Chụp chiếu tràn lan, chẩn đoán hay trục lợi?
- Kỳ 1: ‘Ma trận’ tầm soát ung thư, đột quỵ
- Kỳ 2: Lạm dụng xét nghiệm, dân tốn kém quá nhiều
- Kỳ 3: Ngăn lạm dụng xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh
***
Chụp chiếu tràn lan, chẩn đoán hay trục lợi? – Kỳ 1: ‘Ma trận’ tầm soát ung thư, đột quỵ
XUÂN MAI – 18/06/2025 09:42 GMT+7
TT – Ngày càng nhiều phòng khám, bệnh viện quảng cáo rầm rộ các gói tầm soát ung thư, đột quỵ với xét nghiệm, chụp chiếu. Không ít người hiểu lầm việc tầm soát này là cần thiết, gây tốn kém nhưng hiệu quả là dấu chấm hỏi.
Nhân viên y tế chụp PET/CT cho bệnh nhân – Ảnh: DUYÊN PHAN
Dù không có yếu tố nguy cơ (độ tuổi, di truyền, lối sống…), người dân đi tư vấn tầm soát ung thư vẫn được một số phòng khám chỉ định thực hiện các xét nghiệm, thậm chí chụp CT, MRI…
Quảng cáo gây hiểu lầm
Tận dụng cảnh báo về sự gia tăng bệnh ung thư và đột quỵ, cộng với tâm lý lo lắng, một số phòng khám tích cực chạy quảng cáo các gói tầm soát ung thư, đột quỵ giá cao với lời chào mời hấp dẫn.
Điểm chung những lời quảng cáo này khiến người xem hiểu nhầm, ngộ nhận rằng ai cũng cần tầm soát ung thư, chẳng hạn: “Tầm soát ung thư sớm, chủ động bảo vệ sức khỏe”, “Tầm soát ung thư để phát hiện sớm các bệnh lý khi chưa có triệu chứng”, “30% người khỏe mạnh cũng có nguy cơ đột quỵ”, “Bạn có thể ra đi bất cứ lúc nào”…
Chi phí các gói tầm soát này được treo giá vài trăm đến vài triệu đồng, nhưng thực tế sau tư vấn có thể lên đến hàng chục triệu đồng vì làm thêm các xét nghiệm, chụp chiếu hình ảnh như MRI, CT-Scan…
Theo quảng cáo của phòng khám C.P. (TP.HCM), độ tuổi nên tầm soát ung thư là từ 20 tuổi trở lên, thời gian tầm soát là “định kỳ 6 tháng hoặc 1 năm/lần”. Có ba gói tầm soát ung thư tại phòng khám cho cả nam và nữ, gồm: tiêu chuẩn, nâng cao, chuyên sâu, với giá từ vài triệu lên đến hàng chục triệu đồng.
Có mặt tại phòng khám này tại chi nhánh quận Tân Bình, nữ nhân viên tư vấn giá tầm soát ung thư đã tăng thêm vài trăm ngàn so với quảng cáo, nhưng nếu tầm soát ung thư từ 3 người trở lên thì sẽ được giảm 25%/gói.
Người này còn tư vấn khách hàng nên chọn gói tầm soát nâng cao và chuyên sâu với giá gần chục triệu đồng vì sẽ có nhiều xét nghiệm máu chuyên về ung thư, cũng như có thêm chụp CT, trong khi gói tiêu chuẩn thì không.
Cùng tầm soát ung thư, các quảng cáo về gói tầm soát đột quỵ cũng “trăm hoa đua nở”. Mở đầu lời quảng cáo của hệ thống y khoa quốc tế B. (đóng tại TP.HCM) là câu hỏi “Ai có nguy cơ đột quỵ?”. Phần trả lời là “đột quỵ có thể tấn công bất kỳ ai”. Hơn 12 triệu đồng là giá tầm soát trọn gói mà nhân viên ở đây tư vấn cho khách hàng.
Một bệnh viện tại TP.HCM quảng cáo “sở hữu” nhiều “siêu cỗ máy” cao cấp và hiếm để tầm soát đột quỵ như: MRI 3 Tesla, máy DSA cao cấp… giúp phát hiện những bất thường nhỏ nhất ngay cả khi chưa hoặc không có triệu chứng. Nơi đây giới thiệu có 4 gói tầm soát, trong đó gói cơ bản là khảo sát các nguy cơ thường gặp ở người bình thường.
Với nhiều lần thăm khám và điều trị bệnh, anh K.Q. quan sát thấy nhiều bác sĩ chỉ khám qua loa, hỏi đôi ba câu rồi dễ dàng đưa ra chỉ định cho người bệnh thực hiện các xét nghiệm, chụp chiếu, kể cả trẻ em. Vợ anh Q. cũng từng trải qua nhiều lần chụp chiếu, làm các xét nghiệm giá cao vì lo lắng triệu chứng đau đầu thường xuyên tái phát nên yêu cầu tầm soát. Nhận kết quả bình thường, vợ anh Q. mới thôi lo lắng.
Gây hoang mang, tốn kém
Trao đổi với Tuổi Trẻ, bác sĩ Nguyễn Triệu Vũ – trưởng khoa tuyến vú Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM – cho rằng có những quảng cáo trong số này mang tính kinh doanh là chính, thiếu khoa học và không giúp ích cho người tầm soát.
Việc lạm dụng các phương tiện hình ảnh như chụp cắt lớp toàn thân nhằm tầm soát ung thư cũng không mang lại hiệu quả tốt và chưa được tổ chức nào khuyên dùng.
Theo bác sĩ Vũ, không có bộ xét nghiệm, chụp chiếu nào có khả năng phát hiện được hết tất cả các loại ung thư. Vì ung thư diễn tiến theo thời gian nên việc xét nghiệm tại một thời điểm có thể không phát hiện được.
Bác sĩ Nguyễn Hữu Hòa – chuyên khoa ung bướu, cố vấn chuyên môn phòng khám Pasteur Đà Nẵng và mạng lưới ung thư vú Việt Nam – cho rằng không khó để bắt gặp những quảng cáo y tế đánh mạnh vào nỗi sợ bệnh tật, đặc biệt là ung thư. Từ đó, người dân hoang mang đi khám, làm hàng loạt xét nghiệm, chụp chiếu, tầm soát, sinh thiết…
Điều đáng buồn là có những nơi làm ngay mà không hỏi rõ lý do vì sao người bệnh đến khám. Dù người bệnh yêu cầu gì, điều đầu tiên nhân viên y tế là phải rõ họ có triệu chứng và bất thường gì mới đi khám, sau đó hỏi bệnh chi tiết, khám lâm sàng kỹ.
Nếu bỏ qua bước này, tức là xét nghiệm trước, hỏi bệnh sau thì dẫn đến lạm dụng xét nghiệm cận lâm sàng, phát hiện “bất thường lành tính” không liên quan, chẩn đoán sai hoặc bỏ sót…
“Sai lầm không nằm ở người bệnh, mà nằm ở hệ thống y tế. Y học không phải để ép bệnh nhân vào chuỗi dịch vụ xét nghiệm, điều trị và tái khám vô tận mà không rõ ràng lợi ích”, bác sĩ Hòa nêu quan điểm.
Về tầm soát đột quỵ, bác sĩ Nguyễn Huy Thắng – chủ tịch Hội đột quỵ TP.HCM – cho rằng thực tế nhiều người lầm tưởng tầm soát đột quỵ là phải chụp MRI, CT, làm các xét nghiệm… với chi phí cao, nhưng thực tế hiệu quả vẫn là dấu chấm hỏi. Hiện không có nước nào, ngay cả Hoa Kỳ cũng không khuyến cáo người bình thường chụp MRI để tầm soát đột quỵ.
Theo khuyến cáo, người trên 50 tuổi hoặc trẻ hơn nếu đang có yếu tố nguy cơ kèm theo mới cần tầm soát đột quỵ. Việc làm quá nhiều các gói tầm soát gây tốn kém, không mang lại hiệu quả, đặc biệt khi áp dụng trên phổ rộng những người khỏe mạnh hoàn toàn. Riêng chụp MRI sọ não chỉ nhằm vào nhóm nguy cơ cao, áp dụng sàng lọc rộng rãi là không cần thiết.
Người dân muốn tầm soát đột quỵ nên gặp bác sĩ chuyên khoa để đánh giá yếu tố nguy cơ, không trông chờ một phương pháp nào có thể phòng ngừa đột quỵ suốt đời. “Hầu hết trường hợp đột quỵ đều có nguyên nhân do có bệnh nền trước đó. Rất hiếm khi đột quỵ xảy ra trên một người không có bệnh lý nền nào trước đó”, PGS Huy Thắng nhấn mạnh.
Ngày càng nhiều phòng khám quảng cáo rầm rộ các gói tầm soát ung thư, đột quỵ. Dù người dân không có yếu tố nguy cơ, sức khỏe bình thường vẫn tư vấn nên tầm soát – Ảnh: X.M.
Cảnh báo nguy cơ ung thư từ máy CT
Một nghiên cứu từ Đại học California – San Francisco (UCSF) được công bố trên tạp chí JAMA Internal Medicine và được Viện Y tế quốc gia Mỹ tài trợ chỉ ra rằng rủi ro liên quan đến máy quét CT, đặc biệt là bức xạ ion hóa lớn hơn nhiều so với những gì đã được biết trước đây.
Theo đó, máy quét CT tại Mỹ có thể góp phần gây ra tới 5% trong tổng số ca ung thư được chẩn đoán hằng năm. Việc giảm số lần quét và liều lượng bức xạ có thể cứu sống nhiều người.
TS Nguyễn Cao Luân (chuyên ngành liệu pháp miễn dịch, tốt nghiệp tại Trung tâm nghiên cứu ung thư Lowy thuộc Đại học New South Wales, Sydney, Úc) cho rằng chụp CT là sự đánh đổi giữa lợi ích cấp thời và rủi ro tiềm tàng.
Tia X trong chụp CT là bức xạ ion hóa, có thể gây tổn thương ADN và tạo nguy cơ hình thành ung thư.
Bác sĩ thực hành giỏi là cái máy siêu đẳng nhất
Trong cuộc trao đổ với Tuổi Trẻ, giáo sư Trần Đông A – cố vấn chuyên môn cao cấp của Bệnh viện Nhi đồng 2 (TP.HCM) – cho rằng một bộ phận bác sĩ lạm dụng xét nghiệm chẩn đoán cao cấp mà không tận dụng khả năng khám bệnh kỹ.
Theo ông, cái máy siêu đẳng nhất trong chẩn đoán là bác sĩ thực hành giỏi, luôn theo dõi sát, lắng nghe, trao đổi với người bệnh. Điều này giúp bác sĩ chẩn đoán được bệnh ngay mà không cần đến các thiết bị đắt tiền. Ở một số nước phát triển, nếu bác sĩ cho xét nghiệm cao cấp không cần thiết thì họ phải trả tiền chứ không phải người bệnh.
Bác sĩ Nguyễn Hữu Hòa cũng cho rằng người bác sĩ giỏi là người khám kỹ, chỉ định bệnh nhân thực hiện xét nghiệm ít, chẩn đoán dựa vào tư duy chứ không phải máy móc.
***
Chụp chiếu tràn lan, chẩn đoán hay trục lợi? – Kỳ 2: Lạm dụng xét nghiệm, dân tốn kém quá nhiều
THÙY DƯƠNG – 19/06/2025 10:05 GMT+7
TT – Nhiều bác sĩ nhận định hiện nay việc lạm dụng xét nghiệm khá phổ biến bởi nhiều lý do: một số bác sĩ chưa có kỹ năng lâm sàng tốt, bệnh nhân yêu cầu xét nghiệm, bác sĩ chạy theo sản phẩm…
Người dân chuẩn bị thực hiện xét nghiệm – Ảnh: DUYÊN PHAN
Nhưng lạm dụng xét nghiệm hay không chỉ có các bác sĩ biết, người khi đi khám thường không biết xét nghiệm nào cần thiết xét nghiệm nào không, chủ yếu tuân theo các chỉ định của bác sĩ.
Lạm dụng xét nghiệm, bệnh nhân tử vong
Chị T.T.K.C. (43 tuổi, ngụ TP.HCM) đã tử vong sau khi được gây mê để chuẩn bị mổ nội soi cắt thùy tuyến giáp là một điển hình của bệnh nhân bị lạm dụng xét nghiệm. Chị C. ra đi để lại hai đứa con thơ dại.
Chị được phát hiện nhân giáp có vấn đề sau một lần kiểm tra sức khỏe tổng quát, trong đó có siêu âm tuyến giáp, dù chị không có triệu chứng gì. Sau đó, chị được đề nghị làm sinh thiết và được xác định ung thư tuyến giáp dạng nhú, hạt giáp có kích thước 4x4mm.
Lo lắng, chị đến một bệnh viện khám và điều trị. Bác sĩ chẩn đoán chị bị ung thư tuyến giáp, dự kiến mổ nội soi cắt thùy. Đến ngày phẫu thuật, khi bác sĩ vừa bắt đầu gây mê, không may chị C. đột ngột bị ngưng tim ngưng thở. Chị C. được hồi sức cấp cứu nhưng không qua khỏi. Theo bác sĩ, nguyên nhân tử vong là do bệnh nhân bị sốc thuốc khi gây mê.
TS Đặng Huy Quốc Thịnh – chủ tịch Hội Y học chăm sóc giảm nhẹ Việt Nam, nguyên phó giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP.HCM – cho rằng trường hợp trên có thể chưa cần thiết phải phẫu thuật, vì theo Hội Tuyến giáp Mỹ (ATA), nếu tình cờ siêu âm thấy có hạt giáp nghi ngờ ung thư nhưng kích thước còn quá nhỏ thì hầu hết chưa nên sinh thiết mà chỉ cần theo dõi.
Chỉ nên sinh thiết nếu hạt này lớn hơn 1cm, và cũng chỉ nên siêu âm tuyến giáp cho những ai có những triệu chứng liên quan đến những bệnh lý tuyến giáp chứ không siêu âm đại trà, dễ dẫn tới điều trị không cần thiết, tốn kém, thậm chí nguy hiểm tính mạng.
Trường hợp như chị C. không có triệu chứng gì thì không cần siêu âm tuyến giáp. Việc siêu âm rồi điều trị đã gián tiếp dẫn đến ca tử vong này.
Còn chị D.T.P. (44 tuổi, ngụ ở Q.Phú Nhuận, TP.HCM) nghe quảng cáo nên đi kiểm tra sức khỏe tại một cơ sở y tế. Tại đây, chị được tư vấn làm nhiều xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh trong đó có cả chụp CT toàn thân, MRI não, siêu âm tuyến giáp… để tầm soát, phát hiện sớm bệnh nếu có.
Theo ông Thịnh, MRI não làm khi khám sức khỏe định kỳ là hoàn toàn không cần thiết. Còn CT toàn thân có thể làm trong một số tình huống bệnh nhân có triệu chứng nhưng mơ hồ, các xét nghiệm tầm soát khác không phát hiện gì đặc biệt.
Tuy nhiên, trong các hướng dẫn uy tín về tầm soát bệnh tật nói chung hay ung thư nói riêng, CT toàn thân chưa bao giờ được khuyến cáo như là một phương tiện tầm soát khi khám sức khỏe định kỳ.
Một chuyên gia về phẫu thuật điều trị khớp cho rằng tình trạng bệnh nhân bị lạm dụng xét nghiệm khá thường gặp. Bản thân máy CT hay MRI hay bất kỳ một loại máy tân tiến nào đều giúp ích cho bác sĩ và bệnh nhân rất nhiều, chỉ có lạm dụng quá mức thì mới sai.
Có một thực tế hiện nay là bác sĩ đang phải đứng giữa hai lằn ranh. Một là nghiêng theo chủ đầu tư mua sắm các trang thiết bị, chủ đầu tư mua máy muốn có nhiều người chụp để mau thu hồi vốn. Hai là chỉ định đúng về mặt y khoa.
Với một bác sĩ giỏi và có tâm, các phương tiện máy móc hiện đại sẽ phát huy hết tác dụng và nâng cao khả năng điều trị cho bệnh nhân.
Chuyên gia này kể mình từng khám cho một bệnh nhân hơn 80 tuổi. Trước đó, tại một bệnh viện tư nhân, bệnh nhân được chỉ định chụp hai lần MRI 3.0T và được khuyên nên đi thay khớp mà không có một phim gối đứng nào để đánh giá gián tiếp độ dày sụn khớp và trục chi.
Tuy nhiên, khi bệnh nhân tìm đến ông thì thấy bệnh nhân chưa cần thiết phải mổ. Kết quả là hơn một năm nay cụ bà vẫn đi đứng bình thường mà chưa cần thay khớp.
Từng làm việc nhiều năm tại các bệnh viện tư, một bác sĩ nội khoa chia sẻ ở các cơ sở y tế tư nhân, ngoài khoản tiền lương cơ bản thường sẽ được lĩnh thêm một khoản tiền tùy theo “lượng sản phẩm” bác sĩ tạo ra. Lượng này tính theo số bệnh nhân, số lượng xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh, số bệnh nhân tái khám.
Bác sĩ này cho rằng chính việc chạy theo sản phẩm để tăng thêm thu nhập mà bác sĩ rất dễ lạm dụng xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh. Bên cạnh đó, cũng có những bệnh nhân đến cơ sở y tế khám “đòi” được làm xét nghiệm này xét nghiệm kia, thông thường các bác sĩ ít giải thích và chiều luôn theo ý bệnh nhân.
Một bác sĩ chuyên khoa chấn thương chỉnh hình kể sau tai nạn thể thao, tai nạn sinh hoạt hay tai nạn giao thông, nhiều bệnh nhân đến bệnh viện khám đều đòi được chụp MRI.
Sau khi thăm khám, bác sĩ nhận định tại thời điểm đó nhiều trường hợp chưa cần thiết phải chụp MRI nên chưa cho chỉ định chụp. Tuy nhiên, do lo lắng về bệnh, một số bệnh nhân đã đi sang cơ sở khác chụp MRI.
Nhân viên y tế chụp PET/CT cho bệnh nhân – Ảnh: DUYÊN PHAN
Xét nghiệm gene tầm soát ung thư, nên không?
Theo TS Quốc Thịnh, hiện chưa có thống kê chính xác về tỉ lệ lạm dụng xét nghiệm. Thế nhưng trong thực tế thực hành lâm sàng, các bác sĩ vẫn ghi nhận tình trạng lạm dụng xét nghiệm để tầm soát, chẩn đoán ung thư tại một số cơ sở y tế.
Ví dụ những xét nghiệm liên quan tới dấu ấn sinh học của ung thư như CEA, CA 15-3, CA19-9…, nhiều nơi cho người bình thường làm hàng loạt trong khi những chất này không có giá trị về mặt chẩn đoán trong hầu hết các loại bệnh ung thư.
Những chất này chỉ có giá trị trong một số tình huống, giúp ích cho việc theo dõi bệnh. Còn khi thực hiện những xét nghiệm này và thấy các chỉ số hơi tăng so với bình thường, có khi do các bệnh lý lành tính mà đánh giá người đó bị ung thư sẽ làm người đi thực hiện xét nghiệm thấy hoang mang, lo lắng, lãng phí tiền bạc.
Ngoài ra, hiện có nhiều cơ sở y tế khám sức khỏe tổng quát xây dựng những gói khám có một số bất cập, người dưới 30 tuổi nhưng lại được tư vấn mua gói khám sức khỏe có khám đo mật độ loãng xương – loại dịch vụ chỉ cần đo cho những người lớn tuổi hoặc có những bệnh lý gì đó.
Hoặc nhiều cô gái trẻ đi khám tầm soát ung thư vú đã được một số cơ sở y tế tự động chụp nhũ ảnh chụp tuyến vú mà không biết chụp nhũ ảnh cho những cô gái trẻ này không mang lại giá trị bằng siêu âm. Chỉ những phụ nữ ngoài 40 tuổi, mật độ tuyến vú không còn dày nữa mới cần chụp nhũ ảnh.
“Hiện nay cũng đang nổi lên một vấn đề mới là tầm soát phát hiện sớm bệnh ung thư bằng gene, tức là lấy máu sau đó đi xét nghiệm để coi có tế bào ung thư trong cơ thể hay không”, TS Quốc Thịnh nhận định.
Cũng theo TS Quốc Thịnh, một số cơ sở y tế đã quảng cáo đây là phương tiện rất tốt để tầm soát phát hiện sớm ung thư, nhưng về mặt chính thống, những khuyến cáo của những tổ chức uy tín, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thì tới thời điểm này xét nghiệm máu để tầm soát phát hiện sớm ung thư chưa được xem là phương tiện để tầm soát đại trà.
Xét nghiệm về gene chỉ ứng dụng chủ yếu trong điều trị cũng như đánh giá các yếu tố di truyền của một số loại ung thư, từ đó khuyến cáo bệnh nhân và thân nhân bệnh nhân và đưa ra những giải pháp theo dõi phù hợp.
Hạn chế để bệnh nhân làm lại những xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh để tránh lãng phí
Trước đây, Bộ Y tế cũng khuyến khích các bệnh viện liên thông và công nhận kết quả xét nghiệm trước đó để tránh người bệnh phải làm lại xét nghiệm lần 2. Thế nhưng trong thực tế nhiều bệnh nhân đi khám ở một cơ sở trước đó dù đã được siêu âm, CT, MRI sau đó đến một cơ sở khác để điều trị có khi vẫn phải chụp lại.
Chuyện chụp lại xét nghiệm này khó phân định được do kỹ thuật của đơn vị trước đó là không đảm bảo hay bệnh viện sau không tin vào kết quả của bệnh viện trước và tiếp tục chỉ định bệnh nhân chụp lại, làm mất thời gian và lãng phí tiền bạc của bệnh nhân.
Do vậy, các bệnh viện cũng nên có những quy định cụ thể cho những trường hợp đã có những xét nghiệm về hình ảnh, khi nào mới cần làm lại, chứ không sẽ rất lãng phí.
***
Chụp chiếu tràn lan, chẩn đoán hay trục lợi? – Kỳ 3: Ngăn lạm dụng xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh
THÙY DƯƠNG, XUÂN MAI – 20/06/2025 09:12 GMT+7
TT – Lạm dụng xét nghiệm dẫn đến lãng phí thời gian, tiền bạc, công sức của người bệnh, thậm chí gây hoang mang, lo lắng không cần thiết. Giải pháp nào để ngăn chặn tình trạng này?
Ngày càng nhiều phòng khám quảng cáo rầm rộ các gói tầm soát ung thư, đột quỵ. Dù người dân không có yếu tố nguy cơ, sức khỏe bình thường vẫn tư vấn nên tầm soát – Ảnh: D.P.
Mổ nhân giáp hơn một năm trước, gần đây khi theo dõi các thông tin về ung thư tuyến giáp, chị P.K.A. (50 tuổi, ngụ quận 7, TP.HCM) rất bức xúc khi biết mình bị mổ oan.
Xây dựng gói tầm soát chuẩn mực
Không có bất kỳ triệu chứng nào nhưng chị vẫn được cho làm siêu âm tuyến giáp trong những lần khám sức khỏe định kỳ.
Chị A. kể dù nhân giáp chỉ có 4mm, không tiến triển trong nhiều năm nhưng hơn một năm trước bác sĩ đã yêu cầu sinh thiết. Khi có kết quả ung thư tuyến giáp, chị đã được chỉ định mổ để điều trị, trong khi các chuyên gia cho rằng phần lớn các nhân giáp nghi ngờ ung thư lớn hơn 1cm mới cần sinh thiết trước mổ, phẫu thuật.
Nhiều bác sĩ nêu ra một thực tế các chủ đầu tư khi mua sắm các trang thiết bị như CT, MRI… đều mong muốn có nhiều người chụp để thu hồi vốn, lợi nhuận nhanh. Còn bệnh nhân mong muốn được chỉ định đúng y khoa và bác sĩ đang phải đứng giữa lằn ranh này.
PGS Nguyễn Hoài Nam – chủ tịch Hội Tĩnh mạch học TP.HCM – cho rằng lợi nhuận từ các dịch vụ cận lâm sàng và xét nghiệm cao nhưng còn thiếu sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan quản lý, cộng với tâm lý lo lắng và chưa có kiến thức y tế cơ bản nên người dân dễ bị thuyết phục sử dụng các gói tầm soát.
Theo ông Nam, việc tập huấn bác sĩ về các chỉ định tầm soát hợp lý rất quan trọng. Cần đưa ra chế tài nếu bác sĩ tầm soát không dựa trên nguy cơ thật sự, mà chỉ vì mục đích doanh thu. Song song là tăng cường thanh tra, xử phạt nghiêm các phòng khám vi phạm, xây dựng quy chuẩn quốc gia về gói tầm soát, làm căn cứ để phòng khám không được tự “vẽ” gói dịch vụ sai quy định; kiểm soát chi phí trọn gói tầm soát, tránh tình trạng “giá mồi thấp – phụ phí cao”.
Theo TS Đặng Huy Quốc Thịnh – chủ tịch Hội Y học chăm sóc giảm nhẹ Việt Nam, nguyên phó giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, người dân khi đi khám thường không biết xét nghiệm nào cần thiết và không cần thiết, mà chủ yếu tuân theo chỉ định bác sĩ. Do đó bác sĩ cần nâng cao kỹ năng lâm sàng để có những chỉ định đúng, tiết kiệm thời gian, tiền bạc cho bệnh nhân. Ngược lại nếu kỹ năng không tốt sẽ có chỉ định sai hoặc quá lạm dụng xét nghiệm.
Các cơ sở y tế công và tư cần kiểm soát chặt chẽ hơn việc làm xét nghiệm, nhất là các gói khám sức khỏe tổng quát, tầm soát. Việc xây dựng các gói này cần được thông qua hội đồng khoa học của bệnh viện, nhằm đảm bảo khách quan, khoa học, tránh lạm dụng xét nghiệm không cần thiết.
Đồng thời nên có sự tin tưởng kết quả xét nghiệm lẫn nhau giữa các cơ sở y tế, tránh phải làm lại không cần thiết, gây lãng phí thời gian và tiền bạc.
Nhiều quy định ngăn lạm dụng xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh
Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Hà Anh Đức – cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế) – cho rằng để ngăn chặn lạm dụng xét nghiệm cũng như chẩn đoán hình ảnh, bộ đã làm đầu mối trình Quốc hội, Chính phủ ban hành luật, nghị định cũng như ban hành theo thẩm quyền các văn bản hướng dẫn thực hiện trong cơ sở khám chữa bệnh (KCB), bảo đảm hành lang pháp lý cho các cơ sở KCB, người hành nghề và cung cấp dịch vụ KCB theo đúng quy định pháp luật, bảo đảm quyền lợi của người dân khi tham gia KCB.
Bộ Y tế cũng đã ban hành “Bộ tiêu chí chất lượng bệnh viện Việt Nam” nhằm mục đích chỉ định và cung cấp dịch vụ KCB phù hợp, sử dụng thuốc hợp lý, tránh chỉ định dịch vụ quá mức hoặc dưới mức nhu cầu.
Các hoạt động kiểm tra đột xuất, kiểm tra, thanh tra theo chuyên đề, chủ đề được các vụ, cục và thanh tra bộ làm đầu mối. Trong nội dung kiểm tra đã tập trung vào chỉ định và cung cấp dịch vụ KCB, phát hiện chỉ định chưa phù hợp để kịp thời chấn chỉnh.
Ngoài ra bộ cũng ban hành một số công văn chỉ đạo về tăng cường thực thi các quy định luật pháp về KCB như công văn của Bộ Y tế năm 2025 về tăng cường kiểm tra, giám sát thực hiện các quy định pháp luật trong KCB, trong đó nhấn mạnh giải pháp như tăng cường kiểm tra, giám sát, chấn chỉnh nếu phát hiện hành vi trong KCB (hành vi kê đơn thuốc, chỉ định thực hiện các dịch vụ kỹ thuật, thiết bị y tế, gợi ý chuyển người bệnh tới cơ sở KCB khác hoặc có hành vi khác nhằm trục lợi…).
Đồng thời quản lý, giám sát việc kê đơn, sử dụng thuốc đối với người hành nghề phù hợp với chẩn đoán, tình trạng bệnh, tính cần thiết, đúng mục đích, an toàn, hợp lý và hiệu quả…
Đẩy mạnh giải pháp tăng cường chất lượng dịch vụ KCB, ứng dụng y tế số trong KCB, đặc biệt trong giám sát thực hiện chỉ định, cung cấp dịch vụ KCB, kê đơn thuốc; giám sát kết quả đầu ra giúp kiểm soát chỉ định hợp lý dịch vụ và tránh lạm dụng hoặc sử dụng không cần thiết.
Yêu cầu phòng khám kiểm duyệt nội dung quảng cáo
Trước tình trạng các gói tầm soát ung thư, đột quỵ quảng cáo rầm rộ, PGS Nguyễn Hoài Nam kiến nghị cần quản lý truyền thông y tế và quảng cáo bằng cách yêu cầu kiểm duyệt nội dung truyền thông y tế trước khi đăng tải công khai, hạn chế dùng những từ ngữ gây lo sợ, khiến người dân muốn tầm soát không cần thiết.
Tăng cường truyền thông khoa học chính thống từ Bộ Y tế và các hiệp hội y khoa.
Bác sĩ chỉ cần tập trung khám – điều trị bệnh nhân
Theo một số bác sĩ, để bản thân họ chỉ định đúng y khoa, thực hiện đúng y đức, nên có cơ chế để người bác sĩ chỉ làm nhiệm vụ duy nhất là chăm sóc sức khỏe của bệnh nhân, chứ không phải suy nghĩ đến những vấn đề khác như nếu không đủ doanh thu sẽ được làm việc tiếp nữa.
Để giải quyết vấn đề này, tiến tới 100% bệnh nhân có BHYT, cơ quan BHXH sẽ quản lý quỹ BHYT, rà soát quá trình khám, điều trị bệnh nhân tại các cơ sở y tế, chi trả thanh toán tiền khám, điều trị của bệnh nhân tại các bệnh viện.
CVD 