Ngày đăng: Tháng Chín 20, 2023

Vài nét về Xã hội dân sự và kinh nghiệm đối với Việt Nam

~ Đào Thu Hằng ~ Bình luận về bài viết này

>> Bài liên quan: Thúc đẩy không gian xã hội dân sự ở Việt Nam nhằm thực hiện nghĩa vụ quốc tế về quyền con người

Tạp chí Khoa học Pháp lý số 1(38)/2007, THS. VŨ VĂN NHIÊM – Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh

Thuật ngữ “xã hội dân sự” đã xuất hiện cách đây hàng ngàn năm và trở nên tương đối thịnh hành vào thời Khai sáng. Một thời gian dài sau đó, nó ít được nhắc đến, hoặc có chăng, chỉ được giới khoa học đề cập một cách tản mạn.

Có thể do vai trò của xã hội dân sự ở Liên Xô và các nước Đông Âu trong thời kỳ chuyển đổi của những năm cuối thập niên 80, những năm đầu thập niên 90 thế kỷ XX và một vài lý do khác, nên ở nước ta, thuật ngữ xã hội dân sự ít được bàn luận vì nó thường được cho là mang hàm ý tiêu cực. Cho đến gần đây, cụm từ này đôi lúc vẫn còn được xem là nhạy cảm. Tuy nhiên, trong tiến trình dân chủ hóa ở nước ta hiện nay và trong xu thế hội nhập, “ xã hội dân sự” là thuật ngữ thường được nhắc đến  và được bàn luận khá cởi mở.

Trên tinh thần đó, chúng tôi mạnh dạn trao đổi một số vấn đề về xã hội dân sự thông qua bài viết sau đây.

I. MỘT VÀI NÉT VỀ “XÃ HỘI DÂN SỰ” VÀ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA NÓ QUA CÁC GIAI ĐOẠN

Xã hội dân sự là thuật ngữ được xem xét và định nghĩa theo nhiều cách khác nhau trong lịch sử tư tưởng, chính trị, pháp lý thế giới, và hiện nay cũng vậy, nó được tiếp cận dưới những góc độ và bình diện khác rất khác nhau (kể cả trên thế giới và trong nước).[1] Chúng tôi cho rằng không cần thiết (và cũng không thể đặt ra mục đích phải có một khái niệm khuôn mẫu về xã hội dân sự). Tuy nhiên, trước khi bàn bạc, trao đổi về xã hội dân sự, nhất là trong điều kiện hiện nay ở nước ta, thì việc tìm hiểu những nội hàm cơ bản cũng như sự hình thành, phát triển của thuật ngữ này là rất cần thiết.

Tiếp tục đọc “Vài nét về Xã hội dân sự và kinh nghiệm đối với Việt Nam” →

Quyền tự do học thuật trong giáo dục đại học – Right to Academic Freedom

~ Đào Thu Hằng ~ Bình luận về bài viết này

Viện Nghiên Cứu Lập Pháp UBTVQH

TS. BÙI TIẾN ĐẠT Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nộ

Tóm tắt: Tự do học thuật được quan niệm rộng rãi là một phần của quyền tự do ngôn luận vốn đã được luật nhân quyền quốc tế và các Hiến pháp Việt Nam ghi nhận. Tuy nhiên, vấn đề này còn ít được quan tâm nghiên cứu và chú trọng đảm bảo trong thực tiễn ở Việt Nam. Luật Giáo dục đại học 2012 sửa đổi, bổ sung năm 2018 đã bổ sung điều khoản về tự chủ học thuật của cơ sở giáo dục đại học và giảng viên. Bài viết này phân tích tầm quan trọng thiết yếu của quyền tự do học thuật trong giáo dục đại học từ kinh nghiệm thế giới và từ đó đưa ra một số khuyến nghị nhằm bảo đảm quyền này ở Việt Nam.

Từ khóa: Tự do học thuật, tự do ngôn luận, Luật Giáo dục đại học, cơ sở giáo dục đại học, giảng viên.

Abstract: Freedom of academics is universally conceptualised as part of right to freedom of expression, which has been well-recognised by international law on human rights and the Constitutions of Vietnam. However, it can be observed that little attention is put to review and assure for implementation in Vietnam. The 2018 amenments of Law on Higher Education of 2012 record supplemental provisions on academic autonomy of universities and lecturers. This article provides analysis of the essential inportance of the right to freedom of academic in higher education and also provides recommendations for assurance of this right in Vietnam.

Keywords: Academic freedom, freedom of expression, Law on Higher Education; university; lecturer.

Năm 2013, các thảo luận về Đề án đổi mới giáo dục được cho là sẽ “làm lay chuyển nền giáo dục”, đã bàn tới chủ đề tự do học thuật[1]. Luật Giáo dục đại học 2012 trong lần sửa đổi, bổ sung năm 2018 gần đây đã bổ sung điều khoản về tự chủ học thuật của cơ sở giáo dục đại học và giảng viên. Theo đó, cơ sở giáo dục đại học có “quyền tự chủ trong học thuật, trong hoạt động chuyên môn”[2] và giảng viên có quyền “độc lập về quan điểm chuyên môn trong giảng dạy, nghiên cứu khoa học”[3].  Mặc dù các điều khoản này không dùng thuật ngữ “tự do học thuật” nhưng vẫn thể hiện tinh thần của quyền này. Sửa đổi vừa nêu góp phần nâng cao quyền tự do học thuật của cả cơ sở giáo dục đại học và giảng viên. Vậy quyền tự do học thuật là gì? Vai trò của nó trong cải cách giáo dục ra sao? Cần lưu ý vấn đề gì nhằm bảo đảm quyền tự do học thuật trong giáo dục đại học ở Việt Nam?

1. Quan niệm chung và vai trò của tự do học thuật trong cải cách giáo dục trên thế giới

Quan niệm về quyền tự do học thuật

Lịch sử loài người đã trải qua những bài học quý báu cho thấy sự cần thiết của tự do học thuật (academic freedom) trong phát triển xã hội. Socrates (470-399 TCN) đã phải chịu án tử hình vì những tư tưởng của ông bị cho là đầu độc giới trẻ Athens. Galileo (1564-1642) đã phải chịu án chung thân vì ủng hộ thuyết nhật tâm của Copernic. Trong thời hiện đại, nhiều giáo viên từng bị sa thải vì giảng dạy về thuyết tiến hóa của Darwin[4].

Về lịch sử giáo dục, tự chủ đại học được áp dụng tại Đại học Humboldt (lấy tên của Wilhelm von Humboldt) để cải cách đại học kiểu Napoleon thành đại học nghiên cứu[5]. Quyền tự do học thuật được hiểu là bộ phận của quyền tự do ngôn luận và cần được bảo vệ ở mọi cấp độ giáo dục[6]. Đây là một quyền phổ quát của giới học giả[7]. Ở Hoa Kỳ, quyền này được bảo vệ bởi Tu chính án thứ nhất của Hiến pháp. Ở nhiều nơi trên thế giới với nền giáo dục, khoa học phát triển, “tự do học thuật tồn tại trong môi trường giáo dục đại học (GDĐH) như một lẽ đương nhiên”[8]. Năm 1997, UNESCO công bố bản Khuyến nghị về vai trò của giảng viên đại học, trong đó dành sự quan tâm rất lớn đến vấn đề tự do học thuật[9].

Tiếp tục đọc “Quyền tự do học thuật trong giáo dục đại học – Right to Academic Freedom” →

As Ocean Oxygen Levels Dip, Fish Face an Uncertain Future

~ Đào Thu Hằng ~ Bình luận về bài viết này

e360.yale.edu

Atlantic bluefin tuna, shown feeding on a school of herring, have been driven into narrower layers of water by oxygen declines.
Atlantic bluefin tuna, shown feeding on a school of herring, have been driven into narrower layers of water by oxygen declines. MARKO STEFFENSEN / ALAMY STOCK PHOTO

Global warming not only increases ocean temperatures, it triggers a cascade of effects that are stripping the seas of oxygen. Fish are already moving to new waters in search of oxygen, and scientists are warning of the long-term threat to fish species and marine ecosystems.

BY NICOLA JONES • MAY 11, 2023

Off the coast of southeastern China, one particular fish species is booming: the oddly named Bombay duck, a long, slim fish with a distinctive, gaping jaw and a texture like jelly. When research ships trawl the seafloor off that coast, they now catch upwards of 440 pounds of the gelatinous fish per hour — a more than tenfold increase over a decade ago. “It’s monstrous,” says University of British Columbia fisheries researcher Daniel Pauly of the explosion in numbers.

The reason for this mass invasion, says Pauly, is extremely low oxygen levels in these polluted waters. Fish species that can’t cope with less oxygen have fled, while the Bombay duck, part of a small subset of species that is physiologically better able to deal with less oxygen, has moved in.

The boom is making some people happy, since Bombay duck is perfectly edible. But the influx provides a peek at a bleak future for China and for the planet as a whole. As the atmosphere warms, oceans around the world are becoming ever more deprived of oxygen, forcing many species to migrate from their usual homes. Researchers expect many places to experience a decline in species diversity, ending up with just those few species that can cope with the harsher conditions. Lack of ecosystem diversity means lack of resilience. “Deoxygenation is a big problem,” Pauly summarizes.

Tiếp tục đọc “As Ocean Oxygen Levels Dip, Fish Face an Uncertain Future” →