Conversations on Vietnam Development
Mai An Nguyễn Anh Tuấn
Truyện ngắn
Cô bé Lò Thị Chang đã sống ở chỗ cao nhất trên mái nhà sàn của một gia đình Thái đen gồm 5 người suốt ba ngày đêm. Nước lũ ngập vào bản em từ hôm ấy đến tối nay chỉ rút được chút ít, rồi như trêu ngươi, làm lộ rõ hơn các mái nhà sàn và các ngọn cây cao đang chơi vơi tô điểm cho những xác trâu bò, gà lợn nổi lềnh phềnh – tựa cuộc “trình diễn” chưa bao giờ có của bản em giữa đất trời xám xịt…
danviet.vn Tư Giang Thứ bảy, ngày 22/11/2025 08:03 GMT+7
Cần phân biệt rõ ràng: Thủy điện không tạo ra lũ, nhưng cách vận hành hồ chứa có thể khiến lũ nặng hơn hoặc nhẹ đi. Và mùa lũ năm nay ở miền Trung đã phơi bày những giới hạn rất nghiêm trọng của cách vận hành ấy.
Những ngày vừa qua, dải đất từ Quảng Trị đến Khánh Hòa trải qua một đợt lũ mà nhiều cán bộ phòng chống thiên tai phải gọi là “nghiệt ngã nhất trong nhiều năm”.
Mưa lớn trên diện rộng, nước dồn về nhanh, thủy triều dâng, hàng loạt con sông vượt báo động 3; riêng sông Ba tại trạm Củng Sơn đã vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1993 tới 1,09 mét.
Hơn 52.000 ngôi nhà tại 128 xã, phường chìm sâu trong nước, nhiều khu dân cư bị chia cắt trong nhiều ngày, lực lượng cứu hộ không thể tiếp cận, nhiều nơi nguy cơ thiếu lương thực rất rõ rệt.
Trong lúc đó, người dân hạ du nhìn thấy những cửa xả trắng xóa mở hết công suất và đặt câu hỏi mà năm nào mùa mưa bão cũng lặp lại: “Nếu thủy điện không xả, có lũ lớn như thế này không?”.
Câu hỏi ấy có thể hiểu được, nhưng nó chỉ là bề nổi của một câu chuyện phức tạp hơn nhiều. Những trận mưa năm nay không phải mưa lớn bình thường, chúng là một dạng mưa cực đoan, vượt qua mọi kịch bản lịch sử.
Và hệ thống thủy điện – vốn được kỳ vọng là tấm lá chắn của hạ du – đã bước vào trận chiến này với một chiếc khiên quá mỏng.
Trường hợp Sông Ba Hạ là minh chứng rõ nhất. Khi lưu lượng nước về hồ tăng vọt lên hơn 16.000 m³/giây, công ty vận hành buộc phải xả với mức 16.100 m³/giây, mức cao nhất từ trước đến nay.
Ông Nguyễn Đức Phú, Tổng Giám đốc Công ty Thủy điện Sông Ba Hạ, khẳng định trên báo chí, việc xả hoàn toàn nằm trong quy trình và nếu không xả kịp thời thì “hồ sẽ mất an toàn, kéo theo thảm họa lớn hơn cho toàn bộ vùng hạ du”.
Về mặt kỹ thuật, điều đó đúng khi lưu lượng về quá lớn, hồ không có quyền lựa chọn giữa “xả” và “không xả”, mà chỉ có lựa chọn giữa “xả có kiểm soát” và “vỡ đập”.
Nhưng nói vậy không có nghĩa là trách nhiệm được phủi sạch. Bởi điểm then chốt không nằm ở thời điểm xả mà nằm ở tình trạng của hồ trước khi lũ đến. Nhiều hồ trong khu vực giữ mực nước cao suốt thời gian dài đầu mùa mưa. Riêng Sông Ba Hạ duy trì mức hơn 102–105m trước khi mưa lớn xuất hiện. Khi đó, dung tích phòng lũ gần như bằng không.
Hồ chứa không đón được lũ thì lũ sẽ đè hồ, và hồ bắt buộc phải đẩy nước xuống hạ du gần tương đương lượng nước về. Đó là lỗi vận hành mang tính hệ thống, không thể chỉ quy về kỹ thuật viên trực ca.
Một nghịch lý nữa là người dân luôn được nghe cụm từ “xả đúng quy trình”, nhưng thông tin cảnh báo lại không đến được với họ, hoặc có đến thì cũng muộn… Nhiều người chỉ kịp thấy nước lên đến bậc cửa, rồi đến chân giường, rồi đến nửa mái nhà mà không biết hồ đã bắt đầu xả từ bao giờ, xả bao nhiêu, nước còn lên bao nhiêu nữa.
Một quy trình đúng trên giấy nhưng không đến được tay người dân thì không thể coi là đúng trong thực tế. Trong thời đại mà dữ liệu có thể cập nhật theo phút, việc hạ du mù mờ thông tin đến mức không kịp trở tay là điều khó chấp nhận.
Đặt trong bối cảnh ấy, không thể chỉ trích thủy điện một chiều, nhưng cũng không thể bênh vực thủy điện bằng cách đổ hết lên trời, lên mưa và lên “tình huống bất khả kháng”.
Cần phân biệt rõ ràng: Thủy điện không tạo ra lũ, nhưng cách vận hành hồ chứa có thể khiến lũ nặng hơn hoặc nhẹ đi. Và mùa lũ năm nay đã phơi bày những giới hạn rất nghiêm trọng của cách vận hành ấy.
Tuy vậy, cũng phải nhìn nhận công bằng rằng các hồ vẫn thực hiện được một phần nhiệm vụ cắt lũ. Sông Ba Hạ báo cáo đã cắt được 93 triệu m³ trong 19 giờ đầu và thêm 53 triệu m³ trong ngày tiếp theo.
Nếu toàn bộ lượng nước khổng lồ ấy lao thẳng xuống hạ du theo địa hình dốc – đặc trưng của miền Trung – thì mức độ tàn phá sẽ còn lớn hơn nhiều.
Không thể vì một trận xả lũ cực đại mà phủ nhận vai trò điều tiết của hồ chứa; càng không thể quên rằng hồ còn giữ nước cho mùa khô – điều tối quan trọng với Tây Nguyên và Nam Trung Bộ, nơi hạn hán ngày càng khốc liệt.
Nhưng tất cả những điều đó chỉ đúng khi hồ được vận hành bằng một tư duy mới, phù hợp với một kiểu khí hậu đã bước sang giai đoạn bất định. Không thể giữ nước cao quanh năm chỉ để tối ưu hóa phát điện mà hy sinh dung tích phòng lũ; cũng không thể trông chờ vào các kịch bản lịch sử trong khi thực tế đang vượt ra khỏi mọi số liệu quá khứ.
Và càng không thể để người dân hạ du chịu cảnh “biết sau cùng” trong một trận lũ mà từng phút đều quyết định chuyện sinh tử.
Bối cảnh thiệt hại nặng nề buộc Chính phủ phải hành động khẩn cấp. Trong công điện ngày 21/11, Thủ tướng đã yêu cầu các tỉnh rà soát toàn bộ quy trình vận hành hồ chứa; đồng thời phân bổ ngay 700 tỷ đồng hỗ trợ bốn tỉnh bị thiệt hại nặng nhất: Khánh Hòa 200 tỷ, Lâm Đồng 200 tỷ, Gia Lai 150 tỷ, Đắk Lắk 150 tỷ.
Quy mô hỗ trợ lớn cho thấy mức độ phá hủy của lũvượt khỏi khả năng tự khắc phục của từng địa phương. Đây không chỉ là hỗ trợ tài chính trước mắt, mà là lời cảnh tỉnh rằng hệ thống ứng phó thiên tai hiện nay chưa đủ mạnh để chống đỡ trước các đợt mưa cực đoan.
Trận lũ này vì thế cần được xem như một dấu mốc quan trọng để nhìn lại toàn bộ hệ thống quản trị hồ chứa.
Phòng lũ phải là nhiệm vụ trung tâm, không thể đứng sau mục tiêu phát điện; mực nước hồ trước mùa mưa phải được hạ xuống theo một ngưỡng bắt buộc; dự báo khí tượng phải gắn chặt với vận hành hồ theo thời gian thực; cảnh báo xả lũ phải tới được từng thôn, từng buôn, từng hộ dân; và dung tích phòng lũ phải được tính toán lại theo mô hình khí hậu mới.
Thủy điện không phải “tội đồ” khi lũ lụt miền Trung năm nay quá khắc nghiệt và khó đoán định. Nhưng nếu cách vận hành, cách phối hợp và cách cảnh báo vẫn như cũ, mỗi trận lũ lớn sẽ lại biến thủy điện thành “nghi phạm quen mặt”, còn người dân hạ du vẫn là những người hứng chịu cuối cùng.
Và đó là điều một quốc gia hướng tới quản trị hiện đại, an toàn và phát triển bền vững có trách nhiệm không thể để lặp lại cho dân.
vietnamnet.vn Thứ Ba, 10/07/2012 – 18:19
Giai đoạn 2011-2015, Hà Nội sẽ giải quyết cơ bản chống ngập úng cho khu vực đô thị trung tâm phía Nam sông Hồng đến sông Tô Lịch, khắc phục khoảng 60 điểm ngập úng cục bộ trong đô thị trung tâm.
Theo bản Quy hoạch thoát nước Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được trình kỳ họp HĐND TP đang diễn ra, giai đoạn 2011-2015, TP sẽ đáp ứng được các vấn đề bức xúc của thành phố về giảm thiểu ngập úng và ô nhiễm nguồn nước mặt.
Theo đó, sẽ giải quyết cơ bản chống ngập úng cho khu vực đô thị trung tâm phía Nam sông Hồng đến sông Tô Lịch (quận Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Hoàng Mai) với trận mưa có chu kỳ tính toán 10 năm và khắc phục khoảng 60 điểm ngập úng cục bộ hiện nay trong đô thị trung tâm.
| Cảnh ngập lụt ở Hà Nội tháng 11/2008. Ảnh: VietNamNet |
Cũng trong giai đoạn này, TP đề ra mục tiêu từng bước giải quyết ngập úng cục bộ cho các khu tập trung dân cư của các đô thị vệ tinh và cải tạo các hồ hiện trạng có chức năng điều hòa nước mưa trong khu vực đô thị trung tâm.
Hà Nội cho rằng, để đảm bảo đủ chi phí quản lý vận hành hệ thống thoát nước, thu gom và các nhà máy xử lý nước thải, cần thiết phải thu phí nước thải và tăng phí theo lộ trình. Theo tính toán ban đầu, sẽ thu 1.501 đồng/m3 vào năm 2015, 12.200 đồng/m3 đến năm 2020 và 52.500 đồng/m3 đến năm 2050 (tính theo giá hiện tại).
Hiện nay, tổng lượng mưa cả năm tại Hà Nội trung bình là 1.676 mm, cao hơn trung bình các thập kỷ trước. Vì vậy, trong tương lai, TP nhận định cần xem xét kế hoạch dự phòng cho hệ thống thoát nước đô thị với lượng mưa tăng lên theo kịch bản biến đổi khí hậu của Việt Nam.
Hiền Anh
*Một tuần sau lũ quét xảy ra ở Nghệ An, các địa phương khác tiếp tục bị ảnh hưởng nặng nề bởi lũ quét, và đều xảy ra tại các tỉnh có tỷ lệ rừng tự nhiên bị chặt phá trên diện rộng*
Khánh Hoan,Thanh Niên 23/07/2025 07:38 GMT+7
Đêm 22.7, UBND tỉnh Nghệ An phát thông báo khẩn cho biết lúc 21 giờ cùng ngày, lưu lượng nước thượng lưu về hồ thủy điện Bản Vẽ đạt 9.543 m3/giây, gần đạt lưu lượng đỉnh lũ kiểm tra là 10.500 m3/giây (tần suất 0.02%, tức là 5.000 năm xảy ra 1 lần).
By Ameera Adil and Faraz Haider
Last year, Pakistan faced the most devastating floods in the history of the country, which is notable because the country lies on a geographical floodplain. The Indus is an ancient and powerful river. The floodplain of the river covers nearly half of Pakistan, where most of the country’s population resides. When the Indus breathes, as rivers do, the lives and livelihoods on the floodplains are quietly absorbed by the water.
Climate change had a significant role to play in the 2022 floods. The affected areas received 900mm of rainfall between June to August, which is nearly 350 percent more than the long-term average. Tiếp tục đọc “The Interdependence of Climate Security and Good Governance: A Case Study from Pakistan”
Kinh tế đô thị Trọng Tùng 14:37 15/10/2023
Ký ức khó phai mờ
Đợt lũ lụt xảy ra tại miền Trung vào tháng 11/1999 (hay còn được biết đến với tên gọi là đại hồng thủy 1999) được xem là một trong những trận lũ lụt lớn nhất từng xảy ra. Nguyên nhân của trận lũ lụt lịch sử là do tác động của không khí lạnh mạnh kết hợp với dải áp thấp xích đạo, các nhiễu động trên cao và cuối cùng là áp thấp nhiệt đới.
Các tỉnh miền Trung nước ta đã phải hứng chịu những trận mưa rất lớn từ ngày 1 – 6/11/1999, gây ra lũ lụt nghiêm trọng, nhấn chìm nhiều huyện, thị xã, làm thiệt hại tài sản lên đến gần 3.800 tỷ đồng (giá thời điểm năm 1999, tương đương 21.203 tỷ đồng ở năm 2023).
Theo Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, đêm qua và sáng sớm nay (13/10), ở khu vực từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi có mưa vừa, mưa to, cục bộ có mưa rất to. Lượng mưa tính từ 19h tối qua đến 8h sáng nay có nơi trên 170mm như: Hồ Kim Sơn (Hà Tĩnh) 216.6mm, Tân Lâm (Quảng Bình) 201.4mm, Thuận An (Thừa Thiên Huế) 171mm.
Tiếp tục đọc “Miền Trung mưa lớn đến 700mm, kéo dài và rất phức tạp”SGGP October 13, 2023 at 15:27:32
Heavy rains have continuously drenched the Central region of Vietnam, unleashed floods and landslides, marooned vast areas, cut off roads and shut down schools.
Related News
This afternoon, the Department of Education and Training of Da Nang City announced that students should not go to school because many roads in the city were flooded due to heavy rains.
After the Steering Committee for Natural Disaster Prevention and Control, Search and Rescue and Civil Defense of Da Nang City announced heavy rain will pummel the city from 9 a.m. to 4 p.m. today, the Department of Education and Training of Da Nang City requested heads of schools to let students stay at home for their safety as some roads are deeply flooded.
Tiếp tục đọc “Heavy rains batter Central Vietnam, cut off roads, shut down schools”
Residents of Myanmar’s flood-hit Bago city navigate the city’s submerged streets, salvaging food and belongings from their waterlogged homes, after record rainfall triggered floods that authorities said have displaced 14,000 people. “My house is flooded. This is the first time my house has been flooded in my life,” says Phwar Than Hme, a 101-year-old resident of Bago.
https://www.youtube.com/watch?v=2NC-aNirB5kResearchers call on brands to invest in adaptation measures instead of mitigation
https://cdn.jwplayer.com/previews/XzNy1PQ3
Extreme heat and flooding could erase $65bn in apparel export earnings from four Asian countries by 2030 as it jeopardises the health of the workers, new research has revealed.
The slow growth from extreme climate conditions will also result in one million fewer jobs being created, found the study by Cornell University and Schroders.
The research mapped out the climate vulnerability of 32 apparel production hubs of six global brands in Bangladesh, Cambodia, Pakistan and Vietnam. It found flooding and heat pose material risks to entire fashion industry, leading to a 22 per cent decline in export earnings.
These projections are expected to rise significantly by 2050, representing about 69 per cent in foregone export earnings and 8.64 million fewer jobs, warned the researchers.
But brands, investors or regulators are not prioritising in planning for these risks in the countries that collectively represent 18 per cent of global apparel export due to the industry’s focus on mitigation rather than adaptation measures, said the study.
Jeffie Lam,Natalie Wong,Edith LinandClifford Lo Published: 2:53pm, 8 Sep, 2023
Hong Kong officials met the press at 2.30pm on Friday to provide details on efforts in handling the aftermath of the city’s worst downpour in more than a century amid mounting questions over a perceived lack of preparedness.
By Nadeen Ebrahim and Laura Paddison, CNN Updated 12:08 PM EDT, Fri September 15, 2023
A satellite image shows the town of Derna in the aftermath of the floods in eastern Libya on Wednesday.Maxar Technologies/ReutersCNN —
It started with a bang at 3 a.m. Monday as the residents of Derna were sleeping. One dam burst, then a second, sending a huge wave of water gushing down through the mountains towards the coastal Libyan city, killing thousands as entire neighborhoods were swept into the sea.
More than 5,000 people are believed to have been killed with thousands more missing, though estimates from different Libyan officials and aid groups have varied and the toll is expected to rise.
The eastern Libyan city of Derna, the epicenter of the disaster, had a population of around 100,000 before the tragedy. Authorities say that at least 10,000 remain missing. CNN could not independently verify the figures.
Buildings, homes and infrastructure were “wiped out” when a 7-meter (23-foot) wave hit the city, according to the International Committee of the Red Cross (ICRC), which said Thursday that dead bodies were now washing back up on shore.
But with thousands killed and many more still missing, there are questions as to why the storm that also hit Greece and other countries caused so much more devastation in Libya.
Experts say that apart from the strong storm itself, Libya’s catastrophe was greatly exacerbated by a lethal confluence of factors including aging, crumbling infrastructure, inadequate warnings and the impacts of the accelerating climate crisis.
Tiếp tục đọc “Aging dams and missed warnings: A lethal mix of factors caused Africa’s deadliest flood disaster in Libya”Bùi Trọng Điển: Thứ ba 04/04/2023, 09:16 (GMT+7)
Tái khởi công dự án chống ngập, đừng chỉ hứa
Trong bối cảnh TP.HCM mỗi ngày thêm ngập, dự án chống ngập do triều có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu lên đến 10.000 tỷ đang dừng thi công là một lực cản rất lớn cho nỗ lực giải quyết bài toán ngập lụt của thành phố. Nếu công trình còn chậm ngày nào, người dân nhiều khu vực của thành phố còn tiếp tục trầm mình với nước ngập ngày đó; nhất là những hộ dân xung quanh công trình, cống đập đang được xây dựng.
Liên quan đến dự án này đã có nhiều cuộc làm việc, giải quyết của các bên nhưng đến nay dù công trình đã đạt hơn 95% khối lượng nhưng vẫn chưa thể đưa vào sử dụng. Lý do cơ bản vẫn là chưa được đầu tư vốn bổ sung để hoàn thành do các bên liên quan không thống nhất được cách thức triển khai cũng như bố trí nguồn lực. Đây chính là những vướng mắc khiến công trình trì trệ, chậm tiến độ kéo dài suốt từ năm này sang năm khác. Người dân thì khắc khoải đợi chờ và hy vọng.
Hiện nay, chủ đầu tư, đơn vị thi công đang tìm cách tháo gỡ các khắc mắc để công trình tái khởi động trở lại vào tháng 6 tới đây. Tuy nhiên điều đáng nói ở đây là với các công trình hàng ngàn tỷ, liên quan mật thiết đến đời sống dân sinh hàng ngày thế này, nếu các bên không tận tâm, tận lực; không” sốt ruột” để giải quyết sẽ khiến cả hàng triệu người bị ảnh hưởng. Gây bức xúc trong dư luận xã hội.
Điều này cũng cần được nhìn nhận, đánh giá khách quan, rút ra bài học kinh nghiệm sâu sắc để sau này không lặp lại trong việc triển khai đầu tư dự án.Từ khâu quy hoạch, thiết kế, tư vấn giám sát dự án đến việc lựa chọn nhà thầu thi công; cũng như cách thức hỗ trợ để nhà thầu hoàn thành dự án đúng tiến độ; kịp thời phục vụ đời sống. Tránh chưa làm thì hết vốn hoặc liên tục rơi vào “lùm xùm” các tranh cãi khác nhau; khiến dự án thì cứ nằm im, không sao chuyển động được. Chậm ngày nào dân thiệt ngày đó.
Do vậy, ngay lúc này, các cơ quan quản lý cần tạo ra các cơ chế rõ ràng, hỗ trợ tối đa cho nhà thầu để dự án thi công trở lại, đảm bảo đúng hạn định. Nhà thầu cũng phải thấy được phần trách nhiệm của mình, đẩy nhanh tiến độ; làm dứt điểm các hạng mục đã triển khai; tránh tình trạng để dây dưa kéo dài, khiến người dân ở khu vực lân cận lâm cảnh nước tù đọng, bủa vây, gây xáo trộn cuộc sống.
Việc chống ngập của TP.HCM hay Hà Nội và nhiều địa phương khác không chỉ trông chờ vào một hoặc vài ba công trình mà phải là giải pháp tổng thể. Từ cơ sở hạ tầng với các dự án công trình hàng ngàn tỷ đến các biện pháp mềm, phi công trình. Bởi nếu các công trình chống ngập, hồ chứa nước được xây dựng liên tiếp nhưng cộng đồng vẫn tiếp tục xả rác vào cống rãnh; lấn chiếm sông ngòi, kênh rạch; làm cản trở dòng chảy. Hay độ bê tông hóa ngày càng nhiều sẽ khiến cho tình trạng ngập lụt của đô thị ngày càng trầm trọng.
Do vậy, ngay lúc này,các phong trào không xả rác; bảo vệ hàng lang kênh rạch; chủ động tiêu thoát nước tại khu đô thị, tổ dân phố, hộ dân cư tiếp tục được duy trì. Việc đô thị hóa đảm bảo tuân thủ các điều kiện quy hoạch về xây dựng; đấu nối tiêu thoát nước đầy đủ.
Đây chính là những cơ sở quan trọng để đảm bảo cho các đô thị không bị ngập lụt nghiêm trọng mỗi khi triều cường và mưa xuống. Để làm được điều này, cần sự thực thi đến nơi đến chốn có kiểm tra, giám sát của các các cấp chính quyền và mỗi người dân ở TP.HCM, Hà Nội nói riêng và từng đô thị khác trong cả nước nói chung.
Nhiệt Băng – 16/10/2022 16:17
Đà Nẵng vừa trải qua trận lụt lịch sử. Nhiều người dân Thành phố phải thốt lên rằng, đây là trận ngập lụt chưa từng thấy. Vậy, trận ngập lụt kinh hoàng này đến từ những nguyên nhân nào?
TIN LIÊN QUAN
 |
| Đà Nẵng vừa trải qua trận mưa lụt lịch sử, gây thiệt hại không nhỏ về người và tài sản. Ảnh: K.O |
As we face increased flooding, China’s sponge cities are taking a new course. But can they steer the country away from concrete megadams?
Written by Erica Gies, read by Andrew McGregor and produced by Tony Onuchukwu. The executive producers were Max Sanderson and Isabelle Roughol.
the guardian – Fri 17 Jun 2022 05.00 BST
Tiếp tục đọc “Slow water: can we tame urban floods by going with the flow?”
CVD 