vietnamnet.vn Nguyễn Phước ThắngTrường Đại học Hòa Bình

Qua trận lũ lụt lịch sử tại các tỉnh miền Trung lại dấy lên câu chuyện thủy điện xả lũ. Thế giới đã giải bài toán này bằng những công cụ tài chính sòng phẳng và chế tài hình sự nghiêm khắc.

Hãy hình dung giả định phòng điều khiển của một nhà máy thủy điện với không khí căng như dây đàn. Mực nước trong hồ đang nhích dần lên từng centimet. Bên ngoài, mưa vẫn xối xả. Trên bàn điều khiển là văn bản chỉ đạo của Ban chỉ huy phòng chống thiên tai: “Vận hành xả lũ với lưu lượng từ 0 đến 5.000 m³/s”.

Đây chính là lúc tư duy “đánh đu” xuất hiện. Với chủ đầu tư, nước trong hồ là tiền. Mỗi mét khối nước xả qua đập tràn thay vì chạy qua tuabin là một khoản doanh thu bị dòng nước cuốn trôi vĩnh viễn. Nếu xả sớm để đón lũ theo kịch bản an toàn nhất, nhưng sau đó mưa dừng và lũ không về, nhà máy sẽ đối mặt với rủi ro kép: mất nước để phát điện cho mùa khô năm sau và tuabin bị mài mòn nhanh chóng do phải vận hành ở cột nước thấp.

Vì tiếc rẻ “vàng trắng” và vì mệnh lệnh hành chính cho phép một biên độ quá rộng (từ 0 đến 5.000), người vận hành thường chọn cách “câu giờ”. Họ xả cầm chừng, “nhỏ giọt” 200-300 m³/s vào buổi sáng với hy vọng cơn mưa sẽ ngớt. Đó là một ván cược với thiên nhiên.

Tiếp tục đọc “Lũ dữ ở miền Trung và bài học thủy điện xả nước cứu dân được ‘trả tiền’” →