Author Mehebub SahanaLeverhulme Early Career Fellow, Geography, University of Manchester
China recently approved the construction of the world’s largest hydropower dam, across the Yarlung Tsangpo river in Tibet. When fully up and running, it will be the world’s largest power plant – by some distance.
Yet many are worried the dam will displace local people and cause huge environmental disruption. This is particularly the case in the downstream nations of India and Bangladesh, where that same river is known as the Brahmaputra.
The proposed dam highlights some of the geopolitical issues raised by rivers that cross international borders. Who owns the river itself, and who has the right to use its water? Do countries have obligations not to pollute shared rivers, or to keep their shipping lanes open? And when a drop of rain falls on a mountain, do farmers in a different country thousands of miles downstream have a claim to use it? Ultimately, we still don’t know enough about these questions of river rights and ownership to settle disputes easily.
The Yarlung Tsangpo begins on the Tibetan Plateau, in a region sometimes referred to as the world’s third pole as its glaciers contain the largest stores of ice outside of the Arctic and Antarctica. A series of huge rivers tumble down from the plateau and spread across south and south-east Asia. Well over a billion people depend on them, from Pakistan to Vietnam.
Ba dự án thủy điện bậc thang Đắk R’lấp 1, Đắk R’lấp 2, Đắk R’lấp 3 trên sông Đồng Nai được Bộ Công Thương đưa vào Quy hoạch Điện VIII khiến nhiều người lo ngại hàng trăm hecta vùng lõi Vườn Quốc gia (VQG) Cát Tiên và rừng phòng hộ Nam Cát Tiên sẽ biến mất.
Theo hồ sơ đề nghị bổ sung quy hoạch của Công ty CP Đầu tư – Phát triển năng lượng sạch Tây Nguyên (doanh nghiệp đề xuất), vị trí 3 dự án thủy điện Đắk R’lấp 1, 2, 3 nằm chủ yếu trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt của rừng đặc dụng VQG Cát Tiên (tả ngạn sông Đồng Nai, thuộc tỉnh Lâm Đồng) và rừng phòng hộ Nam Cát Tiên (hữu ngạn sông Đồng Nai, thuộc tỉnh Đắk Nông), chỉ một phần nhỏ ở tỉnh Bình Phước nhưng cũng là đất rừng.
Chưa có số liệu chính thức bao nhiêu hecta rừng sẽ bị ảnh hưởng nếu triển khai 3 dự án thủy điện này. Theo hồ sơ đề xuất của doanh nghiệp đề xuất, diện tích chiếm đất của 3 dự án là 197 ha, trong đó có đến 145 ha rừng. Song, cơ quan chức năng tỉnh Lâm Đồng xác định diện tích chiếm đất của 3 dự án này còn lớn hơn nhiều, ít nhất phải 464 ha.
Nam Thủy Bắc Điều – tham vọng chuyển nước nhiều tranh cãi của Trung Quốc
Nam Thủy Bắc Điều là đại dự án đưa nước từ các con sông miền nam tới miền bắc khô hạn của Trung Quốc, nhưng gây nhiều tranh cãi về môi trường.
Sơ đồ các tuyến dẫn nước trong dự án Nam Thủy Bắc Điều. Nguồn dữ liệu: Global Times
Hãng thông tấn Xinhua của Trung Quốc cho biết dự án Nam Thủy Bắc Điều, hệ thống vận chuyển nước lớn nhất thế giới, đưa nước từ miền nam lên miền bắc Trung Quốc xuyên qua lòng sông Hoàng Hà, được thử nghiệm thành công ngày 25/8. Đợt thử nghiệm được tiến hành nhằm đánh giá quá trình vận hành toàn bộ 155 đơn vị và đưa toàn bộ đại dự án vào hoạt động.
Những năm qua, vùng nông thôn các tỉnh khu vực Tây Nguyên, từ nhiều nguồn vốn khác nhau, hàng trăm công trình cấp nước sinh hoạt tập trung được đầu tư, xây dựng; nhưng, hiện nay số công trình hoạt động hiệu quả, chỉ chiếm một tỉ lệ rất nhỏ. Thực trạng này, gây lãng phí ngân sách nhà nước, đồng thời đời sống sinh hoạt của người dân vẫn tiếp tục gặp khó khăn.
Công trình nước sạch ở xã Ea Pô bỏ hoang
Nhiều công trình vừa đưa vào sử dụng đã ngưng hoạt động, nhiều công trình khác hư hỏng không được sử chữa dẫn đến bỏ hoang gây lãng phí… Trong khi đó, người dân vẫn phải sử dụng nguồn nước không đảm bảo để ăn uống, sinh hoạt. Đó là thực tế tồn tại lâu nay tại nhiều vùng nông thôn, miền núi của khu vực Tây Nguyên.
Nguyễn Ngọc Trân – GS. TSKH, Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Kỹ thuật nhà nước, Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy Ban Đối ngoại của Quốc hội, Đại biểu Quốc hội Khóa IX, X, XI.
Một năm sau khi được khánh thành, Dự án Hệ thống thủy lợi Cái Lớn – Cái Bé (dưới đây gọi tắt Dự án) ra sao? Sau phần cung cấp và phân tích thông tin, bài viết nêu lên bốn nhận xét và kiến nghị.
Nhắc tới Chăm pa, nhiều người thường liên tưởng đến những đền tháp, tác phẩm điêu khắc, đồ gốm chứ ít ai nghĩ tới kĩ năng tìm các mạch ngầm nước ngọt gần như độc nhất vô nhị của người Chăm. Vì vậy, trong rất nhiều năm, chúng tôi đã đi dọc dải đất miền Trung khảo sát chỉ để tìm câu trả lời: giếng Chăm có vị trí thế nào trong đời sống Chăm?
Nếu tháp Chàm được xem là biểu trưng của thượng tầng văn minh Champa thì giếng vuông Chàm là biểu tượng đặc thù của đời sống bình dân Chăm. Nguồn: Zing. Tiếp tục đọc “Đi tìm bí ẩn giếng Chăm”→
Earthquakes can be induced by dams. Globally, there are over 100 identified cases of earthquakes that scientists believe were triggered by reservoirs (see Gupta 2002). The most serious case may be the 7.9-magnitude Sichuan earthquake in May 2008, which killed an estimated 80,000 people and has been linked to the construction of the Zipingpu Dam.
How Do Dams Trigger Earthquakes?
In a paper prepared for the World Commission on Dams, Dr. V. P Jauhari wrote the following about this phenomenon, known as Reservoir-Induced Seismicity (RIS): “The most widely accepted explanation of how dams cause earthquakes is related to the extra water pressure created in the micro-cracks and fissures in the ground under and near a reservoir. When the pressure of the water in the rocks increases, it acts to lubricate faults which are already under tectonic strain, but are prevented from slipping by the friction of the rock surfaces.”
Given that every dam site has unique geological characteristics, it is not possible to accurately predict when and where earthquakes will occur. However, the International Commission on Large Dams recommends that RIS should be considered for reservoirs deeper than 100 meters.
Depth of the reservoir is the most important factor, but the volume of water also plays a significant role in triggering earthquakes.
RIS can be immediately noticed during filling periods of reservoirs.
RIS can happen immediately after the filling of a reservoir or after a certain time lag.
Many dams are being built in seismically active regions, including the Himalayas, Southwest China, Iran, Turkey, and Chile (see map). International Rivers calls for a moratorium on the construction of high dams in earthquake-prone areas.
By 2015, the dam industry had choked more than half of the Earth’s major rivers with some 57,000 large dams. The consequences of this massive engineering program have been devastating. The world’s large dams have wiped out species; flooded huge areas of wetlands, forests and farmlands; and displaced tens of millions of people.
Courtesy of James Syvitski at Colorado University, who produced the video with Bob Stallard of the USGS and Albert Kettner at CSDMS. Data from Alex de Sherbinin (CIESIN, University of Colorado), and Bernhard Lehner (Department of Geography, McGill University).
The “one-size-fits-all” approach to meeting the world’s water and energy needs is also outdated: better solutions exist. While not every dam causes huge problems, cumulatively the world’s large dams have replumbed rivers in a massive experiment that has left the planet’s freshwaters in far worse shape than any other major ecosystem type, including tropical rainforests. In response, dam-affected communities in many parts of the world are working to resolve the legacies of poorly planned dams. Elsewhere (and especially in North America), communities are starting to take down dams that have outlived their usefulness, as part of a broader river restoration movement.
Thành phố Hồ Chí Minh trên đà phát triển, ảnh chụp bởi Tuấn Nguyễn, đăng trên Unsplash
Đầu tư cơ sở hạ tầng công cộng là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế Việt Nam trong những thập kỷ gần đây. 53% tổng vốn Hỗ trợ Phát triển Chính thức (ODA) nhận được trong giai đoạn 2010-2017 được dùng cho xây dựng cơ sở hạ tầng.1 Việt Nam đã chú trọng đầu tư phát triển giao thông vận tải, đặc biệt là hệ thống đường bộ, sân bay và cảng biển. Đầu tư từ khu vực công và tư vào cơ sở hạ tầng ở Việt Nam đạt 5,7% GDP trong những năm gần đây, cao nhất ở khu vực Đông Nam Á và cao thứ hai ở châu Á, chỉ sau Trung Quốc (6,8% GDP). Việc đẩy mạnh phát triển hạ tầng một mặt đáp ứng yêu cầu của các dự án đầu tư; mặt khác, giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo ra nhiều việc làm hơn. Hơn nữa, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng ở Việt Nam cũng là động lực mạnh mẽ để phát triển giao thông và tiện ích. Ước tính với 50% dân số hiện đang sinh sống ở các thành phố lớn, sự gia tăng dân số đã vượt quá khả năng cung ứng của các hệ thống kết nối và tiện ích hiện có.
Quy hoạch đô thị và những giải pháp phi công trình được nhà quy hoạch Nguyễn Đỗ Dũng phân tích với Người Đô Thị như một trong những lời giải cho bài toán “biến” ngập lụt từ thách thức trở thành sức mạnh đô thị của TP.HCM.
Người đi đường ở TP.HCM đánh vật với dòng nước sau trận mưa lớn chiều 26.9 vừa qua. Ảnh: Zing
Đầu tư gần 30.000 tỉ đồng từ năm 2008, nhiều khu vực trước đây ở TP.HCM được ví như “rốn ngập” nay đã không còn nữa, nhưng những tuyến đường chưa từng ngập giờ trở thành “sông”. Tương tự, số điểm ngập bắt đầu tăng trở lại (năm 2008: 126 điểm ngập, năm 2011: 58 điểm, năm 2015 còn 23 điểm ngập, năm 2016 tăng 59 điểm).
Tuy nhiên theo các chuyên gia, con số này vẫn chưa phản ánh hết thực trạng. Cùng với kinh nghiệm và nghiên cứu của mình, theo ông nguyên nhân chính nào dẫn đến tình trạng này?
(KTSG Online) – GS Võ Tòng Xuân – Hiệu trưởng Trường Đại học Nam Cần Thơ – cho rằng việc giao chỉ tiêu GDP từ chính quyền cấp trên xuống cấp dưới với đơn vị là tấn lúa khiến nhiều nông dân ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) phải trồng lúa mà không được làm những việc khác, từ đó dần mắc trong “vòng kim cô” mang tên cây lúa.
Quan điểm này được GS Võ Tòng Xuân nêu tại tọa đàm “Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên bền vững, vượt đại dịch” sáng 16-12.
Nông dân ĐBSCL đang thu hoạch lúa. Ảnh: Trung Chánh
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến bất thường, khô hạn thường xuyên xảy ra, ngành chức năng Bình Định cảm thấy bất an vì lo mất an ninh nguồn nước.
Không kiểm soát được nguồn nước
Bình Định là tỉnh nằm trong vùng Duyên hải Nam Trung bộ, khu vực bị ảnh hưởng trực tiếp bởi ảnh hưởng khí hậu. Nhiều năm liên tiếp gần đây, trên địa bàn Bình Định hạn hán thường xuyên xảy ra, đáng quan ngại là có nhiều năm suốt 6 – 7 tháng liền Bình Định không có mưa, người thì bị thiếu nước sinh hoạt đến héo hắt, cây trồng thì thiếu nước tưới ảnh hưởng đến năng suất, sản lượng. Thêm vào đó, rừng nguyên sinh trên địa bàn mất dần do nhiều lý do khiến nguồn nước thượng nguồn ngày càng suy kiệt.
Sông Kôn, 1 trong 3 con sông lớn ở Bình Định trơ đáy trong mùa khô. Ảnh: Vũ Đình Thung.
Prime Minister Nguyen Xuan Phuc speaks at the ground-breaking ceremony of the expansion project of Hoa Binh Hydropower Plant, Hoa Binh Province, January 10, 2021 in this supplied photo.
Vietnam’s Prime Minister Nguyen Xuan Phuc attended the ground-breaking ceremony of the expansion project of Hoa Binh Hydropower Plant in northern Hoa Binh Province on Sunday morning.
Thủy điện Rào Trăng 3, nhìn từ máy bay trực thăng. Ảnh: internet
Cứ “Đến hẹn lại lên”, trong hơn thập kỷ qua, cứ đến mùa mưa bão thì miền Trung lại phải chịu ngập lũ tang thương, năm sau cao hơn năm trước, như một định mệnh. Những khổ nạn ấy, người ta thường đổ cho “thiên tai” như biến đổi khí hậu chẳng hạn. Điều đó tuy không sai, nhưng ngoài nguyên nhân khách quan do thiên tai đó, còn có nguyên nhân chủ quan là “nhân tai” (nhân họa) do con người gây ra. Sở dĩ người ta né tránh nói đến nhân tai là để giấu dốt, chối bỏ trách nhiệm.
Thế giới tư nhiên vận động có quy luật tương đối ổn định. Do con người tác động vào khiến cho nó biến đổi theo tỷ lệ thuận – tác động nhiều nó biến đổi nhiều và ngược lại.
Thủy điện Rào Trăng 3 trên thượng nguồn sông Bồ nhìn từ máy bay trực thăng
Không biết cây rừng – một loại sinh vật không biết nói, không biết than không biết khóc – ngoài cách phản ứng gián tiếp với con người bằng mặc kệ lũ lụt hoành hành, còn có cách nào nữa không, nhưng cầm chắc là có biết đi nữa chúng nó cũng không lường nổi “cái mốc đổi đời 1945” lại đưa cả bà con họ hàng chúng đến chỗ tuyệt diệt như hôm nay. Trong vài thập kỷ lại đây chúng đã chịu một cuộc “Cải cách rừng núi” long trời lở đất gấp vạn lần CCRĐ, mà hình như đến giờ này cũng đâu đã kết thúc.
CÀ MAU – Âu thuyền Tắc Thủ và cống Cà Mau là hai công trình thủy lợi được đầu tư hơn trăm tỷ đồng nhưng không phát huy hiệu quả, hiện bỏ hoang.
Âu thuyền Tắc Thủ được khởi công năm 2001, khánh thành năm 2005, do Bộ Giao thông Vận tải làm chủ đầu tư, với gần 80 tỷ đồng. Dự án đặt tại ngã ba sông Ông Đốc – Cái Tàu – Sông Trẹm, thuộc xã Hồ Thị Kỷ (huyện Thới Bình) và xã Khánh An (huyện U Minh).
Âu thuyền Tắc Thủ chắn ngã ba sông Ông Đốc – Cái Tàu – Sông Trẹm. Ảnh: Minh Thanh.
CVD 