Đã có quan đầu tỉnh nào hỏi dân xem họ có cần sự phát triển của thủy điện nhiều đến mức đó? Có công bộc nào lắng nghe nỗi lo xa gần của những người dân đang hằng ngày sống dưới các “quả bom nước”?
Người con gái bên chiếc xuồng chở thi thể người cha cùng di ảnh, chờ quan tài giữa mênh mông nước lũ ở xã Hòa Xuân Đông, Đông Hòa, Phú Yên cũ (nay thuộc Đắk Lắk), ngày 23.11. Khi lũ dữ bất ngờ tràn xuống, chị không kịp về nhà. Cha mẹ chị quyết ở lại với căn nhà, mảnh vườn bên cánh đồng mà họ đã mưu sinh trọn đời, và hai người bị tử nạn trong lũ lụt. Ảnh: Minh Hòa (Báo Tuổi Trẻ)
Đăk Lăk hứng chịu lũ lịch sử 50 năm, nhưng hệ thống 5 hồ chứa điều tiết lũ dọc lưu vực sông Ba chỉ “giải cứu” được 26% lượng lũ cho hạ du khiến Phú Yên cũ chìm trong biển nước.
“Nước lên rất nhanh, nhiều lúc tôi lo chết tới nơi. Năm 1993, lũ lịch sử mà nước mới vô sân, nhưng lần này lũ nhà tôi lên tới giáp mái”, cụ Chín (70 tuổi, xã Hòa Thịnh) kể lại những ngày dầm mình trong lũ lịch sử tháng 11 tại Đăk Lăk. Nhiều lần, cụ nghĩ sẽ không kịp nhìn mặt con cháu lần cuối.
Đăk Lăk bắt đầu mưa từ ngày 15/11 và kéo dài, nhưng cụ Chín không thấy lũ lên. Khu vực này thường xuyên ngập nhưng mực nước thấp nên tối 19/11, cụ đi ngủ sớm như mọi hôm.
19h, nước lớn bất ngờ đổ về thôn Phú Hữu và lên nhanh. Hai tiếng trước đó, thuỷ điện Sông Ba Hạ xả lũ vượt mức lịch sử, kéo dài đến 19h, nước dồn dập đổ xuống hạ du. Tối nửa chừng thức giấc, cụ Chín giật mình thấy nước đã lên tới chân giường, vội vàng sang nhà hàng xóm chạy lũ.
“Không ai nghĩ nước sẽ cao như lần này, vượt mức tưởng tượng”, cụ Chín nói.
Theo Cục Khí tượng Thủy văn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), hàng loạt sông ở Nam Trung Bộ cùng vượt đỉnh lũ lịch sử các ngày 15-21/11, nhiều nhất tại Đăk Lăk, gồm sông Kỳ Lộ vượt kỷ lục 2009 và sông Ba vượt 1993. Đỉnh lũ trên sông Ba tại trạm Phú Lâm có chu kỳ lặp lại ước tính 50 năm (tần suất hiếm).
Đăk Lăk là nơi mất mát lớn nhất với 63 người thiệt mạng, chiếm 70% cả nước (91 người), tính đến 23/11. Trong đợt lũ lịch sử năm 2009, Phú Yên cũ (nay thuộc Đăk Lăk) cũng là nơi hứng chịu thiệt hại nặng nề nhất với 72 người thiệt mạng, chiếm 67% toàn miền Trung.
Không có đê, hệ thống phòng lũ cơ bản của Đăk Lăk phụ thuộc vào các hồ chứa lũ dọc lưu vực sông Ba. Thế nhưng, lớp phòng thủ vốn mong manh gần như “bất lực” trước lũ lịch sử.
Cả đêm vật lộn với lũ, chị Nguyễn Thị Phương, 35 tuổi, thôn Mỹ Điền, xã Hòa Thịnh, một tay ôm đứa nhỏ, tay còn lại luồn qua mái ngói, kéo đứa lớn để không chìm trong nước.
“Có lúc tôi nghĩ chỉ giữ được đứa nhỏ”, người mẹ hai con nhớ lại đêm kinh hoàng từ tối 19/11 đến rạng sáng hôm sau. Chồng đi làm xa, ba mẹ con chị Phương sống trong căn nhà cấp 4 nằm dọc sông. Trước đó, chị nhận thông báo về mưa, lũ qua nhóm Zalo của khu dân cư. Chiều 19/11, điện mất, mạng Internet và sóng điện thoại chập chờn, khiến chị gần như không theo kịp các tin nhắn mới.
Cùng thời điểm, khu vực mưa rất lớn, thủy điện Sông Ba Hạ cách Hòa Thịnh gần 60 km xả lũ kỷ lục 16.100 m3/s. Lượng nước trong một giây đủ làm đầy khoảng 80 căn nhà rộng hơn 50 m2, cao tầm 4 m như của chị Phương. Tuy nhiên, chị không hình dung được mức độ nguy hiểm, chỉ kê đồ dễ hư lên cao hơn đầu gối và chuẩn bị thức ăn cho 1-2 ngày.
Chiều cùng ngày, nước bò vào phòng khách, ngập lút đồ đạc. Nghĩ nước sẽ rút như mọi năm, chị chưa quá lo. Nhưng càng về đêm, nước càng dâng nhanh. Gần nửa đêm, nước ngập qua bộ ghế phòng khách, chị vội bế hai con lên dầm nhà – phần khung sắt dưới mái ngói. Song đây vẫn chưa phải đỉnh lũ, dòng nước tiếp tục dâng, nhấn chìm cả phần khung.
Thủy điện xả lũ gây chết người phải bị truy tố hình sự, và phải bị phá bỏ.
Ở Mỹ, anh Hoành nói, có những vụ kiện mà đám đông kiện 1 hay vài công ty, gọi là Class Action. Trong những vụ kiện này, 1 công ty Luật sẽ đại diện cho đám đông kiện các công ty gây thiệt hại cho dân, những người dân bị thiệt hại chỉ cần đăng ký với công ty Luật mà không phải trả lệ phí gì cho công ty Luật, các luật sư bỏ công sức ra làm. Đến khi thắng, công ty Luật sẽ xin tòa bắt bên kia trả tiền luật phí cho mình, và trả tiền bồi thường lẫn tiền phạt cho đám đông. Và công ty Luật sẽ nhận được 1/3 số tiền mà tòa bắt bên kia bồi thường và bị phạt. Trong những vụ kiện này, các luật sư sẽ rất cố gắng làm việc để chiến thắng, vì nếu thua thì các luật sư không được đồng nào hết.
Đây là thời điểm rất tốt để các công ty Luật VN áp dụng mô hình này.
Trong những trường hợp nghiêm trọng, thì kiện để đòi bồi thường và tiền phạt cũng không đủ. Chủ đập thủy điện xả lũ gây tai hại lớn, phải bị truy tố hình sự về tội, chẳng hạn, giết người và phá hoại nhà cửa và tài sản của người dân, và phải bị vô tù, và phải phá bỏ đập thủy điện đó.
PTH
Cập nhật ngày 24-11: Mưa lũ miền Trung làm 102 người chết và mất tích, thiệt hại hơn 13.000 tỉ đồng
Người dân Hòa Thịnh thất thần giữa ngôi nhà đổ nát
***
Cập nhật ngày 24-11: Mưa lũ miền Trung làm 102 người chết và mất tích, thiệt hại hơn 13.000 tỉ đồng
Chúng ta chỉ nghĩ đến vài hồ thủy điện vĩ đại khi xả đập, nhưng không biết rằng xả đập và tạo lũ chính là tội của hàng nghìn con đập tư nhân nhỏ mà không ai để ý và quản lý.
PTH
Âu, Mỹ rộ xu hướng phá bỏ đập thủy điện cứu môi trường
Đã đến lúc phải tính tới dừng phát triển thủy điện
***
Âu, Mỹ rộ xu hướng phá bỏ đập thủy điện cứu môi trường
Trong khi nhiều nước đang phát triển ở châu Á và châu Phi đầu tư xây dựng vô số đập thủy điện trên sông, các chính phủ ở châu Âu và Mỹ đã bắt đầu cho phá bỏ những công trình kiểu này.
Theo Viện Trái đất thuộc Đại học Columbia (Mỹ), động thái trái ngược của các quốc gia phát triển ở Âu, Mỹ diễn ra sau khi có nhiều nghiên cứu đánh giá về tác hại của các đập thủy điện với môi trường, hệ sinh thái và những cộng đồng dân cư xung quanh.
Author Mehebub SahanaLeverhulme Early Career Fellow, Geography, University of Manchester
China recently approved the construction of the world’s largest hydropower dam, across the Yarlung Tsangpo river in Tibet. When fully up and running, it will be the world’s largest power plant – by some distance.
Yet many are worried the dam will displace local people and cause huge environmental disruption. This is particularly the case in the downstream nations of India and Bangladesh, where that same river is known as the Brahmaputra.
The proposed dam highlights some of the geopolitical issues raised by rivers that cross international borders. Who owns the river itself, and who has the right to use its water? Do countries have obligations not to pollute shared rivers, or to keep their shipping lanes open? And when a drop of rain falls on a mountain, do farmers in a different country thousands of miles downstream have a claim to use it? Ultimately, we still don’t know enough about these questions of river rights and ownership to settle disputes easily.
The Yarlung Tsangpo begins on the Tibetan Plateau, in a region sometimes referred to as the world’s third pole as its glaciers contain the largest stores of ice outside of the Arctic and Antarctica. A series of huge rivers tumble down from the plateau and spread across south and south-east Asia. Well over a billion people depend on them, from Pakistan to Vietnam.
Những trận động đất vẫn diễn ra bất thình lình, không kể ngày đêm uy hiếp tinh thần, tính mạng của người dân huyện Kon Plông (Kon Tum) nói riêng các tỉnh lân cận nói chung. Sự hoang mang, lo lắng của người dân ngày một dày thêm khi chưa có một lời giải thích thỏa đáng về nguyên nhân gây ra động đất.
Khi đi vào vùng được xác định là tâm chấn động đất, ám ảnh nhất với chúng tôi là những đôi mắt thâm quầng trên gương mặt của người dân sau nhiều đêm mất ngủ. Cuộc sống khó khăn, lại thêm những cơn địa chấn bất thình lình luôn rình rập khiến nơi đây càng thêm bức bí.
Có một kịch bản chung không thể đảo ngược ở tất cả các con sông, dù chúng có mặt ở bất cứ nơi nào, đó là nếu đã xây đập thủy điện và khai thác cát quá mức, tất yếu sẽ cạn kiệt phù sa dẫn tới biến dạng sông, xói lở hạ du, hạ thấp lòng dẫn, rút chân đồng bằng, … Không ai mường tượng hết những gì sẽ xảy ra, bởi mọi chuyện giờ mới chỉ bắt đầu.
“Hồi tôi mới về công tác thì các bãi này còn rất rộng, có những điểm chiều rộng cả km, nhưng giờ đã mất sạch”, ông Vũ Thanh Thuận, Hạt phó Hạt Đê điều Hải Hậu, nhìn ra dải bờ biển kể trong tiếng sóng vỗ dưới chân kè nhà thờ đổ Trái tim Chúa của giáo xứ Xương Điền, xã Hải Lý, điểm được kè để giữ lại chứng tích của những trận xói lở. “Sóng đánh vào làm nứt chân đê, đất cát dần trôi ra, đê bị hở hàm ếch, xong bị sập dần từng đoạn”.
“Trước năm 1995, lở dần bãi ngoài đê, đê có dấu hiệu bị dọa vỡ ở nhiều điểm, chính quyền đã vận động dân di dời vào phía trong và bắt đầu đắp tuyến đê số hai ở sâu bên trong để dự phòng”, ông Thuận nhớ lại. Cuộc di chuyển kéo dài trong chục năm theo tốc độ ăn vào của biển, một số hộ chuyển sâu vào phía trong đê số hai, một số hộ không còn đất để chuyển vào đã bỏ đi miền Nam.
TTCT – Sau nhiều tháng nắng gắt và không có mưa, nước mặn xâm nhập ngày càng sâu vào Đồng bằng sông Cửu Long. Cà Mau và Bến Tre là hai tỉnh bị ảnh hưởng sớm và nặng nhất cho đến thời điểm này.
Sự suy giảm nghiêm trọng của không gian sinh tồn là đại ngàn và sự bất trắc của thiên tai, biến đổi khí hậu đã khép chặt vòng lặp đói nghèo ở người dân tộc thiểu số. Liệu có lối thoát cho họ?
Bơ vơ trong không gian sinh tồn
“Lúc chập tối, tầm 7 giờ, cả nhà đang ăn cơm thì mưa to, tôi nghe tiếng sạt ở nhà bên cạnh nên cầm đèn pin soi xung quanh thấy ầm ầm toàn cây, nước và đất đá đen sì đổ từ phía bản Đề Sủa (xã Lao Chải) về nên gọi vợ con bế hai đứa cháu chạy lên núi. Tôi chẳng kịp mặc thêm áo, chỉ mặc mỗi cái quần, tay cầm điện thoại, đèn pin và cây gậy to đi khắp các nhà trong khu, đập cửa, hô hoán “có chạy không là chết, lũ về” ”.
“Không kịp mang theo cái gì ngoài cái thân mình thôi”, A Lầu kể lại điều diễn ra trong ngày mà ông và dân làng không bao giờ quên, ngày 5 tháng 8, “Không kịp nghĩ gì nữa, phản xạ lao ra khỏi nhà. Không có đường, cứ bò, men theo núi”, trong đêm đen, A Lầu cùng 47 hộ trong bản Trống Là, sát ven suối Nậm Kim của xã Hồ Bốn, huyện Mù Cang Chải, Yên Bái, vượt núi đến gần sáng mới tới được bản Nả Tà trú ẩn.
Gia đình A Lầu vẫn còn may mắn hơn hàng xóm Cứ A Tùng và Giàng Thị Chù. Trong cơn tứ tán, gia đình A Tùng chạy vào trạm y tế xã vì ngỡ nơi đây kiên cố nhưng rồi lũ tiếp tục cuốn vào, hai vợ chồng bế hai đứa trẻ vội băng qua suối “nước dâng tới bụng, tới lưng” người lớn và quay lại đã không còn thấy bố của Tùng nữa. Hai ngày sau, người ta tìm thấy ông ở thủy điện Huội Quảng, huyện Mường La, Sơn La.
By Nadeen Ebrahim and Laura Paddison, CNN Updated 12:08 PM EDT, Fri September 15, 2023
A satellite image shows the town of Derna in the aftermath of the floods in eastern Libya on Wednesday.Maxar Technologies/ReutersCNN —
It started with a bang at 3 a.m. Monday as the residents of Derna were sleeping. One dam burst, then a second, sending a huge wave of water gushing down through the mountains towards the coastal Libyan city, killing thousands as entire neighborhoods were swept into the sea.
More than 5,000 people are believed to have been killed with thousands more missing, though estimates from different Libyan officials and aid groups have varied and the toll is expected to rise.
The eastern Libyan city of Derna, the epicenter of the disaster, had a population of around 100,000 before the tragedy. Authorities say that at least 10,000 remain missing. CNN could not independently verify the figures.
Buildings, homes and infrastructure were “wiped out” when a 7-meter (23-foot) wave hit the city, according to the International Committee of the Red Cross (ICRC), which said Thursday that dead bodies were now washing back up on shore.
But with thousands killed and many more still missing, there are questions as to why the storm that also hit Greece and other countries caused so much more devastation in Libya.
Experts say that apart from the strong storm itself, Libya’s catastrophe was greatly exacerbated by a lethal confluence of factors including aging, crumbling infrastructure, inadequate warnings and the impacts of the accelerating climate crisis.
Escalating construction costs, the rise of solar and wind power, and mounting public opposition have led to a precipitous decrease in massive new hydropower projects. Experts say the world has hit “peak dams,” which conservationists hail as good news for riverine ecosystems.
Numerous recently published reports reflect this planet-altering fact. One study, conducted by scholars at the United Nations University’s Institute for Water, Environment and Health, found that construction of large dams globally fell from a late-1970s peak of about 1,500 a year to around 50 a year in 2020. “There will not be another ‘dam revolution’ to match the scale of the high-intensity dam construction experienced in the early to middle 20th century,” the 2021 study concluded.
Data compiled by the International Renewable Energy Agency (IRENA), an intergovernmental organization that promotes renewable energy, including hydropower, show that in the 21st century, newly installed hydropower capacity peaked in 2013 at 45,000 megawatts a year and then dropped every year but one through 2021, when it reached only 18,900 megawatts. Similarly, investments in new hydropower dropped from a peak of $26 billion in 2017 to an estimated $8 billion in 2022, according to IRENA.
Dam building in China declined sharply around 2015 and has stagnated ever since.
FILE – The Iron Gate Dam powerhouse and spillway are seen on the lower Klamath River near Hornbrook, Calif., on March 2, 2020. This dam, along with three others on the Klamath River, are scheduled to be removed by the end of 2024. Crews will work to restore the river and surrounding land. (AP Photo/Gillian Flaccus, File)
2 of 4 |
FILE – The Klamath River winds runs along state Highway 96 on June 7, 2021, near Happy Camp, Calif. Work has begun on removing four dams along the Klamath River, the largest dam removal project in history. All the dams are scheduled to come down by the end of 2024. (AP Photo/Nathan Howard, File)
3 of 4 |
FILE – Demian Ebert, the Klamath program manager for PacifiCorp, looks at a tank holding juvenile chinook salmon being raised at the Iron Gate Hatchery at the base of the Iron Gate Dam on March 3, 2020, near Hornbrook, Calif. The Iron Gate Dam is one of four dams along the Klamath River scheduled to be removed by the end of 2024. Once the dams are gone, crews will work to restore the river and surrounding land. (AP Photo/Gillian Flaccus, File)
4 of 4 |
FILE – Jamie Holt, lead fisheries technician for the Yurok Tribe, right, and Gilbert Myers count dead chinook salmon pulled from a trap in the lower Klamath River on June 8, 2021, in Weitchpec, Calif. Work has begun on the largest dam removal project in history along the Klamath River. Four dams will be removed by the end of 2024. (AP Photo/Nathan Howard, File)
BY ADAM BEAMUpdated 11:05 AM GMT+7, July 31, 2023Share
Trong lúc việc phát triển và mở rộng năng lượng mặt trời và gió sẽ là yếu tố quan trọng giúp Việt Nam giảm tiêu thụ than và đáp ứng yêu cầu trong lộ trình thực hiện các cam kết tại COP26, thì việc tăng cường nhập khẩu điện từ các nước láng giềng là một giải pháp bổ sung. Trong Kế hoạch Phát triển Điện lực 8 của Việt Nam (PDP 8) ban hành tháng 4 năm 2022 đã đưa ra dự đoán lượng điện nhập khẩu sẽ tăng từ 572 MW vào năm 2020 lên khoảng 4.000 MW vào năm 2025.
Tương lai thì nguồn điện nhập khẩu vào Việt Nam phần lớn sẽ đến từ CHDCND Lào và có thể từ Campuchia. Tuy nhiên, cách thức Việt Nam tham gia thương mại điện năng với các nước láng giềng này sẽ có ảnh hưởng trực tiếp đến việc phát triển các dự án phát điện ở các quốc gia này. Phần lớn nguồn điện năng mà Việt Nam nhập khẩu từ CHDCND Lào đến từ các đập thủy điện và các đập này có thể có tác động tiêu cực đáng kể cho Việt Nam.
Earthquakes can be induced by dams. Globally, there are over 100 identified cases of earthquakes that scientists believe were triggered by reservoirs (see Gupta 2002). The most serious case may be the 7.9-magnitude Sichuan earthquake in May 2008, which killed an estimated 80,000 people and has been linked to the construction of the Zipingpu Dam.
How Do Dams Trigger Earthquakes?
In a paper prepared for the World Commission on Dams, Dr. V. P Jauhari wrote the following about this phenomenon, known as Reservoir-Induced Seismicity (RIS): “The most widely accepted explanation of how dams cause earthquakes is related to the extra water pressure created in the micro-cracks and fissures in the ground under and near a reservoir. When the pressure of the water in the rocks increases, it acts to lubricate faults which are already under tectonic strain, but are prevented from slipping by the friction of the rock surfaces.”
Given that every dam site has unique geological characteristics, it is not possible to accurately predict when and where earthquakes will occur. However, the International Commission on Large Dams recommends that RIS should be considered for reservoirs deeper than 100 meters.
Depth of the reservoir is the most important factor, but the volume of water also plays a significant role in triggering earthquakes.
RIS can be immediately noticed during filling periods of reservoirs.
RIS can happen immediately after the filling of a reservoir or after a certain time lag.
Many dams are being built in seismically active regions, including the Himalayas, Southwest China, Iran, Turkey, and Chile (see map). International Rivers calls for a moratorium on the construction of high dams in earthquake-prone areas.
By 2015, the dam industry had choked more than half of the Earth’s major rivers with some 57,000 large dams. The consequences of this massive engineering program have been devastating. The world’s large dams have wiped out species; flooded huge areas of wetlands, forests and farmlands; and displaced tens of millions of people.
Courtesy of James Syvitski at Colorado University, who produced the video with Bob Stallard of the USGS and Albert Kettner at CSDMS. Data from Alex de Sherbinin (CIESIN, University of Colorado), and Bernhard Lehner (Department of Geography, McGill University).
The “one-size-fits-all” approach to meeting the world’s water and energy needs is also outdated: better solutions exist. While not every dam causes huge problems, cumulatively the world’s large dams have replumbed rivers in a massive experiment that has left the planet’s freshwaters in far worse shape than any other major ecosystem type, including tropical rainforests. In response, dam-affected communities in many parts of the world are working to resolve the legacies of poorly planned dams. Elsewhere (and especially in North America), communities are starting to take down dams that have outlived their usefulness, as part of a broader river restoration movement.
CVD 