tặng mô, tạng trong cộng đồng.

Hay 6 năm trước, năm 2018, bé Hải An – con gái chị Thùy Dương đã làm thay đổi nhận thức của rất nhiều người về nghĩa cử cao đẹp hiến tặng mô, tạng. Sau đó, đã tạo nên một làn sóng đăng ký hiến tặng mô, tạng to lớn ở Việt Nam.

Trước khi mất, con có tâm nguyện muốn được trao ánh sáng cho những người không may, không được nhìn thấy. Không chỉ hoàn thành tâm nguyện này của con, chị Thùy Dương đã tiếp tục hành trình ấy bằng công việc tại ngân hàng giác mạc và tham gia tích cực vào Chi hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người tại Bệnh viện Mắt Hà Nội 2.

Hàng ngày chị tư vấn, vận động, hướng dẫn người dân đăng ký hiến tặng mô, tạng cũng như tiếp nhận giác mạc hiến tặng để cùng nhau trao truyền ánh sáng nhưng những bệnh nhân bị mù khác.

Làm sao hạn chế tối đa việc mua bán mô, tạng?

Người Đưa Tin: Thưa ông, việc hiến tặng tạng vẫn còn nhiều khó khăn, công tác tư tưởng cho người hiến tạng cần những yếu tố nào để giúp gia tăng nguồn tạng hiến, để nhiều người đang bị bệnh sẽ có cơ hội tiếp tục sống hơn nữa?

TS Nguyễn Hoàng Phúc: Tôi cho rằng đây là vấn đề khá tế nhị. Tuy nhiên, về cơ bản việc tiếp nhận mô, tạng hiến tặng từ người chết não phải xuất phát từ ý nguyện của người hiến tặng trước khi chết/chết não.

Đồng thời, phải có mạng lưới tư vấn, điều phối trong khu vực cũng như đơn vị tư vấn, điều phối tại các cơ sở y tế để có thể chủ động tiếp cận trực tiếp các ca chết não cũng như chết não tiềm năng, để từ đó có cơ hội tiếp nhận mô, tạng hiến tặng.

Người Đưa Tin: Hiện nay, pháp luật đã quy định cụ thể các điều cấm, những quy định hình thức xử phạt rất cao trong việc hiến, ghép mô, bộ phận cơ thể người. Nhưng thời gian qua, tình trạng mua bán nội tạng vẫn diễn ra, theo ông cần làm gì để hạn chế tối đa tình trạng này?

TS Nguyễn Hoàng Phúc: Theo tôi, để hạn chế tối đa tình trạng vi phạm pháp luật trong hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người, tôi cho là cần thực hiện một số vấn đề như: Sửa đổi, bổ sung Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác. Tổ chức chẩn đoán chết não, hồi sức và lấy tạng tại chỗ, không vận chuyển người chết não hiến tạng tới cơ sở y tế khác. Hiến tạng là nhân đạo, do đó cần xác định rõ tạng hiến là Quà tặng sự sống, là tài sản Quốc gia.

Tôi cho rằng, cho và nhận tạng cần thực hiện theo nguyên tắc nhân đạo, công bằng và tuân thủ pháp luật. Chỉ tiến hành ghép tạng khi người ghép có tên trong “Danh sách chờ ghép Quốc gia” và có chỉ định ghép của Hội đồng tư vấn “Danh sách chờ ghép Quốc gia” là cơ sở pháp lý cho việc điều phối.

Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!

“Những câu chuyện về người hiến tặng mô, tạng khắp nơi trong cả nước lan tỏa, lặng lẽ vun trồng những “hạt mầm thiện lương” trong mỗi người dân. Để khi nói đến hiến tặng mô, tạng sau khi qua đời không còn là một sự “cấm kỵ”, thay vào đó là sự trân trọng và mở lòng, để cùng viết nên dòng chảy văn hóa tận hiến trong mỗi người dân Việt Nam”, TS Nguyễn Hoàng Phúc hy vọng.

Nguyễn Lành